Trước thềm Đại hội 13 của Đảng cộng sản Việt Nam, công tác nhân sự được đảng đặt lên hàng đầu, tuy nhiên Đại hội này nội bộ phân rã nghiêm trọng, dẫn đến chưa thể thống nhất được nhân sự, đặc biệt là các vị trí chủ chốt như Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng và Chủ tịch quốc hội.
Ảnh : Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Phu nhân đã chủ trì lễ kỷ niệm 75 năm Quốc khánh nước CHxã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/09/1945 - 02/09/2020) tối 28/08, tại trụ sở Chính phủ
Một mặt Nguyễn Phú Trọng giới thiệu thường trực ban bí thư Trần Quốc Vượng là người kế vị để tiếp tục xây dựng đảng và đi theo con đường xã hội chủ nghĩa, nhưng bỏ phiếu trong Bộ Chính trị thì ông Vượng lại trượt, đứng trước tình thế đó, Nguyễn Phú Trọng muốn ở lại thêm nửa nhiệm kỳ nữa để hỗ trợ Trần Quốc Vượng cứng hơn cho chức danh Tổng Bí thư.
Nguyễn Xuân Phúc đã đến tuổi, nhưng lại không muốn về hưu với lý do có "trường hợp đặc biệt", cao tuổi hơn ông Phúc mà vẫn ở lại được, vì vậy cuộc chiến quyền lực trong Đảng cộng sản Việt Nam càng thêm khốc liệt trong thời gian tới.
Việt Nam cũng vừa kỷ niệm 75 năm quốc khánh 02/09/1945 - 02/09/2020 trong công tác ráo riết chuẩn bị cho Đại hội 13 diễn ra vào tháng 01 năm sau.
Ba phần tư thế kỷ đã trôi qua kể từ khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Bản tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, người dân Việt Nam vào năm 2020 đang có được những gì ?
Mạng xã hội những ngày qua đã chia sẻ mạnh mẽ một bản tổng kết như sau :
1. Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa có tuổi đời lâu nhất. Từ 1945 đến 2020 là 75 năm.
2. Về giá trị tiền tệ, chúng ta nằm trong top 3 giá trị kém nhất.
3. Về môi trường, Việt Nam nằm top 20 ô nhiễm nhất.
4. Về GDP đầu người, với tầm 2.500 USD chúng ta đứng áp chót.
5. Về lương, với 200 USD mỗi tháng, chúng ta đứng gần bét.
6. Về đóng góp cho nhân lại, gần như không ai biết đến ngoài chiến tranh và phở.
7. Về mức độ hài lòng của dân chúng, Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ xuất ngoại định cư nhiều nhất. Ước tính mỗi năm có tầm 100.000 người ra đi.
8. Về tự do báo chí, chúng ta ngang hàng với các nước như Iran và Trung Quốc, nơi tự do ngôn luận bị kiểm soát và thông tin bị kiểm duyệt.
9. Về quan liêu và tham nhũng thì nó đã trở thành thương hiệu quốc gia.
10. Về danh dự quốc gia thì ở Nhật Bản, chúng ta đứng đầu danh sách tội phạm ăn cắp nhiều nhất.
11. Về giá trị con người ở Đài Loan và Hàn Quốc, cô dâu Việt Nam là nhiều nhất.
12. Về giá trị tinh thần, nơi này có tỷ lệ phá thai cao nhất.
13. Về thuế phí, tỷ lệ trên GDP đưa Việt Nam đứng nhất nhì bảng trong khu vực.
14. Về giá xe và xăng dầu, người tiêu dùng ở đất nước này trả giá cao nhất.
15. Nhưng bất chấp tất cả, Việt Nam vẫn là nơi hạnh phúc nhất với mức độ lạc quan của người dân tương đối cao. Bạn có thể thấy điều này trên mặt của họ, luôn vui vẻ và yêu đời.
Có nghĩa là sau 75 năm kể từ ngày tuyên bố độc lập đó, Việt Nam là một sự thất bại toàn tập về gần như mọi mặt.
BBC đã tổ chức cuộc thảo luận về Chủ đề 75 năm Quốc khánh Việt Nam trên mạng YouTube với thành phần khách mời rất đa dạng gồm giảng viên, cán bộ đang công tác trong viện nghiên cứu nhà nước, trường đại học tại Việt Nam ; nhà văn tị nạn chính trị tại nước ngoài ; cán bộ lãnh đạo cấp vụ đã về hưu.
Nhận xét về ưu điểm của mô hình thể chế hiện nay tại Việt Nam, các khách mời chỉ nêu ra được một điểm duy nhất là : giải phóng dân tộc khỏi ách thống trị từ tay người Pháp và chấm dứt sự phân chia Nam - Bắc, thống nhất về địa lý, lãnh thổ quốc gia.
Ngược lại, về khuyết điểm thì các khách mời đã không gặp khó khăn mà liệt kê ra rất nhiều điểm bất cập sau 75 năm nhìn lại. Trước hết đó là chế độ độc tài, toàn trị mà chính cố Chủ tịch Hồ Chí Minh nói đại ý : nước được độc lập mà dân không có tự do thì độc lập ấy cũng chẳng có ý nghĩa gì.
Và để duy trì sự độc tài, toàn trị mà "chế độ hiện nay có khả năng ứng phó và triệt tiêu đối lập để nắm quyền lực tuyệt đối, biết biến hệ thống quyền lực thành hệ thống kiếm tiền bằng quyền lực để neo giữ những nô bộc trung thành". Một vị khách mời đã nhận định : "Đảng cộng sản và các cá nhân trong hệ thống chính trị ban đầu là quyền lực tách biệt với kinh tế, nay đã ngày một trở thành tập đoàn tham nhũng và lợi ích nhóm có được từ quyền lực vẫn mang danh xã hội chủ nghĩa".
Thứ hai đó là chế độ này đã đánh mất chủ quyền một phần lãnh thổ, lãnh hải ; tàn phá tài nguyên quốc gia, đất nước Việt Nam từng tự hào với ‘rừng vàng, biển bạc’ thì nay rừng bị triệt phá đến mức xác xơ để lấy gỗ, lẫy chỗ xây biệt phủ, đền đài, biển thì bị ô nhiễm nặng nề do không quản lý được hệ thống xả thải từ hoạt động công nghiệp từ công ty nước ngoài…
Thứ ba, chế độ không cải thiện được đời sống nhân dân như một khách mời nhận định là "Đảng cộng sản và nhà nước ngày một tỏ ra chối từ hoặc suy giảm trách nhiệm điều hành phúc lợi và thuế để lo an sinh xã hội cho dân, mặc cho dân phải hết sức chật vật, nhiều người lâm vào cảnh khốn cùng, giàu nghèo quá cách biệt".
Ảnh : Ngày 02/09/1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh trịnh trọng đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Có nhiều ý kiến cho rằng chế độ cộng sản Việt Nam đang tiệm cận đến sự thoái trào.
Nhà văn Võ Thị Hảo - tỵ nạn chính trị tại Berlin, Đức đã "dùng hình tượng để nói chế độ hiện nay thể hiện đúng sức khỏe của một ông lão dưới 80 mặc bộ đồ complê Trung quốc, đi giày tây, có song song hai quốc tịch Việt Nam và quốc ngoại (như Cyprus chẳng hạn) để nếu có biến thì có thể sẵn sàng thoát li đi thật nhanh, để lại sau lưng mọi hậu quả".
Bà nhấn mạnh : "Chế độ sau 75 năm Quốc khánh, nay mang nhiều bệnh nan y nhưng lại chối từ mọi chữa trị, trái lại lại sẵn sàng cầm dao súng đánh đuổi, bỏ tù những bác sĩ đưa ra kết quả chẩn bệnh và thuốc thang cứu mạng cho thể chế này".
Tiến sĩ Mai Thanh Sơn - Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam thì cho rằng "chế độ này đang ở vào giai đoạn cuối của chu kỳ tự nhiên "sinh - lão - bệnh - tử". Xét cho cùng, sức khỏe của một thể chế cũng không khác gì so với sức khỏe con người. Liên Xô và các quốc gia xã hội chủ nghĩa Đông Âu là những ví dụ sinh động. Một loạt các nước Mỹ Latinh cũng đã rơi vào trường hợp đó. Câu chuyện của Việt Nam hiện nay liên quan cả đến đối nội và đối ngoại. Một cơ thể già nua tất sẽ sinh nhiều bệnh tật".
Ông Trần Tiến Đức, cựu Vụ trưởng, Hà Nội thì phân tích hó khăn và thách thức kể cả về đối nội và đối ngoại là : "Về đối nội, thách thức lớn nhất là thể chế chính trị chưa được đổi mới cho sự đổi mới về mặt kinh tế, chưa phù hợp với xu thế của thời đại mà đổi mới về kinh tế, nước Việt Nam đã chuyển sang nền kinh tế thị trường từ năm 1986. Nếu nói một cách hình tượng, cái áo thể chế hiện nay đã quá chật đối với một nền kinh tế thị trường đang phát triển và cần phát triển.
Về đối ngoại, Việt Nam nằm sát một ông láng giềng khổng lồ mạnh về kinh tế và quân sự, lại có nhiều tham vọng lớn về quyền lực, về lãnh thổ, luôn không từ một thủ đoạn nào để phá hoại, để gây rối, và có nhiều hành vi xâm phạm chủ quyền đối với nước Việt Nam".
Ảnh : Đại biểu quốc hội Phạm Phú Quốc hồi cuối tháng 08 bị lộ thông tin mang quốc tích thứ hai của Cộng hòa Cyprus khiến dư luận bức xúc
Như vậy, Đại hội 13 sắp diễn ra sẽ phải đối mặt với những thách thức gì ?
Các khách mời đều cho rằng thách thức không chỉ của Đại hội 13 mà của cả Đảng cộng sản Việt Nam xoay quanh hai vấn đề lớn nhất là dân chủ và tự do.
Về dân chủ thì dường như là điều không thể với Đảng Cộng sản Việt Nam vì sự độc quyền lãnh đạo là điều kiện sống còn của Đảng. Đảng cộng sản Việt Nam vẫn khẳng định là lực lượng lãnh đạo mạnh mẽ, độc tôn đối với xã hội, đất nước. Đảng vẫn nhấn mạnh "kiên định" chủ nghĩa Marxism - Leninism, tư tưởng Hồ Chí Minh. Việc "xây dựng và chỉnh đốn đảng" để tập trung quyền lực vẫn đang được thể hiện trong đại hội các cấp.
Tự do thì lại càng là một thứ xa xỉ với nhân dân Việt Nam. Một khách mới chỉ rõ : "sự đàn áp tự do ngôn luận, ngay cả sự kêu cứu của dân oan vẫn một lòng tin đảng vẫn bị đàn áp, đến mức năm 2020 này đã xẩy ra vụ tập kích và thảm sát Đồng Tâm".
Tiến sỹ Mai Thanh Sơn, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam nhận định : "…mối quan tâm lớn nhất của những người cộng sản Việt Nam hiện nay cũng như trong tương lai vẫn là làm sao để đảng của mình đừng có "xuống hố cả nút". Về nội bộ đảng, câu chuyện "củi lửa" chắc chắn sẽ còn nóng trước và sau đại hội 13.
Đối với những vấn đề lớn của đất nước như định hướng mô hình phát triển quốc gia hay củng cố mối đại đoàn kết toàn dân, tôi cũng chắc họ còn đang rất bí bách. Về mô hình phát triển quốc gia thì chính các nhà lý luận của đảng cũng đã phải thừa nhận là còn mù mịt.
Về các vấn đề khác liên quan đến lòng người, tiếng nói của cộng đồng người Việt ở hải ngoại, vụ Thủ Thiêm hay Đồng Tâm đều là không mấy dễ chịu. Đó cũng chính là những vấn đề mà cá nhân tôi, một quần chúng nhân dân đặt ra, nhưng nói thật, tôi không kỳ vọng đảng xử lý được".
Ảnh : Áp phích tuyên truyền cho Đại hội Đảng bộ các cấp và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng
Vậy, các nhà bình luận đánh giá viễn kiến tương lai thế nào ?
Ông Lê Văn Sinh phát biểu : "Theo tôi, tương lai của chế độ và đảng cầm quyền ở Việt Nam là vô định. Chừng nào nền kinh tế thị trường ở Việt Nam còn bị điều hành bởi hệ thống chính trị phi thị trường thì chế độ và đảng lãnh đạo chế độ đó không có tương lai".
Bà Võ Thị Hảo thì dự đoán : "Trong tương lai gần, phe được cho là thân Trung Quốc vẫn thắng thế.
Trong khoảng 5 năm tới, e rằng đa số người dân sẽ càng nghèo, thậm chí kiệt quệ vì thể chế này và ảnh hưởng của Covid-19 cùng thiên tai. Đây là thách thức cực lớn cho đảng Cộng sản. Tương lai xa mà tất cả đều có thể, sự bất công và yếu tố địa chính trị, có thể góp phần tạo nên thời vận cho một nền dân chủ…"
Ông Mai Thanh Sơn thì phát biểu : "Theo tôi, xét theo quy luật lịch sử, chế độ nào rồi cũng có hồi cáo chung để được thay thế bằng một chế độ khác ưu việt hơn, hợp lòng dân hơn. Vấn đề chỉ là khi nào và bằng cách nào ?
Tôi, chắc cũng như đại đa số quốc dân Việt Nam khác, đều mong muốn có một sự chuyển đổi trong hòa bình, thông qua các cuộc đối thoại giữa những người anh em Việt, với tinh thần thượng tôn quốc gia/dân tộc thay vì dựa vào những người đồng chí có chung một ý thức hệ đã bị thế giới ruồng bỏ.
Triển vọng thì nhiều, vì hiện nay dân trí đã cao hơn so với dăm bảy thập niên trước. Nhưng thách thức cũng vô cùng lớn, bởi tất cả các nhà cầm quyền (cá nhân và tập thể) luôn có xu hướng bảo thủ. Việt Nam chắc chắn cũng không là ngoại lệ. Và các kinh nghiệm cũng cho thấy, sự sinh thành nào cũng đớn đau".
Thu Thủy
Nguồn : Thoibao.de, 08/09/2020