THÔNG LUẬN

Published in

Diễn đàn

18/03/2021

Cự ly lý tưởng, đường sắt và phi cảng

Trân Văn

Ông Nguyễn Ngọc Đông, một trong các Thứ trưởng của Bộ Giao thông và vận tải, mới thay mặt bộ này chính thức thức bác bỏ ý tưởng xây dựng một tuyến đường sắt tốc độ cao (từ 150 km/h đến 200 km/h) nối Thành phố Hồ Chí Minh với Cần Thơ vì khoảng cách giữa hai nơi (150 km) không phải là cự ly lý tưởng.

Tàu điện của dự án tuyến đường sắt Cát Linh-Hà Đông do nhà thầu Trung Quốc xây dựng. Hình minh họa. (Ảnh chụp màn hình VnExpress)

Theo báo chí Việt Nam, sau bảy năm nghiên cứu về thiết lộ vừa kể, Viện Khoa học - Công nghệ Phương Nam vừa đề nghị Bộ Giao thông và vận tải điều chỉnh một số yếu tố trong dự án liên quan tới thiết lộ này, đồng thời cho biết, nếu chấp thuận điều chỉnh, chi phí đầu tư vàoDự án xây dựng tuyến đường sắt Thành phố Hồ Chí Minh – Cần Thơ sẽ khoảng 10 tỉ Mỹ kim.

Dù không nói thẳng là bỏ hẳnDự án xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Thành phố Hồ Chí Minh – Cần Thơ nhưng ông Đông – đại diện Bộ Giao thông và vận tải – tỏ ra khá thẳng thắn :Về chuyên môn, 150 km không phải là cự ly lý tưởng cho đường sắt vì sẽ không cạnh tranh được với đường bộ và đường thủy cả trong vận tải hành khách lẫn vận tải hàng hóa (1)

***

Khoan bàn đến đúng – sai hoặc hay - dở củaDự án xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao nối Thành phố Hồ Chí Minh với Cần Thơ, cũng như nhận định của ông Đông – người thay mặt Bộ Giao thông và vận tải nghe báo cáo nghiên cứu sơ bộ của Viện Khoa học - Công nghệ Phương Nam và cho ý kiến chỉ đạo về dự án này.

Bởi ông Đông dùngcự ly như yếu tố có tính tất nhiên cần phải xem xét để dự đoáncả về khả năng cạnh tranh lẫn hiệu quả kinh tế, qua đó xác địnhmức độ lý tưởngcủa một dự án giao thông và bởi xây dựng – nâng cấp phi cảng đang là phong trào, thành ra cần so sánh – tìm hiểu xem vì sao nhận thức của Bộ Giao thông và vận tải Việt Nam lại thậm vô lý ?

Vì sao giới hữu trách của Bộ Giao thông và vận tảirất tỉnh khi nhìn ra cự ly giữa Thành phố Hồ Chí Minh với Cần Thơ (150 km) không phù hợp về chuyên môn. không bảo đảm về hiệu quả kinh tế (khả năng cạnh tranh với đường bộ, đường thủy) nếu xuât tiền đầu tư cho một thiết lộ, lạirất vô lý khi cho phép xây dựng hàng loạt phi cảng mà nhiều nơi, khoảng cách chỉ 60 km (2) ?

Cách nay khoảng 20 năm, chuyên gia nhiều giới (kinh tế, hàng không,) từng cảnh báo, khi khoảng cách giữa nhiều phi cảng quá nhỏ (chỉ từ vài chục đến chừng hơn một trăm cây số) và khi hệ thống giao thông đường bộ đang rút ngắn cả khoảng cách lẫn thời gian di chuyển, đầu tư xây dựng, nâng cấp các phi cảng chính là vứt tiền qua cửa sổ. Thậm chí tháng 3 năm 2016, Tổng Công ty Hàng không Việt Nam từng chính thức thú nhận, trong 22 phi cảng, chỉ Nội Bài (Hà Nội) và Tân Sơn Nhất (Thành phố Hồ Chí Minh) sinh lợi, 20 phi cảng còn lại đều lỗ nặng. Lượng khách hàng năm của 20 phi cảng đó chỉ dao động trong khoảng từ 8% đến 37% so với qui mô đầu tư. Chưa kể, sau khi biến Trà Nóc thành phi cảng quốc tế, chính quyền thành phố Cần Thơ suýt thực hiện sáng kiếndùng công quỹ để bù lỗ cho các hãng hàng không mở đường bay đến Trà Nóc (3) ! Vậy thì tại sao Bộ Giao thông và vận tải còn cố gắng chỉnh sửa, tạo ra cái gọi là Quy hoạch tổng thể hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc cho giai đoạn từ 2021 - 2031 và định hướng đến năm 2050 ?

Sau những phi cảng như Nà Sản (Sơn La), Tân Uyên (Lai Châu), Sapa (Lào Cai), Vân Đồn (Quảng Ninh), Thọ Xuân (Thanh Hóa), nâng cấp phi cảng nội địa thành phi cảng quốc tế như Trà Nóc, và việc xây dựng, nâng cấp các phi cảng trong giai đoạn vừa qua đã ngốn của ngân sách khoảng 227.800 tỉ đồng (tương đương 14,2 tỉ Mỹ kim) (4) bất kể thực tế là vốn (thuế, tiền vay cả ở trong lẫn ngoài Việt Nam, tiền lãi) rót vào hệ thống phi cảng không những không sinh lợi còn khiến nợ nần càng ngày càng lớn, hệ thống công quyền Việt Nam từ trung ương (chính phủ với đại diện là Bộ Giao thông và vận tải) đến địa phương (chính quyền các tỉnh) vẫn không tỉnh !Quy hoạch tổng thể hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc cho giai đoạn từ 2021 - 2031 và định hướng đến năm 2050đang là cơ hội để chính quyền các tỉnh thi nhau xin, còn chính phủ thì nhờ vậy mà có cơ hội xem xét – phê duyệt ! Tin mới nhất là Quảng Bình vừa đề nghị chính phủ cho nâng cấp phi cảng Đồng Hới thành phi cảng quốc tế trong năm nay (5) !

Tại sao Bộ Giao thông và vận tải đủtỉnh để thấycự lygiữa Thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ khônglý tưởng cho việc đổ tiền vàoDự án xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Thành phố Hồ Chí Minh – Cần Thơmà lại bất chấp yếu tốcự ly, kể cả việc các chuyên gia nói đi, nói lại không biết bao nhiêu lần, rằngQuy hoạch tổng thể hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc cho giai đoạn từ 2021 - 2031không chỉ lãng phí mà còn giảm hiệu quả hoạt động của các phi cảng đã được đầu tư trước đó, gia tăng rủi ro thua lỗ dây chuyền vì mật độ phi cảng quá dày (ở miền Trung, tỉ lệ dân số tiếp cận phi cảng trong bán kính 100 km tới 95,94% hơn mức trung bình của thế giới – chừng 75%) ? Đây có phải là nhắm mắt, không nghe, không thấy, không đối chiếu, ngẫm nghĩ về thực tế hoạt động của các phi cảng hiện hữu với hiệu quả kinh tế - xã hội ? Vào lúc này, 23 phi cảng (13 nội địa, 10 quốc tế) sẽ thành 28 phi cảng (15 nội địa, 13 quốc tế) vào năm 2030 nhưng Bộ Giao thông và vận tải – đại diện chính phủ - không hề thấy và nghĩ gì vềc ự ly lý tưởng !