Sau 40 năm là đảng viên cộng sản tôi mới nhận ra những sai lầm lịch sử, những tội ác chống lại nhân dân, chống lại đất nước Việt Nam của Đảng cộng sản Việt Nam và đảng cộng sản đang ngày càng dấn sâu vào con đường tội phạm của lịch sử, năm 2009, tôi đã từ bỏ đảng cộng sản. Người duy nhất tôi tham khảo ý kiến để đi đến quyết định đó là trí sáng Nguyễn Thanh Giang.
Trong tập sách dày dặn Đêm Dày Lấp Lánh, trí sáng Nguyễn Thanh Giang đã coi những người dấn thân đấu tranh cho dân chủ như những điểm sáng le lói, những tia sáng lấp lánh trong đêm dày tăm tối độc tài cộng sản và ông đã dành cho tôi rất nhiều tình cảm trìu mến, ưu ái, đồng cảm trong bài viết về tôi, Một Người Lính Biết Suy Tư, in trong tập sách.
Trí sáng Nguyễn Thanh Giang cùng với nhà chính trị người Việt sống ở Paris Nguyễn Gia Kiểng đã sáng lập ra tập san Tổ Quốc. Theo tôi, tập san Tổ Quốc là sản phẩm truyền thông hay nhất, có tầm chính trị và văn hóa cao nhất, đáng đọc nhất trong hệ thống truyền thông của những người đấu tranh cho dân chủ và có tầm ảnh hưởng sâu rộng nhất ở Việt Nam. Ấn phẩm Tổ Quốc đã được người sáng lập, người giữ vai trò tổng biên tập Nguyễn Thanh Giang photocopy ngay tại nhà, đóng tập gửi đến nhiều người dân Việt đang đau đáu với vận nước, gửi đến nhiều cán bộ lãnh đạo cấp cao của đảng cộng sản. Tổ Quốc online đã được gửi theo địa chỉ email đến nhiều nơi trên cả nước.
Năm 2010 trí sáng Nguyễn Thanh Giang mời tôi tham gia ban biên tập Tổ Quốc nhưng tôi còn cần dành thời gian cho những việc gấp gáp của tôi nên không thể tham gia. Tổ Quốc ra đến số 95 thì chính một trong hai người khởi xướng ra Tổ Quốc và là linh hồn của Tổ Quốc cũng không thể cáng đáng chăm lo cho Tổ Quốc được nữa. Không thể để mất Tổ Quốc, cụ luật sư Trần Lâm ở tuổi gần 90 phải thay trí sáng Nguyễn Thanh Giang duy trì tập san. Cụ mời một nhà giáo về hưu làm công việc kĩ thuật. Cụ dốc tiền lương hưu tích lũy được của cụ ra mua máy vi tính, mua máy in trang bị cho người làm Tổ Quốc. Nhưng qui luật nghiệt ngã của tự nhiên đã loại cụ Trần Lâm ra khỏi cuộc đời và tập san Tổ Quốc sau đó cũng chấm dứt sứ mạng lịch sử.
Bận rộn với những hoạt động dân chủ, với những bài viết chính luận sắc sảo về những sự kiện thời sự, trí sáng Nguyễn Thanh Giang vẫn dành thời gian mải miết viết về những năm tháng sống sôi nổi và gian nan vươn tới ánh sáng tri thức và ánh sáng tự do dân chủ trong tập tự truyện Người Đội Số Phận. Về tri thức, Nguyễn Thanh Giang là tiến sĩ có uy tín khoa học cả trong giới khoa học địa vật lí trên thế giới. Về tư tưởng, Nguyễn Thanh Giang là một trong những tia sáng hiếm hoi đầu tiên xé tan màn đêm độc tài cộng sản ở Việt Nam.
Có mặt trong dòng chảy lịch sử của đất nước từ cuộc kháng chiến chống Pháp, cuôc đời trí sáng Nguyễn Thanh Giang dày dặn hơn tôi một cuộc chiến tranh, coi như hơn tôi một thế hệ nhưng viết xong chương nào của tập tự truyện Người Đội Số Phận, người hơn tôi một thế hệ, giàu có vốn sống hơn tôi một cuộc chiến tranh đều gửi email cho tôi đọc chương cuộc đời vừa viết xong của ông.
Những lần vào Sài Gòn, trí sáng Nguyễn Thanh Giang đều dành thời gian cả buổi, cả ngày gặp gỡ, chuyện trò với tôi và tôi đã dẫn ông đến thăm một nghệ sĩ thức tỉnh, một tia sáng lấp lánh mà ông đã viết trong Đêm Dày Lấp Lánh, nhạc sĩ Tô Hải đang nằm bệnh tại nhà ở chung cư Miếu Nổi. Những lần ngọn gió heo may xào xạc gọi tôi ra Hà Nội thì một địa chỉ của trái tim mà tôi không thể không đến là nhà số 6 khu tập thể Địa Vật Lý, đường Trung Văn, nơi trước ngôi nhà hai tầng lầu tĩnh mịch có hai cây cau vua vạm vỡ cao vút, nơi có một tia sáng lấp lánh bền bỉ, trí sáng Nguyễn Thanh Giang.
Một lần tôi và nhà báo, nhà văn Lê Phú Khải đến tiếp cận với nguồn sáng của tri thức và nguồn sáng của tự do dân chủ Nguyễn Thanh Giang. Khi ra về chúng tôi vừa bước từ ngõ khu tập thể ra đường Trung Văn thì đám công an cả sắc phục và thường phục xô đến áp giải chúng tôi vào trụ sở ủy ban nhân dân xã Trung Văn, thu giữ của chúng tôi mỗi người một tập sách Sứ Mệnh Công Dân mà người viết Nguyễn Thanh Giang vừa tặng chúng tôi, cật vấn chúng tôi cả buổi sáng, mãi chiều mới trả tự do cho chúng tôi.
Ngọn gió heo may 2019 gọi tôi về Hà Nội. Tôi lại tìm đến ngôi nhà hai tầng lầu tĩnh mịch có hai cây cau vua vạm vỡ. Nhưng hai cây cau vua không còn nữa. Ngôi nhà chơ vơ giữa trống trải và hoang vắng đến se thắt trong lòng. Bấm chuông rồi tôi phải đợi khá lâu, bà Truyết Mai, người bạn đời của trí sáng Nguyễn Thanh Giang mới chậm chạp ra mở cổng. Vẫn còn đây chếc ghế nệm Nguyễn Thanh Giang ngồi chuyện trò với tôi. Vần còn đây bộ bàn ăn có lần trí sáng Nguyễn Thanh Giang giữ tôi lại ăn cơm với ông và tôi vẫn nhớ vị trí chiếc ghế Nguyễn Thanh Giang ngồi rót bia mời tôi.
Lặng lẽ theo chân bà Tuyết Mai chậm chạp bước lên cầu thang đến trước bức ảnh trí sáng Nguyễn Thanh Giang trên bàn thờ, thắp hương vái ông, tôi nghe ngọn gió heo may bỗng nổi lên tê tái thổi rỗng cà lòng tôi.
Phạm Đình Trọng
(06/12/2019)
