Năm 2003, chàng ủy viên trẻ tuổi và đẹp trai của ban giám sát thành phố là Gavin Newsom đắc cử vào chức thị trưởng thành phố kỹ nghệ San Francisco giàu có nhất nhì của nước Mỹ, khá nhiều chính khách đã xem Newsom là một khuôn mặt chính trị trẻ tài năng và sáng giá của California trong tương lai. Bởi ở tuổi 36 lúc bấy giờ, Newsom là thị trưởng trẻ nhất trong lịch sử hàng trăm năm của thành phố quan trọng này.
Gavin Newsom và vợ sau đó là Kimberly Guilfoyle tại bữa tiệc chiến thắng của thị trưởng Newsom tại Fillmore vào ngày 9 tháng 12 năm 2003 ở San Francisco.
Không phải ngẫu nhiên mà chính những cựu lãnh đạo nước Mỹ và của đảng Dân chủ như Tổng thống Bill Clinton, Phó Tổng thống Al Gore cho đến Mục Sư Jesse Jackson đã vận động cho ông ở cuộc bầu cử cấp thị trưởng như vậy. Ông đắc cử thị trưởng qua đường lối của một người Dân chủ ôn hòa, có chính sách giúp đỡ các doanh nghiệp và chú trọng các vấn đề dân sinh, giáo dục. Newsom tái đắc cử thị trưởng vào năm 2007 với tỉ lệ 72% đã cho thấy là người dân thành phố này tín nhiệm vào sự lãnh đạo và khả năng điều hành hiệu quả của ông rất cao.
Do đo không nên ngạc nhiên khi Newsom lần lượt đắc cử phó thống đốc rồi thống đốc California, tiểu bang mà nền kinh tế sẽ đứng hạng năm thế giới nếu là một quốc gia riêng biệt. Chỉ còn trên dưới 10 ngày nữa là đến cuộc trưng cầu dân ý về việc bãi nhiệm Thống đốc Gavin Newson, ủng hộ hay chống đối cuộc bãi nhiệm này, có lẽ điều quan trọng cũng nên biết thêm Thống đốc Gavin Christopher Newsom là ai và chính sách của ông cho người dân cùng việc phát triển California ảnh hưởng đến mình như thế nào.
Sinh năm 1967 ngay tại San Francisco, Thống đốc Newsom sẽ tròn 54 tuổi vào tháng 10 này, nằm trong nhóm những thống đốc trẻ của nước Mỹ. Cha ông là một thẩm phán tòa phúc thẩm tiểu bang và gia đình ông có những nhân vật khá nổi tiếng trong giới học thuật và nghệ thuật.
Tốt nghiệp chính trị học tại đại học Santa Clara University, Newsom trở thành một nhà doanh nghiệp thành công nhờ vào sự đầu tư và giúp đỡ của một người bạn thân một gia đình thuộc dòng họ tỉ phú Getty, người xem ông như con trai của mình. Từ một tiệm rượu, ông sáng lập ra một tập đoàn chưng cất rượu, tiệm rượu, nhà hàng, khách sạn PlumpJack lúc chưa đến tuổi 30.
Năm 1996, Newsom được thị trưởng Willie Brown bổ nhiệm vào chiếc ghế khuyết trong hội đồng giám sát thành phố, bắt đầu đi vào con đường chính trị. Sau đó ông liên tục tái đắc cử chức vụ này trong ba kỳ cho đến khi đắc cử thị trưởng. Newsom cho biết một phần ông muốn dự phần vào việc điều hành thành phố là nhằm cải đổi các thủ tục hành chính khó khăn với các doanh nghiệp mà ông cũng là một chủ doanh nghiệp. Câu chuyện còn lại là con đường thăng tiến chính trị của Newsom tại California với cương vị thống đốc tiểu bang hiện nay. Newsom từng bị hội chứng rối loạn ngôn ngữ dyslexia, gặp khó khăn trong việc đọc dù trí tuệ bình thường, nên sự cố gắng hơn mức thông thường và thành công của ông là điều đáng nhắc đến.
Phe Cộng hòa tại tiểu bang được sự hậu thuẫn cấp quốc gia đã vài lần trưng cầu chữ ký đòi bãi nhiệm Thống đốc Newsom trong đôi năm qua không thành công. Nhưng lần này họ đã thu được quá 1,5 triệu chữ ký từ việc cho rằng Newsom đã thất bại việc chống dịch Covid và nhờ thẩm phán tòa thượng thẩm tiểu bang là James Arguelles gia hạn thêm thời gian thu thập chữ ký, vốn không thể nào đạt quá một triệu chữ ký khi đáo hạn vào giữa tháng 11 năm 2020. Thẩm phán Arguelles sau đó được Donald Trump bổ nhiệm làm thẩm phán liên bang nhưng bất thành vì chưa được Thượng viện chuẩn thuận. Trên thực tế, theo thăm dò từ Đại học Berkeley và CBS News đều cho thấy là tỉ lệ người dân cho rằng Newsom đã làm rất tốt trong đại dịch là áp đảo.
Vậy thì thay vì nhận xét những gì Thống đốc Newsom đã làm được cho California, hãy xem qua những tổ chức hay cá nhân nào đã ủng hộ ông cùng việc vận động chống lại cuộc bãi nhiệm sắp tới để thấy những gì ông đã làm được cho họ hay người dân California nói chung mà có được sự ủng hộ mạnh mẽ này.
Đó là những tập đoàn kỹ thuật, giới doanh nhân giàu có tại California vì chính sách phát triển doanh nghiệp, giúp cho tiểu bang thịnh vượng hơn. Họ ủng hộ tiền bạc và phương tiện kỹ thuật chống lại cuộc recall này. Nhà sáng lập Netflix là Reed Hastings ủng hộ vào quỹ chống recall 3 triệu đô la. Một vài nhân vật nổi tiếng khác có thể kể tên như cựu chủ tịch tập đoàn Google Eric Schmidt, vợ của nhà sáng lập hãng Apple là tỉ phú Laurence Jobs, vợ nhà sáng lập Facebook là Priscilla Chan...
Đó là giới phụ nữ, khi theo thăm dò của tổ chức phi đảng phái PPIC thì có đến 66% nữ cử tri California phản đối việc recall thống đốc Newsom vì những giá trị và chính sách gia đình, y tế và giáo dục của ông (*). Kể từ khi làm thống đốc, ông đã tăng gấp đôi tín thuế gia đình, gia tăng tín thuế cho trẻ nhỏ và phát thêm tiền tiểu bang cho người dân trong cơn đại dịch vừa qua.
Đó là giới trẻ, với tỉ lệ phản đối recall cao gấp đôi việc ủng hộ bãi nhiệm khi ông đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục, liên kết với một số đại học để vận động chương trình đại học cộng đồng miễn phí, đầu tư vào tương lai của chính họ.
Đó là các nghiệp đoàn nhân công về giáo dục, lao động, y tế... đã ủng hộ ông. Tuyên bố từ nghiệp đoàn giáo chức California Teachers Association kêu gọi bỏ phiếu "NO" - không đồng ý bãi nhiệm. Liên đoàn lao động California Labor Federation đại diện khoảng 2,1 triệu người lao động và 1.200 nghiệp đoàn lớn nhỏ liên đới không chỉ ra thông báo ủng hộ ông mà còn ủng hộ tài chính cho chiến dịch chống bãi nhiệm và kêu gọi các thành viên tham gia thiện nguyện đi vận động cho ông. Kế hoạch xây dựng thêm nhà cửa quy mô của Newsom cho những người lao động cơ hội được sở hữu ngôi nhà mơ ước với giá tiền mà họ có thể kham nổi trong tương lai.
Đó là Hollywood với những tài tử, ca sĩ, đạo diễn tên tuổi lớn như đạo diễn Steven Spielberg, nhà sản xuất phim Jeff Katzenberg - cựu chủ tịch hãng phim Disney, ca sĩ Barbara Streisand, là các hãng phim Warner Bros., Motion Picture, Paramout, Walt Disney... đã ủng hộ tiền bạc cho Thống đốc Newsom. Đó là những tờ báo lớn không chỉ riêng tại California mà là các hệ thống truyền thông quốc gia đã lên tiếng ủng hộ ông.
Là vô số các tổ chức và cá nhân tên tuổi trong nhiều lĩnh vực nếu cần kể thêm ra.
Tờ New York Times dẫn lời một giáo sư đại học Berkeley về giáo dục và chính sách công là Bruce Fuller phát biểu rằng, "Newsom đã làm trước tổng thống Biden ba năm nếu nói về chính sách giúp đỡ các gia đình. Bất cứ những phụ huynh hay những ông bà nào ủng hộ việc bãi nhiệm là đang bỏ phiếu chống lại quyền lợi của chính họ". Hay có thể nói thêm rằng, họ đang chống lại những chính sách an sinh và y tế mà họ đang được thụ hưởng, những đầu tư vào giáo dục, vào công ăn việc làm cho chính con cái họ.
Thống đốc Gavin Newsom có thể chưa toàn hảo trong mọi điều nhưng những gì ông làm cho California lớn hơn các sai sót ông đã phạm rất nhiều lần. Những người Cộng hòa và người ủng hộ việc bãi nhiệm lấy tấm ảnh ông ăn tối cùng một nhóm nhỏ gia đình và bạn bè giữa đại dịch như một điều gì đó to tát để tấn công ông, một điều mang tính chính trị vặt hơn là thực chất của sự việc. Những đòn phép chính trị từ phía Cộng hòa như vậy đã làm tiêu tốn ngân sách tiểu bang đến 276 triệu đô la cho việc tổ chức cuộc trưng cầu dân ý này, sự phí phạm rất lớn thay vì có thể giúp thêm các trường học phòng chống dịch bịnh và bảo vệ các học sinh của mình.
Thử thách chính trị trong việc trưng cầu bãi nhiệm Thống đốc Gavin Newsom dù có rủi ro bất lường nhưng xem ra khá an toàn cho ông, theo như các cuộc thăm dò cho thấy cũng như những sự ủng hộ ông tại hầu khắp các tiểu bang hiện nay.
Dẫu vậy, qua những điều đã kể trên, các cử tri California nếu vẫn còn đang phân vân thì có thể đã ít nhiều tự quyết định rằng họ cần bước ra để tham gia việc bỏ NO hay YES để tránh tái diễn những nỗ lực tương tự và bảo vệ cho quyền lợi chính gia đình mình.
Nhã Duy
(05/09/2021)
(*) Thái độ và số liệu của nữ cử tri California về bãi nhiệm
Maria L. La Ganga, "California women show decisive support for Newsom, concerns about Elder, as recall looms", Los Angeles Times, 04/09/2021