Đâu chỉ độc đoán mới chống được Covid-19 : 4 nền dân chủ Châu Á nêu gương
Trong lúc Châu Âu, Châu Mỹ điên đảo với nạn dịch, tử vong lên đến hàng chục ngàn người, kinh tế đi vào suy thoái, hầu như một nửa nhân loại bị phong tỏa, thì cuộc sống lại có vẻ bình thường tại các quốc gia và vùng lãnh thổ láng giềng của Trung Quốc, ổ dịch ban đầu.
Nhờ chống dịch tốt mà người Đài Loan mới có được những cảnh đông người như trước Cung Triều Thiên, ở trấn Bắc Cảng, huyện Văn Lâm (Đài Loan) ngày 15/04/2020. Reuters - ANN WANG
Heike Smidt, từng là thông tín viên thường trú của RFI tại Bắc Kinh đã tìm hiểu tình hình tại 4 nơi có thể nêu gương chống Covid-19, đã biết đối phó nhanh chóng trước nạn dịch : Đài Loan, Hàn Quốc, Singapore và Hồng Kông.
Lược qua tình hình Heike Smidt ghi nhận một số bí quyết thành công chính : Quản lý tập trung, kiểm soát biên giới, buộc mang khẩu trang, xét nghiệm nhiều, cách ly nghiêm túc, theo dõi từng trường hợp với các công cụ kỹ thuật số… Đây là những bí quyết thành công có thể làm cho cả Châu Âu lẫn Bắc Mỹ phải xấu hổ !
Không chỉ có độc đoán mới chống dịch thành công !
4 quốc gia và vùng lãnh thổ nói trên có một điểm chung : Họ đều đã biết đi trước, đề phòng ngay trước khi phát hiện ca nhiễm đầu tiên trên đất họ. Đáng chú ý nữa là họ đều là những nền dân chủ, cho thấy là không phải chỉ có những chế độ độc đoán mới chống được dịch bệnh một cách hữu hiệu.
Một báo cáo 150 trang của Viện Montaigne, Paris, tựa đề "Covid -19 : Đông Á đối mặt với đại dịch - Covid-19 : L’Asie orientale face à la pandémie" - đã nêu bật tình hình : "Các quốc gia và lãnh thổ này đã hành động căn cứ vào giả thuyết là ngay tức khắc con virus mới sẽ truyền nhiễm từ người sang người, không chờ đợi sự xác nhận chính thức của WHO ngày 22/01, và như thế đã tranh thủ được một khoảng thời gian quý báu".
Bài học Đài Loan
Đài Loan đã bất ngờ trở nên "học trò giỏi nhất lớp" trong việc chống virus lây lan. Là một đối tác thương mại quan trọng của Trung Quốc, Đài Loan, với một phó tổng thống là một nhà dịch tể học đã thấy ngay từ đầu là tình hình nghiêm trọng, trong khi mà nhiều người xem nạn dịch này chỉ là một hiện tượng báo động giả.
Hòn đảo 24 triệu dân đến ngày 27/04 đã ghi nhận vỏn vẹn 429 ca nhiễm và 6 ca tử vong, theo số liệu công bố hàng ngày của đại học Mỹ Johns Hopkins. Nếu Đài Loan đứng đầu bảng trong việc chống dịch Covid-19, đó là vì họ không quên nạn dịch Sars năm 2003 : Sau Trung Quốc và Hồng Kông, Đài Loan có số nạn nhân cao nhất với 84 người chết. Từ khi ấy, Đài Loan vô cùng nghi kỵ Trung Quốc, một nước vẫn xem đảo là một tỉnh của họ và vào năm 2016 đã ngăn cản không cho Đài Loan tham dự các buổi họp của đại hội đồng Tổ Chức Y Tế Thế Giới WHO.
Ngày 31/12, Đài Bắc đã gởi đến WHO một lá thư điện tử, thông báo có "ít nhất 7 trường hợp viêm phổi khác thường ở Vũ Hán" dường như đang được "cách ly để chữa trị". Thế nhưng WHO đã phớt lờ lời cảnh báo. Trong lúc Bắc Kinh vẫn phủ nhận khả năng virus lây truyền từ người sang người, Đài Loan bắt đầu đo thân nhiệt các hành khách đến từ Vũ Hán, nơi mà virus lây lan.
Đài Bắc đã dự phòng trước
Khi ca nhiễm đầu tiên xuất hiện ở Đài Loan ngày 21/01, hai ngày trước khi Bắc Kinh cô lập Vũ Hán, chính quyền Đài Bắc đã khởi động trở lại Trung Tâm Chỉ Huy Chống Dịch Trung Ương (CECC), phụ trách các vấn đề khủng hoảng y tế, một cơ chế thiết lập từ thời dịch Sars và rất hữu ích để phối hợp các biện pháp chống Covid-19.
Đài Loan bất ngờ trở thành "học trò giỏi nhất lớp" trong việc chống virus lây lan. Ảnh Tổng thống Thái Văn đến thăm một đơn vị quân sự ngày 9/4/2020
Ngày 6/02, trong lúc thế giới vẫn không tin là có nguy cơ đại dịch, Đài Bắc quyết định cấm nhập cảnh hành khách đến từ Trung Quốc. Vào lúc đó, WHO vẫn khuyến cáo không nên dùng các biện pháp này.
Thế nhưng Đài Loan kiên quyết không muốn bị một chứng bệnh mà mình chưa hiểu thấu phá hoại, cho nên đã tăng gia mức sản xuất khẩu trang từ 4 triệu lên 13 triệu mỗi ngày, và cấm xuất khẩu, đồng thời cho xét nghiệm những người có triệu chứng nhiễm virus, bắt buộc những khách đến đảo phải khai báo tình trạng sức khỏe để hạn chế tình trạng mang virus từ ngoài vào. Chính quyền còn kiểm tra việc đi lại của những người này trong thời gian 30 ngày trước khi đến đảo.
Ngoài ra, những người bị cách ly được trang bị một điện thoại di động cho phép kiểm tra được sự di chuyển của họ. Những người vi phạm quy định sẽ bị một khoản tiền phạt có thể lên đến 30 ngàn euro và danh tánh cùng dữ liệu cá nhân bị công bố, một hình phạt gọi theo tiếng Anh là bêu xấu danh tính – "name and shame".
Đây là những biện pháp rất cứng rắn và có tính chất soi mói, bới móc đời tư, nhưng điều đó đã cho phép Đài Loan tránh được biện pháp phong tỏa, các doanh nghiệp và cửa hàng thương mại, nhà hàng, trường học vẫn tiếp tục được mở cửa.
Xét nghiệm "đại trà" tại Hàn Quốc
Một tấm gương thành công khác là Hàn Quốc, nơi mà những quy định về giãn cách xã hội khá được tôn trọng và không phải vì đó là lệnh của chính phủ.
Tại Hàn Quốc, chính chủ trương xét nghiệm đại trà dân chúng, với khả năng thực hiện 20.000 xét nghiệm mỗi ngày, đã cho phép giảm mức độ lây lan. Tổng cộng đã có 500.000 xét nghiệm được thực hiện. Và đến ngày 27/04, Seoul "chỉ" ghi nhận 10.738 ca nhiễm và 243 ca tử vong.
Diễn tiến của dịch bệnh nêu bật thành công của biện pháp xét nghiệm và theo dõi mà chính quyền Hàn Quốc đề ra.
Vào cuối tháng Hai, dịch bệnh bùng nổ ở Daegu, trong cộng đồng Thiên Chúa Giáo Tân Thiên Địa. Chính quyền ngay sau đó đã tự đặt ra một thách thức : Truy tìm, kiểm tra và cô lập 210.000 thành viên của giáo phái này cũng như người thân và những người có tiếp xúc với những người đó. Chính quyền đã dựa vào cả một đội ngũ các nhà điều tra dịch tễ học được các ứng dụng truy tìm kỹ thuật số hỗ trợ.
Từ ngày 26/02, các trung tâm di động đã xét nghiệm được rất nhiều người nhờ phương pháp xét nghiệm ngay trên xe hơi (người được xét nghiệm vẫn ngồi trên xe), một sáng kiến đã hết sức thu hút báo chí quốc tế. Ngày nay, các đơn đặt mua bộ xét nghiệm Hàn Quốc đang đổ về từ khắp nơi trên thế giới.
Vào ngày 03/03, tổng thống Moon Jae In tuyên chiến chống bệnh Covid-19, và quân đội được tung ra khử trùng các đường phố và những khu vực bị nhiễm virus corona ở Daegu.
Hàn Quốc lúc đó vẫn mở cửa biên giới, nhưng tăng cường các biện pháp kiểm dịch chặt chẽ. Mọi du khách đều phải đo thân nhiệt ngay từ giữa tháng Ba, họ phải ký một tờ khai sức khỏe và thông báo cho chính quyền về các chuyến đi gần đây của họ. Hành khách đến từ Châu Âu được sàng lọc chặt chẽ ngay tại sân bay. Những người bị xét nghiệm dương tính được chuyển ngay lập tức đến bệnh viện, còn các trường hợp âm tính đều được đưa vào cách ly.
Seoul cũng sử dụng các công cụ kỹ thuật số tinh vi để theo dõi các ca nhiễm đã được xác nhận và những người đã tiếp xúc với người mang virus. Ngay cả các tờ tổng kết dịch vụ ngân hàng, chính xác hơn dữ liệu điện thoại, cũng được sử dụng để kiểm tra người nhiễm virus đã đến các cửa hàng nào.
Một ứng dụng di động cho phép xác định vị trí của bất kỳ người bị cách ly nào, đồng thời cho phép họ tiếp xúc trực tiếp với các cơ quan y tế để theo dõi sự phát triển bệnh tình của họ. Quyền truy cập các dữ liệu cá nhân này hầu như không bị tranh cãi vì người Hàn Quốc biết đó là cái giá phải trả để có thể duy trì được quyền tự do di chuyển mà không bị ràng buộc.
Singapore dùng công nghệ Bluetooth tìm người nhiễm virus
Cũng như Seoul, Singapore đặt cược trên các Đại Cơ Sở Dữ Liệu Big Data để ngăn chặn nạn dịch và đã thành công trong giai đoạn đầu. Nhưng ngày nay thì Singapore lại chịu một đợt lây nhiễm thứ hai, buộc phải đóng cửa trường học, công ty không cần thiết kể từ 03/04 và trong vòng một tháng. Đến 27/04, Singapore ghi nhận 14.423 ca nhiễm và 12 tử vong.
Ngay 21 ngày trước khi phát hiện ca nhiễm đầu tiên trên đất mình, chính quyền Singapore với kinh nghiệm dịch Sars, đã đưa ra những biện pháp khắt khe. Tất cả những người đến từ Vũ Hán phải chịu đo thân nhiệt và các chức sắc y tế yêu cầu bác sĩ nhận diện những người có triệu chứng viêm phổi. Sau khi phát hiện ca đầu tiên nhiễm virus ngày 23/01, chính quyền giới hạn nhập cảnh đối với những người từng qua Trung Quốc.
Cùng ngày 23/01 khi Trung Quốc quyết định cô lập số 56 triệu dân Hồ Bắc. Singapore không muốn đi theo con đường này mà chọn phân phát khẩu trang : 4 khẩu trang mỗi tuần cho mỗi hộ gia đình, lấy từ kho Nhà nước.
Và cũng từ lúc ấy Singapore bắt đầu theo dấu người nhiễm virus qua ứng dụng "TraceTogether", bất chấp vấn đề xâm phạm đời tư. Nhờ công nghệ Bluetooth, ứng dụng này nhận dạng được tất cả những người sử dụng điện thoại thông minh đã có tiếp xúc với một người được xác nhận bị nhiễm virus, và họ được thông báo qua tin nhắn SMS. Hệ thống đă chứng minh kết quả hữu hiệu và giờ đây nhiều nước Châu Âu, trong đó có Pháp, đang nhòm ngó.
Lá bài minh bạch của Hồng Kông
Tại Hồng Kông, 7 triệu dân của đặc khu hành chánh đã được cảnh báo ngay từ khi có những thông tin đầu tiên về một bệnh cúm bí ẩn xuất hiện ở Trung Quốc. Họ cũng đã kinh qua dịch Sars làm 298 người chết tại đây, và dân Hồng Kông đã mang khẩu trang ngay lập tức cũng như giữ khoảng cách an toàn.
Trong thời gian đầu, tháng Giêng và tháng Hai, chính quyền Hông Kông đã khống chế được việc lây lan, nhưng từ trung tuần tháng Ba, số người bị nhiễm tăng lên. Không có lệnh phong tỏa ở nhà, nhưng đến giờ thì quán bar, karaoké hay nơi đánh mạt chược đều phải đóng cửa, tụ tập nơi công cộng không được quá 4 người và kể từ 25/03, Hồng Kông đóng cửa hẳn biên giới. Cho đến nay, đã có 1.037 ca nhiễm được xác nhận và 4 người chết theo số liệu đại học Hopkins.
Nhưng Hồng Kông đã không chậm trễ trong việc đáp trả dịch bệnh. Từ khi xuất hiện ca đầu tiên "nhập" từ Vũ Hán ngày 22/01, chính quyền Hồng Kông theo dõi kỹ càng từng ca được xác nhận hay nghi nhiễm virus. Những ca này bị cô lập ngay, tất cả các người tiếp xúc với họ được truy tìm và bị giám sát y tế.
Kể từ ngày 27/01/2020, người dân tỉnh Hồ Bắc bị cấm vào Hồng Kông và số chuyến bay giữa Hồng Kông và Hoa Lục giảm một nửa. Ngày 08/02, tất cả những người đến từ Trung Quốc đều phải chịu cách ly 14 ngày, biện pháp được mở rông ra ngày 19/03 cho tất cả những người đến từ các nước khác. Khi vừa đặt chân đến sân bay thì họ dược trao một vòng điện tử và bị cách ly. Ứng dụng "StayHomeSafe" cho phép cảnh sát và cơ quan y tế theo dõi từng bước đi của họ.
Cũng như ở Đài Loan, Hàn Quốc hay Singapore, những biện pháp này đã cho phép Hồng Kông tránh được tình trạng lây nhiễm nghiêm trọng, bệnh viện bão hòa, và phải phong tỏa hoàn toàn như 4 tỷ người trên trái đất hiện nay.
Mai Vân
Nguồn : RFI, 30/04/2020