Cẳng thẳng vì Lệnh của Trung Quốc cấm đánh bắt cá ở Biển Đông
VOA, 08/05/2020
Dự kiến căng thẳng sẽ tăng ở Biển Đông sau khi Bắc Kinh ra lệnh cấm đánh bắt cá mùa hè, gây bất bình cho các bên tranh chấp. Trung Quốc loan báo sẽ cấm hoạt động đánh bắt cá ở vùng biển mà Bắc Kinh tuyên bố thuộc chủ quyền sở huu họ trên vĩ tuyến 12 - bao gồm các khu vực gần bãi cạn Scarborough, quần đảo Hoàng Sa và Vịnh Bắc Bộ - để bảo tồn các kho dự trữ.
Phát ngôn nhân Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng (Twitter MoFAVietNam Spokesperson)
Lệnh cấm có hiệu lực từ trưa ngày 1/5 cho đến ngày 16/8 và lực lượng hải cảnh Trung Quốc đã tuyên bố sẽ áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt nhất để ngăn chặn ‘mọi hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp’.
Cộng đồng ngư dân ở Việt Nam và Philippines hối thúc chính phủ nước họ phải có lập trường mạnh mẽ chống lại lệnh cấm.
Hôm thứ Sáu 8/5, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Việt Nam, bà Lê Thị Thu Hằng, nòi Hà Nội bác bỏ quyết định đơn phương cấm đánh bắt cá của Trung Quốc .
Người phát ngôn của Bộ ngoại giao Việt nam nói :
"Trong bối cảnh quốc tế và khu vực hiện nay, Việt Nam đề nghị phía Trung Quốc không làm phức tạp thêm tình hình Biển Đông".
Bà Lê Thị Thu Hằng ngư dân Việt Nam "hoàn toàn có quyền đánh bắt cá trong vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam.
Báo Tuổi Trẻ cho biết là hồi đầu tuần này, Hội Nghề cá Việt Nam đã gửi công văn tới Văn phòng Chính phủ, và nhiều bộ sở khác, "kịch liệt phản đối hành động hết sức phi lý của phía Trung Quốc".
***********************
Biển Đông : Việt Nam có nên kiện Trung Quốc ?
VOA, 08/05/2020
Việt Nam được cho là đang cân nhắc giải pháp kiện Trung Quốc ra trước tòa án trọng tài quốc tế về các yêu sách chủ quyền phi lý của Trung Quốc (Trung Quốc) trên một vùng biển rộng lớn ở Biển Đông, để đáp trả những hành động đe dọa và quấy nhiễu của Trung Quốc trên tuyến đường thủy đang tranh chấp này.
Dân Việt ký thỉnh nguyện thư đòi kiện TQ ra tòa quốc tế - Ảnh minh họa
Theo Asia Times, giới phân tích tin rằng Hà Nội có thể thưa Trung Quốc ra tòa án quốc tế, tương tự như Philippines đã làm vào tháng Bảy năm 2016. Trong vụ kiện này, Tòa án Trọng tài Thường trực ở La Haye đã ra phán quyết trao phần thắng cho Philippines, và khẳng định rằng Trung Quốc không có "quyền lịch sử" trong phạm vi của "đường 9 đoạn" do chính họ vẽ ra, để tuyên bố chủ quyền trên 90% diện tích Biển Đông. Bắc Kinh từ chối tham gia vụ kiện và tuyên bố "làm ngơ" phán quyết của tòa án quốc tế vốn không có cơ chế để thực thi.
Giáo sư Alexander Vuving thuộc Trung tâm nghiên cứu An ninh châu Á-Thái Bình Dương Daniel K Inouye ở Honolulu, Hawaii, cho biết là từ năm ngoái đã có nhiều tiếng nói trong giới lãnh đạo ở Hà Nội kêu gọi đưa Trung Quốc ra tòa..
Nhà phân tích Derek Grossman thuộc RAND Corporation, tổ chức nghiên cứu và tư vấn chính sách có trụ sở tại Washington, nói ông không có thông tin về việc Hà Nội chuẩn bị đưa Trung Quốc ra tòa án quốc tế, nhưng ông nghe được từ các nguồn tin chính phủ rằng đề xuất này đang được xem xét nghiêm túc.
Một nguồn tin ngoại giao Việt Nam xin giấu tên xác nhận với Asia Times rằng các cuộc thảo luận tại Hà Nội về một vụ kiện quốc tế có vẻ đang khẩn trương hơn trước.
Tại một hội nghị thường niên ở Biển Đông do Học viện Ngoại giao Việt Nam tổ chức vào tháng 11 năm ngoái, Thứ trưởng Ngoại giao Việt Nam Lê Hoài Trung đã công khai đề cập tới giải pháp kiện Trung Quốc ra tòa quốc tế, lần đầu tiên sau gần 5 năm, một quan chức cấp cao của Việt Nam nói tới giải pháp này. Ông Lê Hoài Trung nói Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển UNCLOS 1982 có cơ chế đầy đủ để áp dụng biện pháp này.
Trung Quốc tăng cường sách nhiễu
Việt Nam gần đây có lý do để đòi đưa Trung Quốc ra tòa vì những hành động sách nhiễu của Trung Quốc, như trong suốt năm 2019, đưa tàu khảo sát địa chất Hải Dương 8 vào vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam (EEZ) để quấy rối hoạt động của liên doanh Việt Nam với một công ty Nga khai thác năng lượng ở Biển Đông.
Những hành động đe dọa đó vẫn tiếp tục trong năm nay, bất chấp vụ khủng hoảng do dịch Covid-19. Ngày 3/4, một tàu cá của Việt Nam bị một tàu Trung Quốc đâm chìm tại quẩn đảo Hoàng SA. Ngày 13/4, Trung Quốc lại đưa tàu khảo sát địa chất Hải Dương 8 vào vùng EEZ của Việt Nam. Vài ngày sau, Trung Quốc tuyên bố thành lập hai quận Tây Sa và Nam Sa tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, mà Việt Nam tuyên bố thuộc chủ quyền của Việt Nam.
Đài Tiếng Nói Việt Nam- VOV hôm 7/5 dẫn lời ông James Kraska, Giáo sư Luật Hàng hải quốc tế tại Đại học Hải chiến Hoa Kỳ, nói : "Việc Trung Quốc ngang nhiên thành lập cái gọi là "khu Tây Sa" và "khu Nam Sa" vi phạm nghiêm trọng Hiến chương Liên Hợp Quốc và UNCLOS 1982".
Trong cuộc phỏng vấn với VOV, Giáo sư James Kraska nói rằng hành động của Trung Quốc còn vi phạm điều 87 và 58 của UNCLOS trong đó khẳng định quyền tự do hàng hải và hàng không trong khu vực. Ông nói "rõ ràng Trung Quốc đang lợi dụng việc các nước phải tập trung chống dịch Covid để đạt "những mục tiêu chiến lược" mà nước này đề ra trên Biển Đông. Và vì vậy, những hành vi sai trái của Trung Quốc cần sự phản đối mạnh mẽ hơn nữa của cộng đồng quốc tế".
Việt Nam không phải là nước duy nhất bị Trung Quốc đe dọa gần đây, tháng trước, tàu Trung Quốc cũng tiến vào vùng EEZ Malaysia, ngay tại khu vực khai thác dầu khí của nước này.
Kiện Trung Quốc là giải pháp duy nhất ?
Theo các nhà phân tích, Hà Nội có thể thắng nếu đưa vụ tranh chấp ra tòa án quốc tế, nhưng thắng lợi này chỉ có tính biểu tượng, và Bắc Kinh không dễ gì tuân theo bất cứ phán quyết nào trao phần thắng cho Việt Nam. Ngược lại, cẳng thẳng còn có thể leo thang hơn nữa dẫn tới xung đột.
Tuy vậy Việt Nam không có nhiều lựa chọn. Ông Bill Hayton, một chuyên gia về Biển Đông tại Chatham House, nói với Reuters hồi tháng 11 năm ngoái rằng một vụ kiện quốc tế có lẽ là giải pháp duy nhất còn lại cho Việt Nam.
Phát biểu với Asia Times, nhà phân tích Vuving nói, Hà Nội có thể nghĩ rằng họ không có lựa chọn nào khác hơn là kiện Trung Quốc ra tòa án quốc tế.
Mỗi khi Bắc Kinh gây hấn ở Biển Đông, Việt Nam về cơ bản có hai lựa chọn : hoặc công khai chỉ trích Trung Quốc hoặc tìm cách xoa dịu căng thẳng thông qua các cuộc gặp gỡ giữa hai đảng cộng sản.
Khi Bắc Kinh công bố thành lập 2 quận mới, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng lên án động thái này, bà yêu cầu Trung Quốc "tôn trọng chủ quyền của Việt Nam và bỏ các quyết định sai trái đó".
Tháng 8 năm ngoái, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, chuyên gia về các vấn đề quốc tế thuộc Viện Nghiên cứu Đông Nam Á -Singapore, viết rằng ngoại giao dường như là tuyến phòng thủ đầu tiên và cũng là tuyến phòng thủ cuối cùng của Việt Nam chống lại sự quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông.
Đã đến lúc tốt nhất để kiện Trung Quốc
Bài báo của Asia Times nói tuy vậy Hà Nội có thể cảm thấy rằng bây giờ là thời điểm chín muồi cho một giải pháp pháp lý có thể giúp xoay chuyển công luận quốc tế theo hướng có lợi cho Việt Nam.
Tác giả bài báo nói rằng đây là lúc mà nhiều người dân Việt Nam sẵn lòng tập hợp xung quanh Đảng Cộng sản cầm quyền, khi Bắc Kinh đang trong giai đoạn suy yếu và dễ bị tổn thương nhất.
Tâm lý chống Trung Quốc trên toàn thế giới chưa bao giờ rõ rệt như thế này trong nhiều thập kỷ, vì những thất vọng do cách Trung Quốc xử lý cuộc khủng hoảng dịch Covid-19 và chiến dịch tung tin sai trái sau đó.
Hãng tin Reuters trích dẫn Viện Quan hệ Quốc tế Đương đại Trung Quốc, thuộc Cục An ninh Trung Quốc, cơ quan tình báo hàng đầu Trung Quốc, nhận định trong một báo cáo mới đây rằng "tình cảm chống Trung Quốc toàn cầu đang ở mức cao nhất kể từ vụ đàn áp tại Quảng trường Thiên An Môn năm 1989".
Vị thế của Đảng Cộng sản Trung Quốc cũng suy yếu ở trong nước khi lần đầu tiên trong hơn 4 thập kỷ, tăng trưởng kinh tế dự kiến sẽ co cụm trong năm 2020, trong khi Đảng cộng sản Trung Quốc có được tính chính danh chủ yếu là nhờ tăng trưởng kinh tế.
Chọn lựa của Việt Nam
Việt Nam đang là chủ tịch luân phiên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), một vị trí có thể được tận dụng để tạo ra một mặt trận thống nhất hơn giữa các nước láng giềng Đông Nam Á, trong đó có một số nước tranh chấp trên biển với Trung Quốc.
Việt Nam còn là thành viên không thường trực tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc nhiệm kỳ 2021-22. Giáo sư Carl Thayer thuộc Đại học New South Wales ở Úc nói vị trí này cho phép Việt Nam nêu lên các hành động hung hăng của Trung Quốc với Hội đồng Bảo an.
Nhưng ông lưu ý rằng Trung Quốc có quyền phủ quyết tại Hội đồng Bảo An, trong khi Việt Nam chưa dứt khoát về hành động pháp lý sẽ thực hiện và sẽ nêu ra những vấn đề nào.
Thay vì khiếu nại thông qua Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, Hà Nội có thể theo đuổi mô hình Philippines bằng kiện Trung Quốc dựa trên Công ước quốc tế về Luật Biển, tức UNCLOS, quy định về chủ quyền ranh giới trên biển. Nếu theo con đường này, Hà Nội sẽ phải quyết định nên kiện Trung Quốc tại tòa nào, Tòa án quốc tế về Luật biển, Tòa án công lý quốc tế, Tòa trọng tài hay một Tòa án trọng tài đặc biệt.
Giáo sư Thayer giải thích rằng tất cả các quốc gia thành viên của UNCLOS được quyền chọn một trong 4 cơ chế đó. Nếu không chọn, cơ chế mặc định là Tòa án Trọng tài. Đây là điều đã xảy ra trong vụ Philippines kiện Trung Quốc.
Giáo sư Thayer nói nếu Tòa án Trọng tài ra phán quyết có lợi cho Việt Nam, có nghĩa là Hà Nội đã chứng minh một số vấn đề gây tranh cãi về yêu sách lịch sử, thì Việt Nam sẽ hưởng lợi nhờ vấn đề được công khai ra trước công luận, và áp lực chính trị đối với Trung Quốc.
Giáo sư Thayer nói phán quyết đó sẽ tạo cơ sở cho Việt Nam để chống lại các hành động của Trung Quốc và sẽ tạo cơ hội để cộng đồng quốc tế ủng hộ Việt Nam, nhưng Việt Nam cũng không thể làm được gì nếu Trung Quốc làm ngơ phán quyết, như đã làm với Philippines.
Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp lưu ý rằng các quan chức cấp cao của Việt Nam lo ngại rằng đưa Trung Quốc ra tòa trọng tài và dù cho Việt Nam thắng kiện, điều đó không ngăn Trung Quốc xâm lấn vùng biển của Việt Nam trong tương lai.
Thậm chí còn tệ hơn, ông nói, vì Trung Quốc có thể còn hung hăng hơn, gây bất ổn cho quan hệ Việt -Trung, đe dọa triển vọng kinh tế của Việt Nam và đẩy đất nước vào vị thế chiến lược bấp bênh.
Nhà phân tích Grossman của Rand Corporation hồi năm ngoái khẳng định rằng, nếu Trung Quốc muốn gây hấn, Việt Nam sẽ là "mục tiêu chọn lựa để khởi động xung đột. Như vậy quân đội Trung Quốc sẽ có được kinh nghiệm chiến đấu cần thiết trên không, trên biển, không sợ bị Hoa Kỳ can thiệp, và trong tình huống có khả năng chiến thắng".
Áp lực của đồng minh
Không biết được liệu Việt Nam có bị áp lực của các đồng minh quốc tế, cụ thể là Mỹ, để kiện Trung Quốc lên tòa trọng tài, với hy vọng tạo ra một án lệ thứ hai chống lại tham vọng của Bắc Kinh.
Một vụ kiện như thế, theo các nhà phân tích, sẽ tạo cơ sở để Hoa Kỳ tăng cường các hoạt động bảo vệ tự do hàng hải trên Biển Đông.
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói với các đồng nhiệm ASEAN hồi tháng trước :
"Điều quan trọng cần nhấn mạnh là đảng cộng sản Trung Quốc lợi dụng cả thế giới tập trung vào đại dịch virus corona để tiếp tục thái độ khiêu khích. Hoa Kỳ cực lực phản đối hành động đe dọa của Trung Quốc, chúng tôi hy vọng các quốc gia khác cũng buộc Bắc Kinh phải trả giá".
Bài báo Asia Times nói Việt Nam đang ở trong tình huống tiến thoái lưỡng nan. Các nỗ lực ngoại giao và phản kháng công khai đã thất bại, không ngăn chặn được Trung Quốc, như những hành động gây hấn gần đây đã nêu bật.
Nhưng quốc tế hóa các căng thẳng có thể đẩy Việt Nam và Trung Quốc – và có thể cả Hoa Kỳ và Trung Quốc - gần hơn tới xung đột vũ trang, mà Hà Nội biết rõ là không thể thắng nếu không có sự hậu thuẫn lớn của nước ngoài.
********************
Biển Đông : Việt Nam có thể sắp kiện Trung Quốc ra tòa quốc tế
Thụy My, RFI, 08/05/2020
Theo tác giả David Hutt trên Asia Times ngày 07/05/2020, Hà Nội đang cân nhắc việc kiện Bắc Kinh trước một tòa án trọng tài quốc tế về vấn đề Biển Đông.
Biểu tình tại Hà Nội ngày 12/06/2011 chống các hành động gây hấn của Trung Quốc trên Biển Đông. Reuters / Kham
Việt Nam được cho là đang chuẩn bị hồ sơ kiện lên tòa trọng tài quốc tế chống lại yêu sách chủ quyền Biển Đông phi lý của Trung Quốc. Đây có thể là đáp trả về pháp lý trước việc Trung Quốc ngày càng gia tăng đe dọa và quấy nhiễu trên tuyến đường hàng hải tranh chấp.
Nhiều tiếng nói trong chính quyền đòi kiện Trung Quốc
Các nhà phân tích đang theo dõi tình hình tin rằng, Hà Nội có thể nộp đơn kiện - tương tự như Philippines đã tiến hành trước đây, và đã chiến thắng Trung Quốc tại Tòa án Trọng tài Thường trực La Haye hồi tháng 7/2016. Phán quyết của tòa khẳng định Trung Quốc "không có quyền lịch sử" về đường lưỡi bò 9 đoạn mà Bắc Kinh sử dụng để đòi hỏi chủ quyền gần 90% Biển Đông. Trung Quốc từ chối tham gia vụ kiện và tuyên bố không chấp nhận phán quyết, vốn không có cơ chế buộc phải thực thi.
Ông Alexandre Vuving, giáo sư của Trung tâm nghiên cứu an ninh Daniel K Inouye ở Honolulu, Hawai cho biết từ năm ngoái "đã có thêm rất nhiều tiếng nói trong giới cầm quyền ở Hà Nội, kêu gọi đưa Trung Quốc ra tòa".
Nhà phân tích Derek Grossman thuộc think tank RAND Corporation ở Washington nói rằng ông không có thông tin nào về việc Hà Nội đang chuẩn bị kiện lên tòa quốc tế, nhưng nghe được từ các nguồn tin chính phủ rằng đề xuất này đang được xem xét một cách nghiêm túc.
Một nguồn tin ngoại giao giấu tên nói với Asia Times, các cuộc thảo luận tại Hà Nội về một vụ kiện quốc tế nay đang căng thẳng hơn trước. Trong một hội nghị thường niên về Biển Đông do Học viện Ngoại giao Việt Nam tổ chức tháng 11 năm ngoái, thứ trưởng ngoại giao Lê Hoài Trung đã công khai nêu ra vấn đề này. Đây là lần đầu tiên kể từ gần 5 năm qua, một quan chức cao cấp đề cập đến. Ông Trung nói : "Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982 đã dự trù đầy đủ các cơ chế để áp dụng biện pháp này".
Bắc Kinh tăng cường quấy nhiễu Biển Đông
Việt Nam ngày càng có thêm động lực để đưa Trung Quốc ra tòa. Chiếc tàu khảo sát Hải Dương Địa Chất (Haiyang Dizhi) 8 đã dành hầu như cả năm 2019 để quấy rối một liên doanh khai thác năng lượng với Nga tại vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam ở Biển Đông. Việc quấy nhiễu này năm nay lại tiếp tục, bất chấp đại dịch virus corona.
Ngày 03/04, một tàu đánh cá Việt Nam bị một tàu tuần duyên Trung Quốc đánh đắm ở gần quần đảo Hoàng Sa. Đến ngày 13/04, chiếc Hải Dương Địa Chất 8 lại tái xuất hiện tại EEZ của Việt Nam. Vài ngày sau, chính quyền Trung Quốc loan báo thành lập hai quận "Tây Sa" và "Nam Sa" tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, mà Việt Nam luôn khẳng định chủ quyền.
Không chỉ đe dọa Việt Nam, mà tháng trước tàu hải cảnh Trung Quốc còn tuần tra ở khu vực thuộc EEZ của Malaysia trên Biển Đông, kể cả một khu vực đang khai thác dầu khí.
Không còn cách nào khác ngoài kiện lên tòa quốc tế
Theo các nhà phân tích, tuy việc đưa vấn đề ra tòa án quốc tế có thể mang lại cho Hà Nội một chiến thắng mang tính biểu tượng, nhưng khó có khả năng Bắc Kinh tuân thủ bất kỳ một phán quyết nào có lợi cho Việt Nam. Động thái này có thể làm gia tăng căng thẳng, tiến gần đến xung đột.
Tuy nhiên dường như Việt Nam không còn bao nhiêu lựa chọn. Chuyên gia về Biển Đông Bill Hayton của think tank Chatham House hồi tháng 11 nói với Reuters, một vụ kiện quốc tế có lẽ là "điều duy nhất mà Việt Nam còn có thể làm được".
Trả lời Asia Times, nhà phân tích Vuving nhận định "Hà Nội có thể nghĩ rằng không có chọn lựa nào khác ngoài việc đưa Trung Quốc ra trước tòa án quốc tế".
Mỗi lần có va chạm với Trung Quốc tại Biển Đông, chính phủ Việt Nam cơ bản có hai khả năng : hoặc công khai chỉ trích Trung Quốc, hoặc cố gắng làm giảm căng thẳng thông qua các cuộc họp giữa hai đảng. Khi Bắc Kinh loan báo lập hai "quận" mới vào tháng trước, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng tuyên bố : "Việt Nam yêu cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam và hủy bỏ các quyết định sai trái".
Tháng Tám năm ngoái, nhà phân tích Việt Nam Lê Hồng Hiệp viết trên một tờ báo khu vực là "ngoại giao chừng như là tuyến phòng thủ đầu tiên và cuối cùng (của Việt Nam) để chống lại sự quyết đoán của Trung Quốc trên Biển Đông".
Tâm lý chống Trung Quốc dâng cao trên toàn cầu
Tuy nhiên Hà Nội có thể cảm thấy rằng thời điểm đã chín muồi cho một động thái pháp lý mới, có thể làm dư luận quốc tế thiên về hướng có lợi cho Việt Nam.
Thật vậy, nếu có khi nào người dân Việt Nam có thể tập hợp xung quanh đảng cầm quyền, còn Bắc Kinh yếu ớt, dễ tổn thương hơn bao giờ hết, thì đó chính là lúc này.
Viện Quan hệ Quốc tế Đương đại Trung Quốc, một think tank thuộc bộ An ninh Quốc gia, cơ quan lãnh đạo tình báo cao nhất, dường như trong một báo cáo mới đây đã nhận định "tình cảm chống Trung Quốc trên toàn cầu đang ở mức cao nhất, kể từ sau vụ đàn áp quảng trường Thiên An Môn năm 1989 cho đến nay" - theo Reuters.
Đồng thời đảng cộng sản Trung Quốc bị yếu đi trong nước, do tăng trưởng kinh tế - mà nhờ đó đảng có được tính chính danh suốt một thời gian dài - bị sụt giảm trong năm 2020, lần đầu tiên kể từ hơn bốn chục năm.
Sự bất mãn đối với Trung Quốc trên toàn cầu, chủ yếu do việc xử lý khủng hoảng virus corona và chiến dịch bóp méo thông tin sau đó, chưa bao giờ mạnh mẽ như thế kể từ nhiều thập niên qua.
Tận dụng thế mạnh của Việt Nam hiện nay
Trong khi đó, đảng cộng sản Việt Nam lại được trong và ngoài nước khen ngợi vì khả năng và sự minh bạch bất ngờ trong việc xử lý nạn dịch Covid-19. Việt Nam còn có thể được hưởng lợi lớn khi Hoa Kỳ, Nhật Bản và các nước châu Âu tìm cách tách rời khỏi nền kinh tế Trung Quốc và dịch chuyển các chuỗi cung ứng khỏi Hoa lục.
Bên cạnh đó, Hà Nội có thể tận dụng vị thế quốc tế mạnh mẽ hiện nay để tiến hành vụ kiện chống lại Trung Quốc.
Năm nay Việt Nam là chủ tịch luân phiên ASEAN, một vị trí có thể cố vận dụng để tạo nên một mặt trận đoàn kết hơn với các nước láng giềng Đông Nam Á, trong đó có những nước cũng tranh chấp trên biển với Trung Quốc.
Việt Nam còn giữ chiếc ghế thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc nhiệm kỳ 2021-2022. Theo giáo sư Carl Thayer, đại học New South Wales, Úc, vai trò này giúp Việt Nam có thể tố cáo sự hung hăng của Bắc Kinh với các thành viên khác của Hội đồng Bảo an.
Nhưng ông Thayer lưu ý, vấn đề là "Trung Quốc có quyền phủ quyết" ; và "Việt Nam vẫn còn mơ hồ về hành động pháp lý sẽ tiến hành và những vấn đề nêu ra".
Thay vì khiếu nại ở Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, Hà Nội có thể áp dụng "kiểu Philippines" : kiện theo UNCLOS, tức Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển, quy định về chủ quyền ranh giới trên biển.
Nếu theo con đường này, Hà Nội cần phải quyết định sẽ kiện ở đâu : Tòa án Quốc tế về Luật Biển, Tòa án Công lý Quốc tế, Tòa Trọng tài hay một Tòa Trọng tài Đặc biệt.
Ông Thayer giải thích : "Tất cả các quốc gia thành viên UNCLOS đều được tự do chỉ định một trong bốn cơ chế mình thích. Nếu không, thì cơ chế mặc định là Tòa Trọng tài. Đó là điều đã diễn ra giữa Philippines và Trung Quốc".
Nếu Tòa Trọng tài ra phán quyết có lợi cho Việt Nam, sau khi Hà Nội chứng minh được nhiều vấn đề gây tranh cãi về yêu sách lịch sử, thì "Việt Nam sẽ có lợi nhờ được quảng bá trong dịp này, và áp lực chính trị đè lên Trung Quốc".
Cũng theo giáo sư Thayer, sự kiện này còn mang lại cho Việt Nam "cơ sở để chống lại các hành động của Trung Quốc, và cộng đồng quốc tế có thể căn cứ vào đó để ủng hộ Việt Nam". Nhưng Việt Nam khó thể làm được gì nhiều nếu Trung Quốc làm ngơ trước phán quyết, như đã xử sự với Philippines.
Rủi ro cần cân nhắc
Thật vậy, có những rủi ro khi đưa Trung Quốc ra tòa. Nhà phân tích Lê Hồng Hiệp hồi tháng Tám viết rằng các quan chức cao cấp Việt Nam nghi ngại về việc đưa ra tòa trọng tài vì "ngay cả nếu Hà Nội thắng kiện, thì cũng không ngăn cản được Trung Quốc lấn chiếm vùng biển Việt Nam trong tương lai".
Và "Thậm chí lại còn tệ hơn, vì có thể làm Trung Quốc càng thêm hung hăng, gây bất ổn thêm quan hệ Việt-Trung, đe dọa viễn cảnh kinh tế Việt Nam và đẩy đất nước vào một thế chiến lược bấp bênh".
Nhà phân tích Grossman năm ngoái khẳng định nếu Bắc Kinh tìm kiếm xung đột, Việt Nam có thể là mục tiêu ưu tiên để khởi động. Qua đó quân đội Trung Quốc sẽ có được kinh nghiệm chiến đấu cần thiết trên không, trên biển mà không sợ bị Hoa Kỳ can thiệp, và trong tình huống có thể chiến thắng.
Khó thể biết được Việt Nam có bị áp lực của các đồng minh quốc tế hay không, cụ thể là Mỹ, để kiện Trung Quốc lên tòa trọng tài, với hy vọng tạo ra một án lệ thứ hai chống lại tham vọng trên biển của Bắc Kinh. Một bản án như thế, theo các nhà phân tích, sẽ giúp cho Hoa Kỳ thêm cơ sở vững chắc để tăng cường các hoạt động vì tự do hàng hải trên Biển Đông.
"Điều quan trọng cần nhấn mạnh là đảng cộng sản Trung Quốc lợi dụng việc cả thế giới tập trung vào đại dịch virus corona để tiếp tục thái độ khiêu khích như thế nào" - Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói với các đồng nhiệm ASEAN trong một hội nghị truyền hình vào tháng trước. "Hoa Kỳ cực lực phản đối hành động đe dọa của Trung Quốc, chúng tôi hy vọng các quốc gia khác cũng buộc Bắc Kinh phải trả giá".
Việt Nam đang trong tình huống đầy nghịch lý. Những nỗ lực ngoại giao và phản đối công khai đã không thành công trong việc ngăn chận Trung Quốc, mà các trò đe dọa mới đây đã chứng tỏ. Nhưng quốc tế hóa tình hình có thể đẩy Việt Nam và Trung Quốc - nói rộng ra là Hoa Kỳ và Trung Quốc - tiến gần đến điểm xung đột vũ trang, mà Hà Nội biết rằng không có cơ hội thắng nếu không có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ bên ngoài.
Thụy My