Belarus ép phi cơ dân dụng hạ cánh để bắt đối lập, Liên Âu và Mỹ phản ứng mạnh mẽ
Trọng Nghĩa, RFI, 24/05/2021
Tổng thống Belarus Lukashenko hôm 23/05/2021 bất ngờ ra lệnh cho chiến đấu cơ bay lên ngăn chặn một máy bay của hãng hàng không Ryanair từ Athens tại Hy Lạp, đến Vilnius ở Litva, buộc máy bay phải hạ cánh xuống phi trường thủ đô Minsk. Một nhà báo đối lập Belarus trong chuyến bay đã bị bắt giữ. Hành động bị coi là "không tặc" kể trên đã bị hầu hết các nước Châu Âu cũng như là Mỹ lên án.
Máy bay của hãng Ryanair chở nhà đối lập Belarus Roman Protasevich đã phải hạ cánh tại phi trường Minsk. Ảnh ngày 23/05/2021 Reuters – Andrius Sytas
Từ Moskva, thông tín viên RFI Jean-Didier Revoin phụ trách khu vực tường trình vụ việc :
"Viện cớ có chất nổ trên chuyến bay của hãng RyanAir nối liền Athens và Vilnius, một chiến đấu cơ của Không Quân Belarus đã bay lên buộc chiếc máy bay chở khách đổi hướng, để hạ cánh xuống phi trường Minsk.
Sau kiểm tra, trên phi cơ không có chất nổ, nhưng chính quyền Belarus đã bắt giữ một hành khách là ông Roman Protassevich, một nhân vật đối lập với chế độ Lukashenko. Nhà báo trẻ này là một trong những người sáng lập Nexta, một kênh tin tức độc lập trên mạng Telegram, vốn đã trở thành một trong những nguồn thông tin chính về các cuộc biểu tình đang diễn ra tại Belarus. 169 hành khách khác trên máy bay thì đã đến được Lítva muộn hơn một chút so với dự kiến.
Hành động chặn bắt máy bay hàng không dân dụng của chính quyền Belarus đã khiến nhiều nước Châu Âu phẫn nộ. Ba Lan tố cáo một hành động khủng bố Nhà nước. Pháp gọi đó là một vụ "không tặc" không thể chấp nhận được, đồng thời kêu gọi 27 thành viên Liên Hiệp Châu Âu có phản ứng kiên quyết và thống nhất.
Về phần mình, Luân Đôn đã cảnh báo tổng thống Belarus rằng ông có nguy cơ phải gánh chịu những "hậu quả nghiêm trọng" sau hành động ngông cuồng này.
Còn đối với bà Svetlana Tikhonovskaya, lãnh đạo phe đối lập Belarus hiện đang sống lưu vong, bà cũng lên án hành vi đó và nói thêm rằng bà đã sử dụng một chuyến bay tương tự cách đây một tuần".
Liên Âu chuẩn bị tăng cường trừng phạt Belarus
Vụ chuyến bay của hãng Ryanair bị Belarus chặn bắt đã làm đảo lộn chương trình nghị sự của thượng đỉnh Liên Hiệp Châu Âu dự trù mở ra kể từ tối nay, 24/05/2021. Ngoài chủ đề chính là quan hệ với Nga và Anh Quốc, các nước Liên Âu sẽ phải xem xét các biện pháp trừng phạt Belarus.
Trong một thông cáo công bố sáng nay, ông Josep Borrell, lãnh đạo ngoại giao của Liên Hiệp Châu Âu, đã cho rằng việc ép buộc một chuyến bay giữa hai thủ đô của khối Liên Âu là một hành vi "không thể chấp nhận được", và Liên Âu "sẽ xem xét hệ quả của hành động này, trong đó có những biện pháp trừng phạt những kẻ chịu trách nhiệm", cũng như kêu gọi mở một cuộc điều tra quốc tế về hành động của Belarus
Ngay từ hôm qua, trên mạng Twitter, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen đã đe dọa rằng "hành vi đáng phẫn nộ và bất hợp pháp của chính phủ Belarus sẽ bị lãnh hậu quả".
Sau cuộc bầu cử tổng thống bị cho là gian lận vào năm ngoái, chính quyền Lukashenko đã bị ba loạt trừng phạt của Liên Âu, và một loạt thứ tư nhắm vào các quan chức cấp cao được dự trù, ngay cả trước khi xảy ra vụ Ryanair.
Theo hãng tin Anh Reuters, các biện pháp trừng phạt bổ sung có thể bao gồm việc cấm các hãng hàng không Liên Âu quá cảnh không phận Belarus, cấm hãng hàng không Belavia của Belarus sử dụng các sân bay của Liên Hiệp Châu Âu, thậm chí không cho Belarus quá cảnh Liên Âu, kể cả bằng đường bộ.
Thái độ phẫn nộ về vụ máy bay Ryanair có thể ảnh hưởng đến cuộc thảo luận hôm nay của giới lãnh đạo Liên Âu về quan hệ với Nga, chỗ dựa chính của tổng thống Belarus Alexander Lukashenko. Cho đến nay, Bruxelles đã miễn cưỡng áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với chế độ Belarus vì sợ sẽ thúc đẩy ông Lukashenko xích lại gần Moskva hơn nữa.
Hành động Belarus không chỉ khiến Liên Âu bất bình. Washington vào hôm qua cũng mạnh mẽ lên án vụ ép buộc phi cơ của hãng hàng không Ryanair chuyển hướng tới Belarus cũng như bắt giữ một nhà báo đối lập trên chuyến bay.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã đòi Minsk lập tức trả tự do cho nhà báo Roman Protasevich, đồng thời tố cáo một "hành động gây sốc, đe dọa tính mạng của hơn 120 hành khách, trong đó có công dân Mỹ".
Trọng Nghĩa
********************
Chặn phi cơ dân sự, bắt đối lập : Chính quyền Belarus gửi một tín hiệu mạnh đến Liên Âu
Trọng Thành, RFI, 24/05/2021
Việc chính quyền Belarus điều chiến đấu cơ buộc phi cơ dân sự Châu Âu, trên đường từ Hy Lạp sang Litva, hôm 23/05/2021, phải hạ cánh khẩn cấp, với kết quả là một nhà đối lập Belarus bị bắt giữ ngay tại phi trường, là một tín hiệu mạnh gửi đến Liên Hiệp Châu Âu.
Belarus thách thức Liên Hiệp Châu Âu khi ép máy bay của hãng hàng không Ryanair hạ cánh để bắt một hành khách trên chuyến bay. Đó là nhà đối lập R. Protassevitch. AP
Truyền thông Nhà nước Belarus đồng loạt khẳng định việc chiến đấu cơ MiG-29 chặn chuyến bay FR4978 từ Athenes đến Vilnius là do "báo động có bom", và đây là một phản ứng bình thường, "phù hợp với các chuẩn mực" quốc tế. Theo truyền thông Belarus, "cơ quan điều khiển không lưu phải có trách nhiệm đề nghị phi hành đoàn hạ cánh xuống sân bay gần nhất vào thời điểm nhận được thông tin báo động, và cụ thể sân bay gần nhất trong trường hợp này là Minsk".
Báo chí Nhà nước Belarus bác bỏ việc buộc máy bay hạ cánh có mục tiêu bắt giữ nhà đối lập Roman Protassevitch, người có mặt trên máy bay. Theo truyền hình Nhà nước Belarus, hành khách Protassevitch "chỉ khiến cơ quan an ninh để ý" vào thời điểm các du khách "đi qua cửa kiểm soát". Theo kênh truyền thông không chính thức của phủ tổng thống Belarus, Telegram Pool Pervogo, "việc một kẻ khủng bố có mặt trong số các du khách không phải là lỗi của những người đã đưa ra quyết định trợ giúp hành khách chuyến bay này".
Được Nga hậu thuẫn, chế độ Lukashenko sẵn sàng bóp chết đối lập
Trả lời RFI, nhà xã hội học Ronan Hervouet, chuyên gia về Belarus, giảng viên Đại học Bordeaux, nhận định rằng sự việc nói trên là "tín hiệu rất mạnh" của chính quyền Belarus gửi đến Liên Âu. Điều đó có nghĩa là chính quyền Lukashenko sẵn sàng dùng mọi cách để bóp chết phong trào đối lập, và áp lực của Liên Hiệp Châu Âu nhằm thúc đẩy đối thoại giữa chính quyền Belarus và đối lập đã không hề mang lại kết quả :
"Báo đối lập Nexta đã đóng vai trò thực sự quan trọng trong phong trào phảng kháng đòi dân chủ tại Belarus vào tháng 8/2020, và nhiều tuần, nhiều tháng tiếp theo đó. Đã có nhiều thông tin, phim, video về các hành động đàn áp của cảnh sát đã được phổ biến nhờ báo mạng Nexta. Báo đối lập Nexta đã là một tác nhân làm suy yếu chế độ Lukashenko. Tôi cho rằng những người chủ trì Nexta chính là đối tượng quan trọng của chính quyền Belarus. Chế độ Lukashenko phải chấm dứt được các hoạt động của mạng báo chí độc lập này, để có thể áp đặt trở lại nền cai trị sắt đá tại quốc gia này.
Về phía phản ứng của Liên Hiệp Châu Âu, chính quyền Minsk không mấy lo ngại. Ông Lukashenko đã thành công trong việc có được sự ủng hộ của tổng thống Nga Putin. Tổng thống Nga cũng đã không lưỡng lự khi đầu độc một lãnh đạo đối lập.
Đây thực sự là một hành động cho thấy chính quyền Lukashenko có thể đàn áp, nếu họ muốn, và vào bất cứ lúc nào, để nhằm cho thấy họ đang kiểm soát toàn bộ tình hình, và tất cả những kêu gọi về chính trị, đạo lý hay ngoại giao trong hiện tại không mang lại tác động gì".
Theo AFP, Bộ Ngoại giao Nga đã ngay lập tức lên tiếng ủng hộ chính quyền Belarus, chống lại các lên án từ phương Tây. Trên Facebook, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova, mỉa mai "việc các nước phương Tây coi sự cố trong không phận Belarus là một chuyện gây sốc, quả là điều chướng tai gai mắt". Phát ngôn viên ngoại giao Nga cáo buộc ngược trở lại, khi khẳng định, trong quá khứ, các nước phương Tây đã từng là thủ phạm của nhiều vụ "bắt cóc, buộc máy bay hạ cánh và bắt người bất hợp pháp".
Trọng Thành
******************
Belarus bị cáo buộc có hành vi "không tặc cấp nhà nước"
Trọng Nghĩa, RFI, 24/05/2021
Ngay từ hôm 23/05/2021, sau vụ chuyến bay Athens-Vilnius của hãng hàng không Ryanair khi qua không phận Belarus đã bị chiến đấu cơ nước này chặn đường buộc đáp xuống phi trường Minsk, chính quyền Lukashenko đã lập tức bị nhiều nước tố cáo là đã có hành vi không tặc cấp nhà nước, thâm chí là "khủng bố Nhà nước". Những cáo buộc này dĩ nhiên đã bị Belarus và Nga bác bỏ.
Nhà báo và blogger Roman Protasevich, (áo nâu) là một trong những hành khách chuyến bay bị Belarus ép hạ cánh xuống phi trường Minks ngày 23/05/2021. © Reuters/Str
Đối với Hy Lạp, điểm xuất phát của chuyến bay Athens-Vilnius, sự cố quả đúng là một hành vi không tặc, do một Nhà nước tiến hành. Bộ ngoại giao Hy Lạp đã chỉ trích nặng nề một hành động "không tặc cấp Nhà nước".
Tại Litva, điểm đến của chiếc phi cơ, tổng thống Gitanas Nauseda cũng gọi đây là một vụ "không tặc" và là một cuộc "tấn công chưa từng có tiền lệ", đòi hỏi cả Liên Âu lẫn NATO phản có phản ứng ngay lập tức.
Nước Pháp, qua lời quốc vụ khanh đặc trách Liên Âu Clément Beaune vào sáng nay, cũng không nói gì khác hơn khi cho rằng việc làm của Belarus là "một hành động không tặc cấp Nhà nước không thể không bị trừng phạt". Ngay từ tối hôm qua, ngoại trưởng Pháp Jean Yves Le Drian đã nói đến một vụ không tặc do một Nhà nước tiến hành, đòi hỏi toàn khối Liên Âu phải có phản ứng đáp trả thống nhất và đích đáng.
Về phần mình, thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki còn nhấn mạnh đến vụ Belarus chận chiếc máy bay dân dụng để vụ bắt giữ một nhà đối lập, xem đấy là một "hành vi khủng bố Nhà nước".
Bên kia bờ Đại Tây Dương, Hoa Kỳ cũng bày tỏ thái độ cực kỳ phẫn nộ. Theo ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, chính quyền Lukashenko đã có một "hành động trơ trẽn và không thể chấp nhận được" khi dùng máy bay quân sự để buộc một chuyến bay dân sự đổi hướng và bắt giữ một nhà báo". Ông Blinken đã lên tiếng yêu cầu mở một cuộc điều tra quốc tế, tương tự như tổng thư ký khối NATO.
Dĩ nhiên là chính quyền Belarus đã bác bỏ hoàn toàn những cáo buộc của phương Tây. Bộ ngoại giao nước này khẳng định trong một thông cáo trên trang Web của họ rằng hành động của các cơ quan chức năng Belarus đều phù hợp với các nguyên tắc quốc tế. Đài truyền hình Nhà nước Belarus thì cho rằng chiếc phi cơ chở khách đã phải hạ cánh xuống Minsk vì "báo động có bom", còn nhà báo đối lập là một kẻ khủng bố chỉ bị lực lượng an ninh chú ý khi qua cửa kiểm soát ở phi trường.
Tất cả những lập luận trên đây là nhằm bác bỏ các thông tin được phe đối lập Belarus loan tải, theo đó việc buộc máy bay hạ cánh có mục tiêu bắt giữ nhà đối lập Roman Protassevitch, người có mặt trên máy bay, là nhân viên cơ quan KGB của Belarus đã theo chân nhà đối lập này từ Athens, sau đó gây sự cố trên máy bay khi phi cơ đi vào không phận Belarus, tạo cớ cho hành vi can thiệp thô bạo.
Vai trò của tổng thống Lukashenko rất đáng ngờ, vì theo chính các nguồn tin từ Belarus và Nga, ông là người ra lệnh cho chiếc chiến đấu cơ Mig-29 bay lên để chận bắt chiếc máy bay của hãng Ryanair.
Một số nhà quan sát còn bác bỏ lập luận chính thức của Belarus là khi có tin về "sự cố", chiếc phi cơ chở khách gần Vilnius hơn là Minsk, nhưng vẫn bị bắt buộc phải đáp xuống phi trường thủ đô Belarus.
Dẫu sao thì hành động của chính quyền Belarus đã làm cho các tổ chức hàng không dân dụng quốc tế rất quan ngại. Trong một thông cáo công bố hôm qua, 23/05, Tổ Chức Hàng Không Dân Dụng Quốc Tế ICAO cho biết là sự cố đã vi phạm Công Ước về hàng không dân dụng quốc tế, tức là Công ước Chicago năm 1944.
Theo Reuters, một tổ chức khác là Hiệp hội Vận tải Hàng Không Quốc Tế IATA cũng lên tiếng chỉ trích hành động của Belarus, bị cho là "không phù hợp với các quy định luật pháp quốc tế".