Kỳ nghỉ lễ kéo dài một tuần của Trung Quốc, bắt đầu từ ngày Quốc khánh 1 tháng 10, mang lại cho người dân Trung Quốc bình thường một khoảng thời gian thư giãn. Nhưng thời điểm này trong năm thường đi kèm những cơn địa chấn chính trị.
Cựu Bộ trưởng Tư pháp Phó Chính Hoa (Fu Zhenghua) đã bị điều tra vì tình nghi "vi phạm kỷ luật nghiêm trọng".
Năm nay cũng không phải là ngoại lệ. Hôm 2 tháng 10, một nhân vật nặng ký có nhiều thông tin trực tiếp về cuộc đấu tranh quyền lực lâu nay của Chủ tịch Tập Cận Bình đã đột nhiên bị thất sủng.
Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương, cơ quan chống tham nhũng cao nhất của Đảng cộng sản Trung Quốc, thông báo rằng cựu Bộ trưởng Tư pháp Phó Chính Hoa (Fu Zhenghua, trong hình) đã bị điều tra vì tình nghi "vi phạm kỷ luật nghiêm trọng".
Ông Phó, 66 tuổi, là một đương kim ủy viên Ban Chấp hành Trung ương đảng. Cuộc đàn áp đối với một nhân vật có ảnh hưởng, người giám sát các cơ quan tư pháp và cảnh sát, đã gây nên một làn sóng chấn động lớn trong chính giới Trung Quốc.
Phó đứng sau các cuộc điều tra khiến vô số người phải ngồi sau song sắt. Bây giờ bản thân Phó cũng bị điều tra, khiến người ta nghi ngờ về tính hợp pháp của các cuộc điều tra mà ông ta dẫn dắt trong quá khứ. Đây là một diễn tiến quan trọng.
"Ấn tượng của tôi là ông ấy là một nhà kĩ trị, bắt đầu với các vụ phá án thông thường và thăng tiến dần lên", một nguồn tin trong đảng cho biết. "Nhưng đây là trường hợp của một người biết quá nhiều chuyện. Ông ta buộc phải rời đi, một cách khá tàn nhẫn. Bây giờ, bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra".
Một ví dụ về công việc của Phó là cuộc điều tra Chu Vĩnh Khang, một cựu ủy viên Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết định hàng đầu của đảng.
Cho đến năm 2012, với tư cách là quan chức cấp cao xếp thứ 9 của đảng, Chu đã chi phối tất cả các tổ chức tư pháp và công an của Trung Quốc.
Nhưng đến ngày 1 tháng 10 năm 2013, Chu biết rằng chiếc thòng lọng đã thắt lại. Ông ta đã xây dựng một mạng lưới thông tin rộng lớn thông qua các cấp dưới cũ của mình tại các cơ quan cảnh sát, và có nhiều kênh khác nhau cung cấp cho ông ta những thông tin tình báo nhạy cảm.
Hôm đó, Chu đang tham dự một hội nghị chuyên đề tại Đại học Dầu khí Trung Quốc, trường cũ của ông, nằm ở ngoại ô Bắc Kinh. Ông ta có thể đã nghĩ rằng đây là cơ hội cuối cùng để nói chuyện trước công chúng.
Vào tháng 12 năm 2013, hai tháng sau khi xuất hiện ở Đại học Dầu khí, Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị nhận được báo cáo về manh mối liên quan đến các vi phạm kỷ luật của Chu, và quyết định đưa Chu vào diện điều tra toàn diện trong chiến dịch chống tham nhũng nổi tiếng của ông Tập.
Đó là cuộc đàn áp đầu tiên đối với một cựu ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị, phá vỡ một nguyên tắc bất thành văn của đảng.
Phó, người được cho là một điều tra viên đặc biệt nhạy bén, đã trở thành nhân vật trung tâm của một nhóm được thành lập vào mùa hè năm 2013 nhằm theo đuổi vụ án.
Phó là một nhân vật độc đáo. Khi còn giữ chức sở công an Bắc Kinh, về cơ bản là cảnh sát trưởng thủ đô Trung Quốc, ông được bổ nhiệm làm thứ trưởng Bộ Công an, cơ quan giám sát các tổ chức cảnh sát trên cả nước.
Ông ta đã đẩy sếp cũ của mình vào góc tường, và giờ Chu đang phải thụ án chung thân sau khi bị kết tội tham nhũng. Chiến dịch chống tham nhũng là nguồn gốc quyền lực của ông Tập, và cuộc đàn áp thành công của Phó đối với Chu đã góp phần củng cố quyền lực của nhà lãnh đạo này.
Các động thái của Phó có liên quan đến các động thái của Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương, lúc đó do Vương Kỳ Sơn, một đồng minh lâu năm của ông Tập, và hiện giữ chức phó chủ tịch nước Trung Quốc, đứng đầu.
Phó, người biết những điều tế nhị trong cuộc tranh giành quyền lực khốc liệt cùng những bí mật liên quan, đã được ghi nhận vì những đóng góp của mình, và sau đó đã được thăng chức.
Trong một cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh vào tháng 9 năm 2015, Phó là quan chức cấp cao phụ trách an ninh.
Phó cũng đứng sau cuộc đàn áp chống lại hàng trăm luật sư và nhà hoạt động nhân quyền vào tháng 7 năm 2015, được gọi là sự cố "709" – được đặt tên theo ngày 9 tháng 7 khi sự kiện bắt đầu. Trong mắt những người bị bắt, Phó là một quan chức tàn nhẫn, không khoan nhượng.
Bất chấp thành tích đã được chứng minh là một quan chức cảnh sát ưu tú và cúc cung tập tụy với Tập, tại sao Phó vẫn bị thất sủng ?
Bên cạnh những cáo buộc cụ thể mà ông ta phải đối mặt, điều sẽ trở nên rõ ràng hơn trong nay mai, điều đáng chú ý là về nền tảng chính trị, Phó xuất thân là một "người ngoài cuộc". Ông hoàn toàn không phải là một thành viên phe của Tập. Trong mắt phe của Tập, Phó là một quan chức có năng lực nhưng không phải là một nhân vật có thể hoàn toàn tin cậy.
Phó trở nên nổi tiếng trên cả nước sau khi lãnh đạo một cuộc đột kích vào Thiên Thượng Nhân Gian, một hộp đêm sang trọng nổi tiếng ở Bắc Kinh. Địa điểm này được sử dụng để chiêu đãi xa hoa các quan chức cấp cao và có liên quan đến tham nhũng trong giới quyền lực chính trị.
Phó đã mở một cuộc điều tra về hộp đêm này ngay sau khi ông trở thành giám đốc công an Bắc Kinh vào năm 2010. Những người tiền nhiệm của ông từng do dự không muốn làm điều đó.
Cuộc đàn áp của Phó đối với Thiên Thượng Nhân Gian diễn ra khi Hồ Cẩm Đào còn là chủ tịch Trung Quốc và Ôn Gia Bảo là thủ tướng.
Phó cũng tham gia sâu vào việc giải quyết một vụ bê bối liên quan đến Lệnh Kế Hoạch, người từng là chánh văn phòng trung ương đảng dưới thời cựu Chủ tịch Hồ Cẩm Đào. Lệnh hiện đang thụ án chung thân.
Vào rạng sáng ngày 18 tháng 3 năm 2012, con trai của Lệnh đã thiệt mạng ngay lập tức khi một chiếc Ferrari mà anh ta đang lái ở tốc độ cao bị tai nạn ở Bắc Kinh. Hai người phụ nữ ngồi trên chiếc Ferrari được cho là đang khỏa thân hoàn toàn hoặc bán khỏa thân.
Lệnh, lúc đó đang muốn trở thành ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị tại đại hội toàn quốc của đảng vào cuối năm đó, đã cố gắng giật dây để che đậy vụ tai nạn của con trai mình.
Với tư cách là giám đốc công an Bắc Kinh, Phó đã có thông tin về cuộc điều tra đối với vụ tai nạn. Thông tin này cuối cùng đã ảnh hưởng đến tình hình chính trị trong thời gian chuẩn bị diễn ra đại hội đảng, nơi ông Tập được bầu làm tổng bí thư.
Cựu Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân đã sử dụng thông tin về con trai của Lệnh để lên án phe Hồ Cẩm Đào, nơi Lệnh là một thành viên, và đã thành công trong việc sắp xếp lại Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị vào mùa thu năm 2012, lấp đầy các vị trí lãnh đạo cao nhất bằng tay chân của mình.
Không ai biết nhiều bí mật đằng sau những vụ việc lớn làm rung chuyển nền chính trị Trung Quốc trong những năm gần đây bằng Phó. Và điều này khiến ông ta trở nên nguy hiểm đối với ông Tập.
Tập luôn có sự ngờ vực sâu sắc và kéo dài đối với các cơ quan cảnh sát. Bên cạnh Phó, ba thứ trưởng công an hiện đã bị giam giữ kể từ sau khi nhiệm kỳ chủ tịch nước thứ hai của ông Tập bắt đầu vào năm 2018.
Hai người còn lại là Mạnh Hoành Vĩ (Meng Hongwei), người bị điều tra vào năm 2018, và Tôn Lập Quân (Sun Lijun), người lọt vào tầm ngắm năm 2020. Mạnh trở thành người Trung Quốc đầu tiên nắm chức giám đốc Tổ chức Cảnh sát Hình sự Quốc tế (ICPO).
Các giám đốc công an Trùng Khánh và Thượng Hải cũng đã bị thanh trừng. Có thể nói hàng ngũ các quan chức cấp cao ngành công an đã hoàn toàn sụp đổ.
Những người còn sót lại là bạn bè và người quen, những người mà ông Tập đã biết nhiều thập niên qua và có thể tin tưởng được. Đầu tiên và quan trọng nhất trong số này là Vương Tiểu Hồng (Wang Xiaohong), hiện là Thứ trưởng thường trực Bộ Công an.
Khi còn trẻ, ông Tập đã sống nhiều năm ở tỉnh Phúc Kiến và quen Vương ở đó. Ông Tập sau đó giao cho Vương các chức vụ chủ chốt ở Bắc Kinh. Hai người đã quen biết nhau hơn 30 năm.
Một nguồn tin ở Phúc Kiến mô tả Vương là "một trong số ít những người bạn cũ mà Chủ tịch Tập có thể thực sự tin tưởng". Vương được coi là ứng cử viên nặng ký cho chức bộ trưởng công an tiếp theo.
Vương được truyền thông chú ý vào cuối tháng 8 năm 2020, khi ông cho in một bài liên quan đến kỷ luật chính trị thông qua một ấn phẩm chính thức của ngành công an.
Vương đặc biệt cảnh báo rằng "những người ngoài mặt giả vờ tuân theo nhưng âm thầm chống đối, và những người vượt rào mà không dương cờ sẽ bị triệt để loại bỏ".
Vương sử dụng thuật ngữ "lưỡng diện nhân", hay người hai mặt, để chỉ những người trong chính quyền giả vờ tuân theo nhưng âm thầm chống lại mệnh lệnh.
Thuật ngữ này cũng được đưa vào quy chế xử lý kỷ luật đảng viên. Đó là một thuật ngữ chính trị đặc biệt, đã được ông Tập sử dụng nhiều lần trong chiến dịch chống tham nhũng của mình.
Một năm trước, Vương có thể đã cho rằng Phó chỉ là một kẻ giả vờ hoặc chống đối.
Trong khi đó, Trần Nhất Tân (Chen Yixin), một phụ tá thân cận của ông Tập, hiện đang giữ chức Tổng thư ký Ủy ban Chính Pháp Trung ương, cơ quan giám sát các bộ phận tư pháp và cảnh sát, bao gồm cả tòa án và công tố.
Đường Nhất Quân (Tang Yijun), cũng là người thân cận với Tập, đã được đưa lên kế nhiệm Phó làm bộ trưởng tư pháp. Trần và Đường đều thuộc "phe Chiết Giang", gồm những người từng là cấp dưới của ông Tập ở tỉnh Chiết Giang hồi những năm 2000.
Không giống như Phó, Trần và Đường đều là những thành viên cốt cán trong nhóm của Tập.
Kể từ khi trở thành nhà lãnh đạo tối cao của Trung Quốc, ông Tập đã mất 9 năm để cố gắng nắm toàn quyền kiểm soát các tổ chức công an. Câu hỏi bây giờ là liệu cuộc đàn áp Phó Chính Hoa có đánh dấu sự kết thúc của những nỗ lực này hay không.
Nhiều người trong đảng tin rằng bức màn vẫn chưa hạ xuống. "Nếu ông Tập tìm kiếm sự an toàn chính trị hoàn hảo", một nguồn tin nói, "các cuộc thanh trừng sẽ diễn ra mãi mãi. Không có hồi kết".
Katsuji Nakazawa
Nguyên tác : "The man who knew too much of Xi’s power plays is out", Nikkei Asia, 14/10/2021.
Phan Nguyên biên dịch
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 14/10/2021