Năm 2019 là một năm tồi tệ đối với Trung Nam Hải, một khu phức hợp ở Bắc Kinh – nơi các nhà lãnh đạo Đảng cộng sản sống và công tác. Cuộc chiến thương mại với Hoa Kỳ vẫn tiếp diễn, đó là vấn đề trách nhiệm của Chủ tịch Tập Cận Bình, người đứng đầu chính sách đối ngoại. Mặc dù ông thường được coi là một nhà độc đoán quyền lực, và một quan chức chuyên tâm tỉ mỉ, nhưng Tập Cận Bình đã không thể dễ dàng khiến nội bộ ký một thỏa thuận thương mại Trung-Mỹ. Văn bản đề xuất đã bị xé nát trong bối cảnh tranh luận gay gắt dựa trên dân tộc chủ nghĩa.
Năm 2019 cuộc chiến thương mại với Hoa Kỳ vẫn tiếp diễn, đó là vấn đề trách nhiệm của Chủ tịch Tập Cận Bình, người đứng đầu chính sách đối ngoại.
Chiến lược vừa đánh vừa đàm trong nội bộ đã thất bại. Trong nhiều tháng, nhà đàm phán thương mại chính của Trung Quốc là thứ trưởng Bộ Thương mại. Đồng thời, khi trở lại Bắc Kinh, quả bóng trách nhiệm được đá đi liên tục khi đề cập đến những thăng trầm trong cách ứng phó với Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.
Mặc dù điều này cho thấy Bắc Kinh không độc đoán như người ngoài nghĩ, nhưng nó cũng phản ánh hoàn cảnh năm 2020 của Tập Cận Bình. Tập muốn một thỏa thuận, nhưng Tập không thể được coi là thế yếu. Ông hy vọng sẽ làm cho Trung Quốc không phụ thuộc hơn, nhưng cần hỗ trợ kỹ thuật nước ngoài để đạt được mục tiêu này. Các sự kiện bất thường trong vài năm qua đã khiến Trung Quốc trở thành người ủng hộ chính cho trật tự quốc tế chưa được thiết lập, và có khả năng sẽ tiếp tục cho đến năm 2020.
Tập Cận Bình là một người theo chủ nghĩa thực dụng. Trong đánh giá hàng năm của mình, ông và các nhà lãnh đạo của mình đã tuyên bố rằng họ đang phải đối mặt với một môi trường quốc tế khó khăn, do kết quả của các phản ứng nước ngoài đối với các sự kiện chính trị trong nước của Trung Quốc. Cộng đồng quốc tế đang phẫn nộ trước các chính sách của Trung Quốc tại Tân Cương và ước tính có hơn một triệu người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương đang bị giam giữ. "Các quan chức có liên quan" tài liệu Tân Cương rò rỉ đến tận tòa soạn New York Times. Áp lực từ các cơ quan quốc tế đối với Tập Cận Bình có thể gia tăng, mặc dù phần lớn sự phẫn nộ thông qua các phương tiện truyền thông xã hội đã được lọc ra bởi tường lửa của Trung Quốc.
Những câu chuyện về ảnh hưởng của Trung Quốc ở ngoại quốc đang tràn ngập, đặc biệt là liên quan đến các hoạt động của Mặt trận Thống nhất (là mặt trận tập hợp các đảng chính trị hợp pháp trong nước do Đảng cộng sản Trung Quốc lãnh đạo, chấp nhận vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản Trung Quốc như một điều kiện để tồn tại, Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại toàn Trung quốc cũng nằm dưới sự lãnh đạo của Mặt trận). Điều này dự kiến sẽ gia tăng vào năm 2020. Trường hợp của gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc Huawei đã khiến các cộng đồng doanh nghiệp ở nước ngoài rùng mình. Theo lệnh bắt giữ của Hoa Kỳ, Giám đốc điều hành Huawei đã bị bắt ở Canada và sau đó Bắc Kinh trả đũa lại bằng cách bắt giữ hai công dân Canada ở Trung Quốc.
Các cuộc biểu tình đang diễn ra ở Hồng Kông vẫn còn rỉ máu và Bắc Kinh khó có thể cứu vãn. Hồng Kông vừa là một trung tâm trọng tài quốc tế vừa là một sàn giao dịch chứng khoán khu vực, thế nên khu vực này vẫn còn quan trọng đối với các kế hoạch tương lai của Bắc Kinh.
"Môi trường quốc tế khó khăn" khiến dễ dàng bỏ lỡ những thay đổi đang diễn ra trong chính trị nội địa của Trung Quốc.
Chiến dịch chống tham nhũng mang tính biểu tượng của Tập Cận Bình tiếp tục càn quét, bổ sung các quy tắc giúp dễ dàng sa thải các quan chức bất tài và thiếu các chuẩn mực tư tưởng, không chỉ vì tham nhũng. Tập Cận Bình đã làm điều đó, Tập đã thay đổi các quy tắc của Đảng cộng sản Trung Quốc, và sau đó sử dụng hệ thống pháp luật của Trung Quốc để đảm bảo rằng công vụ (trong đó hàm chứa 80% là đảng viên) cũng bị ràng buộc bởi các quy tắc của đảng.
Tập Cận Bình lo ngại nhất là các quan chức địa phương sẽ không tuân thủ các mệnh lệnh Trung ương. Vì vậy, Tập Cận Bình tập trung quyền lực, thay đổi tên xưng (nhà lãnh đạo nhân dân) và đối mặt với cải cách. Ông đã thay đổi cách mà nhà lãnh đạo chịu trách nhiệm, thêm trách nhiệm cá nhân vào các quy tắc ra quyết định tập thể. Tập Cận Bình khiến các cá nhân chịu trách nhiệm cho việc ra quyết định, thay vì để công chúng không biết ai là người đưa ra quyết định và đổ lỗi cho trách nhiệm trong ủy ban chấp hành.
Ông cũng mở rộng ảnh hưởng của đảng trong chính trị địa phương cơ sở – thu hẹp phạm vi cách các nhà lãnh đạo địa phương để quản lý công việc của họ. Tại cuộc họp lần IV, Đại hội Đảng cộng sản Trung Quốc lần thứ 19 đã không đề xuất bất kỳ cải cách mới nào, bởi vì hầu hết đã được thực hiện thông qua những thay đổi trong quy tắc của Tập Cận Bình.
Kinh tế Trung Quốc vẫn đáng lo ngại. Các cuộc tranh luận trong nước tiếp tục về việc, liệu Trung Quốc có nên chấp nhận tốc độ tăng trưởng thấp hơn và bền vững hơn hay thúc đẩy tăng trưởng mục tiêu 6% GDP hay không. Năm ngoái đã có một cuộc khủng hoảng thịt lợn và công chúng lo lắng rằng giá thực phẩm sẽ tăng nhanh. Định hướng của chính sách tài khóa là khó hiểu, vì chính quyền địa phương đang xử lý thông tin mâu thuẫn về việc nên bật hay tắt công tắc tín dụng.
Để phản ánh sự ưu tiên vào thương chiến, các cải cách tập trung vào vốn và bí quyết [kỹ thuật/chuyên môn] nước ngoài. Luật đầu tư nước ngoài có hiệu lực vào tháng 1/2020, nhằm mục đích thúc đẩy niềm tin của khối FDI, trong khi môi trường kinh doanh của Trung Quốc trở nên khó khăn hơn.
Tiếp theo sẽ là gì ?
Tập Cận Bình tin rằng, năm 2020 sẽ là một năm bớt khó khăn. Bắc Kinh đang cố gắng giảm thiệt hại do thương chiến gây ra. Tập Cận Bình cũng theo dõi chặt chẽ Đài loan, vùng đảo vừa tiếp tục duy trì vị trí Tổng Thống cho bà Thái Anh Văn, người phụ nữ có cách tiếp cận cứng rắn với đại lục. Hoa Kỳ sẽ khó có thể ngừng thúc đẩy trao đổi công nghệ, học thuật, văn hóa, thậm chí là quan hệ kinh doanh, thương mại và đầu tư với Trung Quốc.
Vị thế của Tập Cận Bình trong bộ máy chính trị Trung Quốc vẫn vững chắc. Bằng quyền lực của mình, Tập đang cố gắng thu hẹp lực lượng vũ trang Trung Quốc về mặt quy mô, trong khi ở bên ngoài, Tập thúc đẩy chính sách hỗ trợ các tổ chức khu vực và toàn cầu, tìm kiếm các mối quan hệ tốt hơn với Hàn, Ấn, thậm chí là Nhật Bổn.
Ryan Manuel
Nguyên tác : Difficult times for China’s political elite, EastasiaForum, 13/01/2020
Diễm My dịch
Nguồn : VNTB, 15/01/2020
Tiến sĩ Ryan Manuel là Giám đốc điều hành của Official China Ltd., một cơ quan nghiên cứu có trụ sở tại Hồng Kông.