Ông Biden có thể giải quyết vấn đề định giá tiền tệ của Việt Nam mà không cần Mục 301

Báo cáo Mục 301 đưa ra ba phát hiện chính trong đó các hoạt động của Việt Nam đang bị điều tra là có thể kiện được.

Chưa đầy một tuần trước khi rời nhiệm sở vào tháng Giêng, chính quyền Trump đưa ra kết quả cuộc điều tra về tiền tệ Việt Nam. Mặc dù kết luận rằng các hành vi của Việt Nam là ‘không hợp lý và gây gánh nặng hoặc hạn chế thương mại của Hoa Kỳ’ và do đó có thể bị kiện theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại Hoa Kỳ, Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) đã chọn không thực hiện bất kỳ hành động nào. Hiện tại, tuỳ thuộc vào chính quyền Biden quyết định hành động cần thực hiện, nếu có.

Nhiều ý kiến cho rằng Việt Nam được hưởng lợi từ cái gọi là cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, đặc biệt là từ khi áp đặt thuế quan Mục 301 chống lại hàng nhập khẩu của Trung Quốc bắt đầu từ năm 2018.

Một chỉ số thường được trích dẫn là thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng. Năm 2020, Việt Nam có thặng dư thương mại hàng hóa lớn thứ ba so với Hoa Kỳ ở mức 69,7 tỷ đô la Mỹ (tăng trưởng 24,9% hàng năm so với năm 2019) – vượt qua Nhật Bản và Đức. Từ năm 2018–2020, thặng dư thương mại của Trung Quốc  với Hoa Kỳ giảm hơn 108,2 tỷ USD (giảm 25,8%), trong khi thặng dư thương mại của Việt Nam tăng hơn 30,2 tỷ USD (tăng 76,4%). Với mục tiêu của chính quyền Trump là kiềm chế thâm hụt thương mại tổng thể của Hoa Kỳ, các nhà quan sát từ lâu đã cảnh báo rằng định giá tiền tệ của Việt Nam có thể dẫn đến hành động nhắm mục tiêu xuất siêu của Việt Nam.

Trong khi có các cuộc đàm phán căng thẳng trong chính quyền Trump – bao gồm một cuộc điện đàm giữa Trump và Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc – không có báo cáo nào cho thấy có bất kỳ cuộc đàm phán nào đang diễn ra với chính quyền Biden.

Khi chính quyền Trump rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), họ cũng từ bỏ các điều khoản tiền tệ mà lẽ ra hai nước sẽ giải quyết các vấn đề định giá tiền tệ đa phương nhằm nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Nhưng TPP không có cơ chế thực thi, dẫn đến các nhóm ngành như Liên hiệp công nhân ô tô thống nhất  chống lại hiệp định. Với những lo ngại này, Hiệp định Hoa Kỳ-Mexico-Canada (USMCA), được đàm phán dưới thời chính quyền Trump, lại bao gồm cơ chế có thể thực thi.

Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và đại diện thương mại Hoa Kỳ Katherine Tai vẫn chưa chấp nhận thông qua TPP. Nếu Biden tin rằng việc sửa chữa quan hệ và áp dụng chủ nghĩa đa phương là một phần trong quá trình ‘trở lại bình thường’, thì một cách để giải quyết vấn đề tiền tệ là quay trở lại bàn đàm phán TPP. Ông Biden có thể xem xét lại các điều khoản bị đình chỉ trong Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và tránh cách tiếp cận đơn phương chẳng hạn như sử dụng Mục 301.

Báo cáo Mục 301 đưa ra ba phát hiện chính trong đó các hoạt động của Việt Nam đang được điều tra là có thể kiện được. Báo cáo không đưa ra các tiêu chí rõ ràng để tìm ra hành vi thao túng tiền tệ và thay vào đó chủ yếu dựa vào các kết luận của Bộ Tài chính.

Thứ nhất, việc định giá thấp đồng tiền của Việt Nam làm giảm chi phí nhập khẩu của Việt Nam vào Hoa Kỳ, làm suy yếu khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp nội địa của Hoa Kỳ. Thứ hai là làm tăng giá nội tệ của hàng hóa xuất khẩu của Hoa Kỳ sang Việt Nam, khiến các doanh nghiệp Hoa Kỳ kém cạnh tranh hơn ở Việt Nam. Thứ ba, cáo buộc can thiệp thị trường ngoại hối của Việt Nam đồng thời với thặng dư tài khoản vãng lai của làm xói mòn cơ hội xuất khẩu của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, một số người cho rằng không đủ chứng cứ về việc việc ngân hàng trung ương Việt Nam đang tích cực phá giá tiền đồng.

Sử dụng Mục 301 để giải quyết việc định giá tiền tệ của Việt Nam là được xem là gây tranh cãi vì nó tránh được các thủ tục do Quốc hội quy định trong Đạo luật Cạnh tranh và Thương mại Omnibus năm 1988 và Đạo luật Tạo thuận lợi Thương mại và Thực thi Thương mại năm 2015 (TFTEA).

Mối quan tâm về tiền tệ của Việt Nam chính thức được đề cập vào tháng 5 năm 2019 khi Bộ Ngân Khố đưa Việt Nam vào danh sách giám sát. Tháng 12 năm 2020, Bộ Ngân Khố đưa ra báo cáo thao túng tiền tệ, cáo buộc cả Việt Nam và Thụy Sĩ là những quốc gia thao túng.

Các cuộc tranh luận xung quanh những gì Kho bạc có thể làm khi tuyên bố một quốc gia là kẻ thao túng tiền tệ là khá nghi ngờ. Khi Trung Quốc bị chỉ định là nước thao túng tiền tệ vào năm 2019, Alan Beattie cho rằng ‘không có hậu quả thực tế nào ngoại trừ việc Mỹ bắt đầu đàm phán hoặc song phương hoặc tại IMF’. Dịch vụ Nghiên cứu Quốc hội ghi nhận  rằng ‘Đạo luật Thương mại năm 1988 không quy định các biện pháp giả định nếu các cuộc đàm phán ban đầu không dẫn đến thay đổi chính sách, theo yêu cầu của [TFTEA]’. Các hành động theo TFTEA dường như cực kỳ hạn hẹp so với các hành động có thể thực hiện theo Mục 301.

Sau khi Bộ Thương mại Hoa Kỳ sửa đổi các quy định vào năm 2020 để việc thao túng tiền tệ có thể được coi như một hình thức trợ cấp đối kháng, Bộ Thương mại nhận thấy rằng xuất khẩu săm lốp của Việt Nam được hưởng lợi từ đồng tiền bị định giá thấp trong bản xác định sơ bộ.

Theo các quy định sửa đổi, Bộ Thương mại phải hỏi ý kiến Bộ Ngân khố khi xác định liệu đồng tiền được đề cập có bị định giá thấp hay không. Scott Lincicome lập luận rằng ‘một khi Bộ Ngân khố công bố mức định giá thấp này, thì tức là: mọi sản phẩm được nhập khẩu từ Việt Nam hiện nay được cho là được hưởng lợi từ khoản trợ cấp này’.

Mặc dù cách tiếp cận này có thể quá rộng – và có thể phải đối diện với thử thách tại Tổ chức Thương mại Thế giới – Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ vẫn cần tìm bằng chứng về thiệt hại vật chất trong ngành sản xuất trong nước. Nó cũng sẽ cần sự xác định của Bộ Thương mại rằng đơn vị tiền tệ đủ tiêu chuẩn là một khoản trợ cấp đối ứng, mà Mục 301 không yêu cầu.

Nếu chính quyền Biden theo đuổi một biện pháp thuế quan theo Mục 301, sẽ là một trường hợp khác khi cơ quan hành pháp chọn một biện pháp tùy nghi thay cho luật phòng vệ thương mại hiện hành.

Các quốc gia ở Châu Á Thái Bình Dương đã thúc đẩy hội nhập kinh tế mà không có sự lãnh đạo của Hoa Kỳ. CPTPP có hiệu lực vào tháng 12 năm 2018 và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực là đã ký vào tháng 11 năm 2020. Cả hai hiệp định không có các điều khoản hoặc tuyên bố chùng về cung cấp tiền tệ hoặc thực hành tiền tệ theo kế hoạch củaTPP  và chúng cũng không phải một cơ chế thực thi.

Tái tham gia vào các cuộc đàm phán thương mại khu vực có thể thúc đẩy các sáng kiến mà chính quyền Biden đặc biệt quan tâm – chẳng hạn như bảo vệ môi trường và các chính sách hỗ trợ Mỹ ‘tầng lớp trung lưu‘ - với phần lớn được đưa vào trong thỏa thuận USMCA (Thỏa thuận Bắc Mỹ). Hoa Kỳ nên tránh các hành động đơn phương đối với các vấn đề định giá tiền tệ.

John Taishu Pitt, Georgetown University

Nguyên tác : "Biden can address Vietnam’s currency valuation without Section 301", East Asian Forum, 27/03/2021

Khánh An dịch

Nguồn : VNTB, 28/03/2021

John Taishu Pitt là chuyên gia chính sách thương mại tại một công ty luật ở Washington DC và là thành viên của Viện Luật Kinh tế Quốc tế tại GeorgetownTrung tâm Luật Đại học.