Sáng ngày 30/7, hội thảo công bố chỉ số công khai ngân sách Bộ, cơ quan trung ương (MOBI) 2018 đã diễn ra tại Hà Nội.
Hình : Hội thảo công bố MOBI 2018
Đây là lần đầu tiên MOBI được công bố, có nghĩa 2018 là năm đầu tiên MOBI được tiến hành.
Cùng với chỉ số công khai ngân sách cấp tỉnh (POBI) ra đời trước đó 1 năm, MOBI là một phần của bức tranh về công khai ngân sách tại Việt Nam, với mục tiêu thúc đẩy sự minh bạch và trách nhiệm giải trình trong việc quản lý ngân sách nhà nước.
MOBI 2018 được thực hiện bởi Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP), với sự chủ trì của Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI), đo mức độ công khai ngân sách của 37 cơ quan trung ương, trong đó có 31 Bộ và cơ quan ngang Bộ.
MOBI 2018 bao gồm 4 tiêu chí : (1) tính sẵn có, (2) tính kịp thời, (3) tính thuận tiện, và (4) tính đầy đủ, được đánh giá đối với 6 tài liệu bắt buộc công khai theo Luật Ngân sách Nhà nước 2015, trong đó có dự toán và quyết toán thu chi ngân sách.
Hình : MOBI 2018 (Nguồn : BTAP)
MOBI 2018 cho kết quả "không mấy khả quan", như BTAP nhận định, về tình hình công khai ngân sách của các cơ quan trung ương. Cụ thể :
1. Trong số 37 cơ quan, chỉ 12 cơ quan công khai ít nhất 1 trong 6 tài liệu (chiếm 32,43%), còn lại 25 cơ quan không công khai bất cứ tài liệu nào (chiếm 67,57%).
2. Có 17 cơ quan có điểm (bao gồm 12 cơ quan nêu trên và 5 cơ quan có thư mục công khai ngân sách nhưng bên trong thư mục không có tài liệu nào), còn lại 20 cơ quan không có điểm.
3. Điểm trung bình của 17 cơ quan có điểm là 11 trên thang 100. Cơ quan có điểm số cao nhất là Đài Truyền hình Việt Nam cũng chỉ đạt 21,9 điểm. Tất cả 37 cơ quan được khảo sát thuộc loại ít công khai (điểm số từ 0 đến dưới 25).
4. Bộ Giao thông Vận tải có dự toán chi ngân sách năm 2019 lớn nhất trong 37 cơ quan được khảo sát nhưng chỉ đạt 3,7 điểm.
5. Một số bộ như Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo thuộc nhóm có dự toán chi ngân sách năm 2019 cao nhất nhưng không có tài liệu nào được công khai.
6. Không có cơ quan nào công khai tài liệu về báo cáo tình hình thực hiện ngân sách 3 tháng và 6 tháng đầu năm.
7. Bộ Tài chính là cơ quan duy nhất công khai báo cáo 9 tháng đầu năm và báo cáo cả năm nhưng nội dung báo cáo không đầy đủ theo quy định.
8. Các cơ quan nhìn chung đều hạn chế về cả 4 tiêu chí, trừ một số ngoại lệ như Bộ Công thương đạt điểm cao về tính đầy đủ (tiêu chí xem xét các thông tin công khai có bao gồm thuyết minh, quyết định công khai và bảng biểu, số liệu đính kèm hay không).
Các điểm khái quát nêu trên và các chi tiết theo từng tiêu chí của MOBI 2018 cho thấy các cơ quan trung ương chưa tuân thủ quy định về công khai ngân sách theo Luật Ngân sách Nhà nước 2015 và văn bản hướng dẫn là Thông tư 61/2017/TT-BTC.
Nếu so sánh với POBI 2018, thậm chí với POBI 2017, MOBI 2018 thể hiện một điều có vẻ nghịch lý là các cơ quan trung ương ít công khai ngân sách hơn các cơ quan địa phương.
Dù vậy, nếu POBI 2018 có sự cải thiện đáng kể so với POBI 2017, thì MOBI cũng có thể thay đổi theo chiều hướng tương tự, bởi các cơ quan trung ương khó có thể không bận tâm đến việc cải thiện chỉ số này vào các năm sau.
Hẳn nhiên, cùng với MOBI, sự giám sát của Quốc hội và người dân sẽ thúc đẩy hơn nữa sự minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan trung ương trong việc quản lý ngân sách nhà nước.
Nguyễn Trang Nhung
Nguồn : RFA, 30/07/2019 (NguyenTrangNhung's blog)