Tranh luận phó thổng thống vốn không thu hút bằng các cuộc tranh luận tổng thống, trừ ngoại lệ vào năm 2008 thì số người theo dõi tranh luận giữa Phó tổng thống Joe Biden và nữ Thống đốc Sarah Palin đã có số khán giả cao hơn bất cứ cuộc tranh luận nào giữa Tổng thống Barack Obama và Thượng nghị sĩ John McCain. Người dân muốn xem người có khả năng sẽ trở thành nữ phó tổng thống đầu tiên của nước Mỹ sẽ như thế nào ở bình diện quốc gia. Mùa bầu cử năm nay cũng vậy, người dân muốn nhìn rõ hơn về bản lĩnh của nữ Thượng nghị sĩ Kamala Harris ra sao.
Cuộc tranh luận phó thổng thống giữa Thượng nghị sĩ Kamala Harris và Phó Tổng thống Mike Pence ngày 08/10/2020 tại bang Utah, Hoa Kỳ
Cuộc tranh luận được tổ chức tại tiểu bang Utah và do bà Susan Page, là chánh chủ sự văn phòng tờ USA Today tại Washington DC điều hợp. Với 47 năm thâm niên trong làng truyền thông, từng phỏng vấn chín đời tổng thống và chấp bút cho tiểu sử cựu Đệ Nhất Phu Nhân Barbara Bush (mẹ), như những người điều hợp khác, bà Page là người do Ban tổ chức các cuộc tranh luận tổng thống (Commission on Presidential Debates-CPD) đề nghị và được cả hai ban tranh cử đồng ý.
CPD là tổ chức phi đảng phái, do người của cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ đồng chủ tịch và điều hành. Nhắc sơ qua điều này vì có dăm dư luận từng cho rằng, đã có sự thiên vị từ những người đóng vai điều hợp hay ban tổ chức.
Điều lệ được tái nhắc nhở rõ ràng ngay khi khai mạc nhằm tránh tái diễn cuộc tranh cãi tổng thống đầy bão tố và đáng xấu hổ hồi tuần trước, cuộc tranh luận đã diễn dù khá gay cấn nhưng theo khuôn khổ cần có với những lời cảm ơn nhau nhiều hơn. Nhờ vậy mà người dân có cơ hội nhìn được chân dung hai ứng viên chính xác hơn. Với chín chủ đề qua khoảng 12 câu hỏi dành cho mỗi ứng viên trả lời và phản biện nhau trong 90 phút, hầu hết tập trung vào các vấn đề chính đã nêu trong cuộc tranh luận tổng thống.
Trong khi Thượng nghị sĩ Harris tươi cười, chủ động trong vai trò tấn công vào các chính sách của nội các đương nhiệm và đưa ra một số điều Phó Tổng thống Joe Biden sẽ làm, Phó Tổng thống Pence tỏ ra khá căng thẳng và có phần vất vả bảo vệ Tổng thống Donald Trump khi lặp lại những điều Trump đã từng nói. Cả hai xem ra đều có những lúc né tránh các câu hỏi và chọn nói về điều mình đã chuẩn bị, tuy nhiên Pence cắt lời nhiều hơn và luôn nói quá thời gian hai phút cho phép, chỉ có một hoặc hai câu là trả lời trực tiếp với nhiều thông tin sai lệch.
Điều sai lệch lớn nhất là ông Pence cho rằng Tổng thống Trump đã đặt sức khỏe dân Mỹ lên hàng đầu từ những ngày đầu tiên, luôn nói sự thật về dịch bịnh. Đây là điều trái ngược với chính thú nhận của ông Trump khi muốn che giấu dịch bịnh có chủ đích qua các cuộc phỏng vấn với ký giả Bob Woodward ngay từ cuối tháng Một, cũng như luôn xem nhẹ dịch bịnh đến tận nay.
Trong tư cách người đứng đầu ban đặc nhiệm chống Covid-19 của nước Mỹ, phó Tổng thống Mike Pence đã không đưa ra các biện giải thuyết phục về sách lược phòng chống dịch bệnh, dẫn đến sự thiệt mạng cho gần 220 ngàn người dân và còn tiếp tục tăng cao, cũng như các hoạt động kinh tế, xã hội vẫn trì trệ ở nhiều mặt mà chỉ lặp lại những điều mà Tổng thống Trump cho là chống dịch hữu hiệu. Ông né tránh câu hỏi tại sao tỉ lệ tử vong dân Mỹ cao hơn hầu hết các quốc gia phát triển và cao gấp 2,5 lần so với Canada lân cận. Đó là sự thất bại của Pence trong vai trò trưởng ban chống dịch và phó tổng thống nói chung.
Ông Pence bảo Tổng thống Trump có kế hoạch về bảo hiểm y tế cho người dân thì trong bốn năm qua, điều duy nhất người dân thấy được là Trump chỉ muốn hủy bỏ chương trình Obamacare mà không hề đưa ra bất cứ kế hoạch y tế nào cho đến nay. Pence cho rằng Trump "lắng nghe" khoa học, trái ngược lại việc Trump nhiều lần phủ nhận khoa học trước công chúng hay đưa ra các tuyên bố phản khoa học trên truyền hình.
Các cơ quan truyền thông thế giới đã kiểm chứng độ xác thực các dữ liệu trong cuộc tranh luận, ở đây chỉ nêu ra dăm điều hiển hiện mang nhiều thông tin sai lệch mà Mike Pence đã trình bày chỉ với mục đích duy nhất là bảo vệ cho Tổng thống Donald Trump.
Câu hỏi có thể được cử tri gốc Việt quan tâm nhất và được dùng như là lý do ủng hộ ứng viên là về mối quan hệ căn bản giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ra sao. Bà Page hỏi rằng, liệu Trung Quốc được xem là một đối thủ cạnh tranh hay kẻ thù đã không được trả lời thỏa đáng. Thay vào đó, ông Pence nói sang hiệp ước thương mại NAFTA, còn bà Harris thì chỉ trích chính sách của Trump đã làm thiệt hại kinh tế Hoa Kỳ và làm tăng uy tín cho Tập Cận Bình.
Người ta chưa biết đối sách của ông Joe Biden sẽ như thế nào nhưng qua Pence, nội các Trump một lần nữa đã không thể hiện thái độ thẳng thắn với Trung Quốc ra sao, theo cách nhiều người Việt đã tin và hy vọng đầy mong manh với nhiều cảm tính.
Một câu hỏi quan trọng khác về cương vị phó tổng thống cũng bị Mike Pence hoàn toàn bỏ qua. Cả hai ứng viên đều có khả năng bất ngờ sẽ trở thành tổng thống Hoa Kỳ bởi Donald Trump đã 74 tuổi và phó Tổng thống Biden sẽ là 78 tuổi khi đắc cử. Phủ nhận vai trò và hình ảnh của mình, Mike Pence xem ra chỉ là một thuộc cấp tận tụy cho Tổng thống Donald Trump hơn là đang chứng tỏ vai trò một phó tổng thống có bản lĩnh và khả năng lãnh đạo độc lập.
Con đại bàng nhốt lồng lâu ngày cũng trở thành chim sẻ, nếu như có thật đã từng là đại bàng. Như một phu nhân ngoan ngoãn về làm dâu cùng người chồng gia trưởng độc đoán và vũ phu, thái độ ngoan ngoãn và phục tùng vô điều kiện cùng lời lẽ tung hô của Mike Pence với Donald Trump như vậy đã không cho thấy bóng dáng một phó tổng thống, huống hồ nếu trở thành tổng thống. Chân dung Mike Pence được phô bày rõ hơn qua cuộc tranh luận này.
Phía Thượng nghị sĩ Kamala Harris, bà đã có thể chuẩn bị dữ liệu tranh luận được tốt hơn và chọn cách trả lời đầy an toàn nhưng những câu phản biện tức thời, sắc bén đầy tự tin với Phó Tổng thống Pence, cùng cách chia sẻ và nói chuyện như thẳng đến người dân tựa như Phó Tổng thống Joe Biden tuần trước, hứa hẹn bà sẽ là một cấp lãnh đạo quốc gia biết nhắm vào lợi ích quốc gia và cho người dân nhiều hơn.
Câu hỏi thông lệ rằng, vậy cuối cùng ai đã thắng trong cuộc tranh luận này ? Câu trả lời luôn có sự trả lời khác biệt từ khối ủng hộ nên dành lại cho mỗi người theo dõi cùng thăm dò của các cơ quan truyền thông.
Riêng tôi thì người thắng cuộc trong cuộc tranh luận này xin dành cho cô học sinh lớp tám Brecklynn Brown qua câu hỏi trích từ luận văn đạt giải cấp tiểu bang Utah của em và đã được bà Susan Page sử dụng để kết thúc cuộc tranh luận. Em viết, khi xem tin tức thì những gì em thấy chỉ là người Cộng hòa và Dân chủ cãi nhau, thấy người dân tấn công nhau, thấy hai ứng viên muốn hạ gục nhau. Nếu giới lãnh đạo quốc gia không hòa thuận thì làm sao người dân lại thuận hòa nhau được ?
Câu hỏi cùng nhận xét đầy xác đáng của em cho thấy một giới trẻ sâu sắc, trưởng thành và có nhận thức cùng mối quan tâm đến hiện trạng nước Mỹ hiện nay đang thật sự xảy ra thế nào.
Đó là sự chia rẽ, xung đột dữ dội từ cấp lãnh đạo quốc gia xuống đến người dân, rồi len lỏi vào từng gia đình dưới sự lãnh đạo của Donald Trump cùng Mike Pence trong suốt bốn năm qua. Nó hủy hoại quốc gia ở mức tệ hại nhất mà người dân có thể từng tưởng tượng và phải cay đắng đối diện. Thiếu sự đoàn kết, không một quốc gia nào có thể vượt qua những thách đố và phát triển theo như mong muốn.
Vậy thì có lý do gì để bám giữ và ủng hộ một đường lối điều hành quốc gia đầy chia rẽ và thất bại như vậy ? Đã đến lúc cần sự thay đổi cho một nước Mỹ hàn gắn và hợp đoàn hơn. Bằng chính lòng cảm thông, hy vọng cùng những giá trị cao cả đã đưa quốc gia này đến sự vĩ đại vốn như nó đã từng có trước kia.
Nhã Duy
(08/10/2020)
