Lời giới thiệu : Nhận dịp kỷ niệm 100 năm ngày Đảng cộng sản Trung Quốc ra đời (01/07/1921 – 01/07/2021), Tổng bí thư, Chủ tịch Tập Cận Bình đã đọc diễn văn dài hơn 1 giờ, phần lớn tập trung vào những vấn đề nội bộ, nhưng ông cũng không giấu tư tưởng sẽ cương quyết chống lại các thế lực thù nghịch với Trung Quốc bất cứ từ đâu đến.
Để hiểu rõ hơn về nội dung bài diễn văn quan trọng này, chúng tôi đã có cuộc nói chuyện với Tiến sĩ, Giáo sư huân công (Professor Emeritus), Nguyễn Mạnh Hùng, người từng giảng dạy nhiều năm về Quan hệ Quốc tế tại Đại học George Mason, gần Thủ đô Hoa Thịnh Đốn.
Mời độc giả theo dõi toàn văn bài phỏng vấn. (PT)
Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng
******
Phạm Trần : Thưa Giáo sư, ở vị trí của một Học giả chuyên về lĩnh vực quan hệ quốc tế mà ông đã từng giảng giải cho sinh viên trong nhiều năm tại Đại học George Mason, xin ông cho biết nhận xét tổng quát về Bài diễn văn của Chủ tịch nhà nước Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 1/7/2021 nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày Đảng cộng sản Trung Quốc ra đời ?
Nguyễn Mạnh Hùng : Theo thiển ý, bài diễn văn đưa ra ba thông điệp chính cho ba đối tượng khác nhau.
Đối với người dân Trung Quốc, ông Tập kể ra những công lao to lớn của Đảng cộng sản Trung Hoa để minh chứng cho tính cách chính thống, hợp tình, hợp lý của viêc Đảng cộng sản Trung Hoa nắm quyền lãnh đạo và cai trị đất nước trong suốt 70 năm qua.
Đối với các nước lớn có ý định kiềm chế, làm suy yếu và cản trở sự lớn mạnh của Trung Quốc, Tập cảnh báo họ sẽ đụng đầu vào "bức tường thép vĩ đại của 95 triệu đảng viên và 1,4 tỷ người Trung Hoa" và xác quyết rằng sự phuc hồi và trỗi dậy của Trung Quốc là môt "tất yếu lịch sử".
Đối với các nước nhỏ, có thể vì lo sợ trước đường lối ngoại giao chó sói (wolf warrior diplomacy) của Trung Quốc mà phải liên kết với các nước lớn khác để làm đối trọng với hiểm họa Trung Hoa, Tập ngon ngọt thuyết phục rằng "hòa bình, hòa hợp và hòa thuận là những lý tưởng mà Trung Quốc theo đuổi trong suốt hơn 5.000 năm lịch sử", và "tính xâm lăng và bá quyền không hề có trong máu của Trung Quốc".
Phạm Trần : Trong bài Diễn văn dài hơn 1 giờ, ông Tập đã nói đi nói lại nhiều lần về "Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc". Chẳng hạn như ông bảo : "Chỉ có Chủ nghĩa xã hội mới cứu được Trung Quốc, chỉ có Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc mới phát triển được Trung Hoa" (1).
Xin Giáo sư giải thích cho thứ "Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc" là gì, có khác với Chủ nghĩa xã hội cộng sản nguyên thủy hay không ?
Nguyễn Mạnh Hùng : Theo giải thích của Tập Cận Bình, chủ nghĩa xã hội với đặc tính Trung Quốc khác với chủ nghĩa xã hội cộng sản nguyên thủy xuất phát từ Tây phương vì nó là "sự thích ứng chủ nghĩa Marx với hoàn cảnh của Trung Quốc", với "truyền thống văn hóa Trung Quốc" và với "thời đại mới". Nó cho phép Trung Quốc chuyển đổi thành công từ môt nên kinh tế chỉ huy sang một nền kinh tế thị trường, từ một nước bị cô lập đến một nước phát triển và hội nhập với thế giới.
Ngoài ra, khi khoe khoang rằng "chúng ta đã đi tiên phong trong việc tìm ra một con đường canh tân mới và đặc thù của Trung Quốc" đồng thời còn sáng tạo ra môt "mô thức mới cho sự tiến hóa của nhân loại" trong lúc nền dân chủ Hoa Kỳ đang bị đe dọa, Tâp muốn nhăn nhủ với mọi người rằng lịch sử không chấm dứt với Đồng thuận Washington (Washington Consensus) và mô hình kinh tế thị trường với chính trị dân chủ không phải là con đường phát triển duy nhất của mọi thời, mọi nước.
Phạm Trần : Thưa Giáo sư, tôi ngạc nhiên khi đọc thấy ông Tập Cận Bình lưu ý rằng : "Chúng ta phải bảo vệ vị trí của Tổng bí thư trong Ủy ban Trung ương và trong Đảng nói chung, và bảo vệ thẩm quyền của Ủy ban Trung ương, và sự tập trung và thống nhất lãnh đạo của Ủy ban này" (2).
Như vậy, phải chăng đã có sự rạn nứt hay xáo trộn trong hàng ngũ lãnh đạo tối cao của Đảng cộng sản Trung Quốc ?
Nguyễn Mạnh Hùng : Điều đáng chú ý ở đây là đòi hỏi "phải bảo vệ vị trí của Tổng bí thư trong Ủy ban Trung ương và trong Đảng". Vì thế, có thể có khác biệt ý kiến và khó chịu về việc tập trung quyền lực quá đáng vào cá nhân "ông chủ tịch của đủ mọi thứ" (chairman of everything), nhưng người ta chưa thấy bằng chứng rõ rệt có sự "rạn nứt hay xáo trộn" trong hàng ngũ lãnh đạo của Đảng cộng sản Trung Quốc.
Diễn văn của ông Tập Cận Bình chỉ nhấn mạnh đến việc thiết lập quyền kiểm soát các đặc khu hành chánh Hong Kong và Macao, và "sứ mạng lịch sử" tái thống nhât với Đài Loan…
Phạm Trần : Càng ngạc nhiên hơn khi thấy Tổng bí thư Đảng cộng sản Trung Quốc cảnh cáo rằng : "Bất cứ âm mưu nào muốn chia rẽ Đảng với nhân dân Trung Quốc, hay mưu toan thúc đẩy người dân chống lại đảng cũng sẽ thất bại. Hơn 95 triệu đảng viên và hơn 1,4 tỷ người Trung Hoa sẽ không bao giờ cho phép chuyện này xẩy ra" (3).
Như vậy, thưa Giáo sư, ông Tập Cận Bình muốn gửi thông điệp này cho nội bộ đảng, người dân của ông hay các đối tượng bên ngoài Trung Quốc ?
Nguyễn Mạnh Hùng : Cả hai, đặc biệt là đối tuợng bên ngoài Trung Quốc.
Phạm Trần : Về đối ngoại, họ Tập cũng nói : "Chúng ta hoan nghênh những khuyến cáo hữu ích và những chỉ trích xây dựng. Nhưng chúng ta không chấp nhận những lời rao giảng của những ai nghĩ là họ có quyền dậy dỗ chúng ta" (4).
Theo ông khi nói như thế thì có phải ông Tập Cần Bình đã nhắm vào Tây phương nói chung và Hoa Kỳ nói riêng, vì các nước này đã liên tiếp chỉ trích Trung Quốc vi phạm nhân quyền và đàn áp người thiểu số Uyghur (Duy Ngô Nhĩ) ở Tân Cương, và người dân Hồng Kông ?
Nguyễn Mạnh Hùng : Đúng thế.
Phạm Trần : Cũng trong Diễn văn quan trọng này, ngoài những lời ca tụng công lao của Mao Trạch Đông, các lãnh đạo tiền nhiệm và những đóng góp cho sự thịnh vượng và hòa bình thế giới của Đảng cộng sản Trung Quốc, ông Tập Cận Bình một lần nữa khẳng định : "Trung Quốc không mang dòng máu xâm lược hay bá quyền. Chúng tôi chưa hề khiêu khích, áp chế hay muốn kiểm soát nhân dân nước khác, và sẽ không bao giờ làm như thế. Vì vậy mà chúng tôi sẽ không bao giờ cho phép bất cứ lực lượng ngoại bang nào khiêu khích, áp chế và kiểm soát chúng tôi. Bất cứ ai muốn làm như vậy thì sẽ đụng đầu vào bức tường sắt vĩ đại của 1,4 tỷ người Trung Hoa" (5).
Thưa ông, nếu đem những lời hứa "không hiếu chiến" của ông Tập so với những hành động lấn chiếm và tiếp tục đe dọa quân sự của Bắc Kinh ở Biển Đông đối với các nước có tranh chấp chủ quyền biển, đảo với Trung Quốc, trong đó có Việt Nam, Phi Luật Tân, Nam Dương, Mã Lai và Brunei, thì ông thấy "lời nói không đi đôi với việc làm" của họ Tập có giá trị gì không ?
Nguyễn Mạnh Hùng : Không ai, nhất là người Việt Nam, lạ gì với chính sách nói môt đằng làm một nẻo của chính quyền cộng sản Trung Quốc.
Tuy nhiên, trong phần diễn văn của Tập Cân Bình về sự phục hồi của Trung Quốc, ông chỉ nhấn mạnh đến việc thiết lập quyền kiểm soát của chính quyền trung ương đối với các đặc khu hành chánh Hong Kong và Macao, và "sứ mạng lịch sử" tái thống nhât với Đài Loan, nhưng không hề đả động đến Biển Đông là vùng có tranh chấp chủ quyền biển, đảo giữa Trung Quốc và các nước ở Đông Nam Á. Phải chăng Biển Đông chưa phải là ưu tiên số một của Trung Quốc trong lúc này ?
Đây có thể là cơ hội cho ASEAN hoặc môt số quốc gia Đông Nam Á có chung quyền lợi hợp tác với nhau để thử thách thiện chí và nỗi lo sợ bị bao vây, cô lập của Trung Quốc mà đòi Trung Quốc chứng tỏ thiện chí hòa bình, không xâm lăng, không bá quyền bằng cách cư xử hòa hoãn ở Biển Đông, nhất là trong tiến trình hoàn tất Bộ Quy tăc ứng xử ở vùng biển này.
Phạm Trần : Xin cảm ơn Giáo sư.
----------------------
Nói thêm : Trung Quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (The Association of South East Asia Nations -ASEAN) đã thực hiện các cuộc đàm phán về Bộ Quy tắc ứng xử (Code of Conduct - COC) từ sau năm 2002 nhưng chưa có kết quả. Bộ Quy tắc ứng xử được đề xướng nhằm ràng buộc pháp lý các bên về hành động của mình trên Biển Đông, sau khi Tuyên bố về cách ứng xử (Declaration of Conduct - DOC) ở Biển Đông giữa ASEAN và Trung Quốc được ký giữa năm 2002, nhưng đã không ngăn chặn được những vi phạm đơn phương của Trung Quốc.
Cuộc đàm phán COC bị gián đoạn vì dịch Covid 19 sẽ được tái diễn trong một tương lai gần, nhưng hy vọng thành công còn rất xa vời. Lý do thất bại của các cuộc họp trước vì ASEAN không đồng ý một số nội dung Bộ Quy tắc ứng xử theo điều kiện của Bắc Kinh, theo đó Trung Quốc chỉ muốn nói chuyện với 5 nước có tranh chấp gồm Việt Nam, Phi Luật Tân, Nam Dương, Mã Lai và Brunei, thay vì với toàn khối ASEAN.
Trung Quốc cũng chống yêu cầu "quốc tế hóa" vấn đề Biển Đông và đòi ASEAN trục xuất sự hiện diện của Tây Phương ở vùng biển có tranh chấp chủ quyền.
Ngược lại, khối ASEAN muốn có sự tham dự của Tây Phương, đặc biệt là Hoa Kỳ, Pháp, Anh và Đức vì các quốc gia này cũng có quyền lợi về hàng không và hàng hải ở khu vực.
******
Chú thích (nguyên bản tiếng Anh) :
(1) Only socialism could save China, and that only socialism with Chinese characteristics (Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc) could develop China.
(2) We must uphold the core position of the General Secretary on the Party Central Committee and in the Party as a whole, and uphold the Central Committee’s authority and its centralized, unified leadership.