Chuyện trò với Giáo sư Jonathan London về bầu cử tổng thống Mỹ 2020
Trước khi đến Hà Lan, Giáo sư Jonathan London từng sống và làm việc ở Việt Nam, Singapore, Hong Kong. Sống xa quê hương suốt 23 năm qua, nhưng ông cho biết năm nào cũng về Mỹ thăm gia đình.
Nhận định về kỳ bầu cử tổng thống năm nay, Giáo sư Jonathan London, một công dân Mỹ hiện đang sống ở Hà Lan, nói đây là cuộc bầu cử "quan trọng nhất trong lịch sử của Hoa Kỳ và đối với tương lai của thế giới".
Và đặc biệt, dù ở xa, kỳ bầu cử tổng thống nào ông cũng tham dự, qua đường bưu điện.
Trả lời câu hỏi ông là thành viên của đảng Cộng hòa hay Dân chủ, Giáo sư Jonathan London nói ông "bỏ phiếu theo lương tâm, và không muốn tiết lộ đảng phái chính trị" của mình.
Jonathan London : Cuộc bầu cử này là bầu cử quan trọng nhất trong lịch sử của Hoa Kỳ và là cuộc bầu cử quan trọng đối với tương lai của thế giới. Từ tình hình môi trường và địa chính trị trong nền kinh tế thế giới, và các xu hướng chính trị toàn cầu và khu vực, đây là cuộc bầu cử mang tính hệ quả nhất của thời đại chúng ta.
BBC : Ông có thể cho biết sẽ bỏ phiếu cho ứng cử viên nào và tại sao ?
Jonathan London : Tôi sẽ không, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, bỏ phiếu cho Donald J trump, một tổng thống phá hoại nhất có thể được trong lịch sử Hoa Kỳ. Tôi rất nóng lòng bỏ phiếu chống Donald Trump và tin rằng những người trong liên danh của Biden sẽ phục vụ lợi ích của người dân Mỹ trong lợi ích của thế giới, tốt hơn về tất cả mọi khía cạnh.
BBC : Ông có nghĩ rằng Hoa Kỳ đang đi đúng hướng không, tại sao ? Và ông hy vọng gì trong mùa bầu cử này ?
Jonathan London : Rõ ràng là Mỹ đang không đi đúng hướng do thất bại của lãnh đạo vì hệ thống chính trị bị thối nát. Tiền bạc đã đầu độc hệ thống chính trị Hoa Kỳ. Nền dân chủ của Mỹ đã thất bại vì nó phục vụ một cách có hệ thống cho những người giàu có nhất, cũng như cho quyền lợi của các nhóm lợi ích, điều mà đa số dân thường phải trả giá. Hệ thống chính trị và xã hội Mỹ tiếp tục bị đầu độc bởi động thái mị dân của tổng thống. Trump và đồng minh của ông có ý định loại bỏ cơ chế kiểm soát và cân bằng của nền dân chủ, điều hiển nhiên mà bất kỳ ai đã theo dõi chính trường Mỹ trong ba năm qua đều thấy.
BBC : Ủng hộ Trump hay chống Trump, và dồn phiếu cho ai có là chủ đề nóng trong gia đình ông không ? Và phản ứng của gia đình với quan điểm của ông là gì ?
Jonathan London : Cuộc thảo luận duy nhất mà tôi có với gia đình liên quan đến Trump không thay đổi : nhiệm kỳ tổng thống của ông ấy đã gây hoàn toàn tác hại như thế nào và tình hình nước Mỹ đáng buồn ra sao.
BBC : Đặc biệt trong cuộc bầu cử này, nước Mỹ đang bị chia rẽ sâu sắc giữa giới ủng hộ và chống đối Trump. Ông giải thích hiện tượng này như thế nào ?
Jonathan London : Sự chia rẽ của đất nước không chỉ đơn giản là giữa những người ủng hộ Trump và những người chống đối Trump. Chúng ta đang nói về một hệ thống chính trị trong đó ít hơn 50% cử tri đủ điều kiện thực sự đi bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử tổng thống. Nhiều người cảm thấy chán nản và không tham gia đi bầu.
Thật thế, trong quá khứ, một số người bỏ phiếu cho Trump có cảm giác không biết là hệ thống kinh tế và chính trị của Hoa Kỳ có bị gian lận hay không. Phân tích này không sai. Ông ta [Trump] là một người lừa đảo và đã dùng văn hóa và thù ghét để huy động sự ủng hộ. Ông Trump là người theo chủ nghĩa ưu đãi các tầng lớp ưu tú trong xã hội, là một người dối trá, lợi dụng sự phẫn uất âm ỉ từ lâu trong một xã hội bất bình đẳng để thắng cử và duy trì quyền lực chính trị. Do đó không gì ngạc nhiên khi ông ta đã dùng quyền lực để thực hiện các chính sách có lợi cho người giàu, với hậu quả mà mọi tầng lớp dân cư khác phải chịu.
BBC : Mạng xã hội kháo nhau rằng có đến 90% người Mỹ gốc Việt và người Việt ở Việt Nam ủng hộ ông Trump. Với kinh nghiệm làm việc ở Việt Nam, ông nghĩ gì về con số giả định và hiện tượng này ?
Jonathan London : Người Việt ở Việt Nam nghĩ gì về ông Trump không hẳn là mối quan tâm của tôi, vì họ ít được tiếp cận thông tin và không hiểu biết nhiều về xã hội Hoa Kỳ. Người Mỹ gốc Việt nghĩ gì về Trump lại là một vấn đề khác.
Tôi sẽ không nói "90%" trừ khi chúng ta có dữ liệu để chứng minh, mặc dù tôi không nghi ngờ là số người ủng hộ ông Trump cao hơn 50%. Tôi đoán là cũng có một sự phân chia thế hệ đáng kể. Chúng ta nên lưu ý điều này vì đã có những giải thích thẳng thắn về sự ủng hộ ông Trump của những người Mỹ gốc Việt lớn tuổi, những người chiếm ưu thế trong giới truyền thông Việt Mỹ.
Cũng giống như cộng đồng người Mỹ gốc Cuba, cộng đồng người Mỹ gốc Việt được định hình bởi một kinh nghiệm lịch sử rất cụ thể. Diễn ngôn chính trị trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt, cho đến gần đây, bị chi phối bởi một cái nhìn phiến diện, hoang tưởng, ảo tưởng về chính trị bị ám ảnh bởi những âm mưu của cộng sản. Điều đó không khó hiểu với những kinh nghiệm lịch sử cụ thể của họ và bầu không khí chính trị phổ biến trong các cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong nhiều thập niên.
Đối với những người Mỹ gốc Việt trẻ tuổi và có tư duy độc lập hơn, những người coi trọng dân chủ và chống phân biệt chủng tộc có một cảm giác xấu hổ khi rất nhiều người Mỹ gốc Việt ủng hộ Trump - một ứng cử viên rõ ràng là không trung thực và phân biệt chủng tộc với danh nghĩa 'chống Trung Quốc' và ' chống chủ nghĩa cộng sản'. Có rất nhiều người Việt Nam phản đối chính sách bành trướng của Trung Quốc đại lục và bác bỏ mọi vi phạm nhân quyền xảy ra ở khắp mọi nơi, kể cả những vi phạm nhân danh chủ nghĩa cộng sản hoặc nhân danh "bảo vệ biên giới ".
Với kinh nghiệm lịch sử của họ, tôi không ngạc nhiên chút nào khi nhiều người Mỹ gốc Việt tin rằng kẻ nói dối hàng loạt, mắc bệnh vĩ cuồng này, và kẻ thù của dân chủ và nhân quyền này, đang hành động vì lợi ích tốt nhất của người Mỹ trong và ngoài nước.
Rõ ràng là ông Trump đã gây tổn hại cực kỳ nghiêm trọng đến uy tín và vị thế của Hoa Kỳ trên thế giới, và rõ ràng nhiệm kỳ tổng thống của ông đã gây tổn hại cực kỳ lớn cho nước Mỹ. Sự thất bại nặng nề của tổng thống đối với đại dịch virus corona tự nó là điều đáng lên án, với hơn 160 nghìn người Mỹ đã chết, gây đau thương cho gia đình họ.
BBC : Một số học giả Trung Quốc khi trả lời phỏng vấn trước đây từng nói rằng Trung Quốc muốn ông Trump tái đắc cử, trong khi tình báo Mỹ gần đây có tin ngược lại. Ông nghĩ sao về sự kiện này ?
Jonathan London : Các báo cáo tình báo đã lưu ý rằng Nga lại đang ủng hộ Trump và Cộng hòa nhân dân Trung Hoa đang cố gắng thúc đẩy cơ hội đắc cử của Biden. Điều này đáng tin cậy.
Điều đáng buồn là ảnh hưởng của các cường quốc nước ngoài trong cuộc bầu cử của Mỹ vẫn được cho phép kéo dài, do thất bại của chính phủ Hoa Kỳ và đặc biệt là của Tổng thống Trump trong việc đảm bảo hệ thống đại cử tri, vốn đã yếu của đất nước.
Bây giờ có vẻ như Trump đang hy vọng sẽ làm suy yếu sự bầu cử một cách có hệ thống ; trong nỗ lực này, lợi ích của ông và của Putin một lần nữa sẽ được đồng nhất.
Tina Hà Giang thực hiện
Nguồn : BBC, 14/08/2020
Giáo sư Jonathan London là một nhà xã hội học và kinh tế chính trị học, hiện giảng dạy tại trường đại học Leiden (Hà Lan), được xem là chuyên gia về Việt Nam.