Chiến lược gia Trung Quốc kêu gọi người phương Tây cần hiểu rằng sự trỗi dậy thành một cường quốc hải quân một phần là bởi sự bất an sâu sắc
Wu Zhaozong may mắn chứng kiến rõ khi Trung Quốc mở cửa ra thế giới. Khi còn là một cậu bé, ông đã xem ông của mình lái một chiếc xe ngựa qua bến cảng Thiên Tân, trên bờ biển phía bắc Trung Quốc. Những người hàng xóm nghèo, sống trong những ngôi nhà chung sân với bốn gia đình khác, sẽ đi theo xe ngựa để nhặt phân ngựa và than rơi rớt để làm chất đốt. Than cũng như tỏi là những mặt hàng xuất khẩu của Thiên Tân sang Nhật. Tôi rất hiếm khi nhìn thấy xe hơi, ông Wu nhớ lại.
Ngày nay, Thiên Tân là một trong mười cảng đông đúc nhất thế giới và ông Wu là giám đốc điều hành của một công ty tàu biển. Công việc của hãng này bao gồm bảo đảm các tuabin gió khổng lồ trên các tàu cho các đối tác Trung Quốc ở châu Phi. Đầu tuần này, ông Wu đã cho Chaguan quá gianh trên chiếc BMW của mình đến nhà ga hành khách Thiên Tân. Ở đó, ông giám sát các thủy thủ người Philippines mặc đồng phục đang chuyển hàng tươi sống lên tàu du lịch, trước khi chở khách du lịch Trung Quốc giàu có đến Nhật Bản. Những thay đổi ông Wu chứng kiến ở Thiên Tân, cửa ngõ vào Bắc Kinh và các thành phố khác ở miền Bắc Trung Quốc, vừa kịch tính vừa vừa nhanh chóng đến đáng kinh ngạc. Ông Wu, một người cha yêu quý của hai cô con gái nhỏ, chỉ mới 38 tuổi.
Trung Quốc là một cường quốc hướng nội khi ông Wu được sinh ra. Thiên Tân phát triển một phần bằng cách quay ra biển. Bảy trong số mười cảng container lớn nhất thế giới là ở Trung Quốc. Ở nước ngoài, các công ty Trung Quốc vào năm 2018 đã giúp xây dựng hoặc mở rộng 42 cảng biển tại 34 quốc gia, thường là một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường, một kế hoạch cơ sở hạ tầng toàn cầu. Các nhà khai thác Trung Quốc sở hữu phần lớn cổ phần tại các cảng nước ngoài từ Abu Dhabi đến Zeebrugge (Bỉ).
Trong suốt lịch sử lâu đời, Trung Quốc không phải đối mặt với mối đe dọa xâm lược đường bộ. Trái lại với những gì chưa từng có trước đây, sự giàu có của Trung Quốc tập trung ở các khu vực gần biển. Các tỉnh và thành phố ven biển chiếm một phần nhỏ trên cả nước, nhưng tạo ra hơn một nửa GDP. Không có gì đáng ngạc nhiên, Trung Quốc đang phấn đấu trở thành một cường quốc hàng hải. Hải quân Trung Quốc hiện lớn nhất châu Á, được giao nhiệm vụ bảo vệ vùng ven biển, nhưng cũng bảo vệ các tuyến hàng hải vận chuyển 85% khối lượng hàng hóa giao thương, cũng như nhập khẩu năng lượng quan trọng. Hải quân có thể ủng hộ các tranh chấp lãnh thổ bao gồm đảo Đài Loan và gần như toàn bộ Biển Đông. Nhiệm vụ hải quân cuối cùng liên quan đến việc từ chối các tàu chiến Mỹ tiếp cận tự do với các vùng biển "các quần đảo đầu tiên", quần đảo bao quanh bờ biển Trung Quốc, bao gồm Nhật Bản và các đảo phía nam, Đài Loan và Philippines.
Cách đây không lâu, Trung Quốc đã yêu cầu đế quốc Mỹ điều hành các căn cứ quân sự nước ngoài. Năm 2017, Trung Quốc đã mở một căn cứ hải quân ở nước ngoài tại quốc gia châu Phi Djibouti. Các khoản đầu tư thương mại của Trung Quốc vào các cảng quanh Ấn Độ Dương hoặc Nam Thái Bình Dương giờ đây thường xuyên đặt ra những câu hỏi gay gắt từ Mỹ, Úc và các cường quốc phương Tây khác vì lợi ích an ninh ở Thái Bình Dương, liệu Trung Quốc có sắp mở cửa một căn cứ khác. Vào cuối tháng 6, một quan chức Lầu Năm Góc cao cấp đã viết thư cho chính phủ Campuchia, bày tỏ lo ngại về Ream- căn cứ quân sự lớn nhất Campuchia- có thể sẽ sớm đón nhận khí tài quân sự Trung Quốc. Campuchia từ chối các kế hoạch này, mặc dù họ nhận ngập tràn tiền Trung Quốc.
Nhiều người Trung Quốc bình thường khăng khăng rằng Trung Quốc chỉ có lỗi là phát triển nhiều khiến phương Tây sợ hãi. "Trong lịch sử dân tộc, chúng tôi chưa bao giờ là một quốc gia hung hăng", ông Wu ở Thiên Tân nói, mặc dù ông chắc chắn rằng Trung Quốc sẽ tự vệ nếu bị tấn công.
Người Mỹ chế giễu những điều bảo đảm như vậy, điều mà họ thường nghe từ các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Họ chỉ ra những hành động của Trung Quốc như xây dựng các căn cứ không quân và pin tên lửa trên các rạn san hô đang tranh chấp ở Biển Đông và thấy sự tự tin vênh vang và muốn gây hấn.
Các chiến lược gia Trung Quốc kêu gọi người phương Tây hiểu rằng họ tăng cường hàng hải là vì sự bất an sâu sắc. Họ nói Trung Quốc không được ban tạo về địa lý, như bị nguyền rủa. Họ có phần đúng. Trong "Ngôi sao đỏ trên Thái Bình Dương", một cuốn sách có ảnh hưởng về tham vọng hàng hải của Trung Quốc, Toshi Yoshihara và James Holmes, hai học giả hải quân, lưu ý rằng Tổng thống Dwight Eisenhower đã xem chuỗi đảo đầu tiên là phương tiện để Mỹ và đồng minh chiếm Trung Quốc, một quan điểm mà nhiều người ngưỡng mộ Trung Quốc chia sẻ. Cuốn sách trích dẫn một chiến lược gia quân sự người Trung Quốc gọi Đài Loan, tại trung tâm chuỗi xích, là "một khóa tròng cổ con rồng vĩ đại". Quyển sách mô tả nỗi sợ hãi ngột ngạt của các nhà hoạch định Trung Quốc khi họ chiêm ngưỡng những con đường dẫn ra đại dương đi qua các điểm hẹp giữa Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan và Philippines, hoặc qua eo biển Malacca gần Singapore. Trung Quốc có 14 quốc gia láng giềng trên cạn. Nước Mỹ ghen tị với họ vì chỉ có hai quốc gia láng giềng thân thiện và đại dương bao la cho mỗi bên hông.
Địa lý Mỹ dưới mặt nước thậm chí còn may mắn hơn, theo Owen Côte thuộc Viện Công nghệ Massachusetts, trong một nghiên cứu mới trong Bản tin của các nhà khoa học nguyên tử. Ông viết kể từ sau chiến tranh lạnh, Mỹ đã theo dõi thành công các tàu ngầm nước ngoài bằng các mảng âm thanh được đặt ở nơi các thềm lục địa tiếp nối đại dương. Các đồng minh châu Á cho Mỹ đặt các thiết bị để phát hiện tàu ngầm Trung Quốc đang tiến ra đại dương qua ngả Nhật Bản, Đài Loan hoặc Philippines. Những hạn chế về địa lý, ví dụ như của vùng biển cạn bên trong, khiến Trung Quốc khó có thể xây dưng các thiết bị tương tự.
Mối quan hệ ràng buộc
Hu Bo, một chiến lược gia hải quân nổi tiếng tại Đại học Bắc Kinh, cho rằng Trung Quốc có thể cần thêm hai căn cứ quân sự ở nước ngoài giữa Djibouti và Biển Đông, bởi vì Djibouti sẽ ở quá xa "khi chúng ta gặp tình huống chiến tranh khẩn cấp". Trong khi Mỹ giành được nhiều căn cứ bằng các cuộc chiến tranh thế giới, Trung Quốc phải tìm kiếm các căn cứ thông qua các cuộc đàm phán kín đáo. Một số nơi có thể chủ yếu là thương mại trong thời bình, ông gợi ý. Trung Quốc ngày càng có "nhiều lợi ích lớn ở nước ngoài". Điều đó dọn đường hợp tác với các quốc gia khác, nhưng cũng có những lỗ hổng. Ông Hu nói rằng đây sẽ là một "nhiệm vụ tự sát" của Trung Quốc về bất kỳ hành động nào có thể gây ra một cuộc phong tỏa ở vùng biển gần biển của họ cho dù là do Mỹ hay các cường quốc hàng hải khác. Đó là một lập luận trấn an kỳ lạ, ít nhất là đối với thế giới. Trong địa chính trị, nếu không phải là địa lý, cảm giác dễ bị tổn thương có thể là một sự may mắn.
Nguồn : China’s maritime expansion reflects a curious mix of ambition and paranoia, The Economist, 04/07/2019
Khánh Anh dịch
Nguồn : VNTB, 08/07/2019