Một trong ngàn câu chuyện
Arkady Averchenko, Trần Quốc Việt dịch
Một người từ Ủy ban nhân dân đến gặp một công dân ở Petrograd của nước Nga xô-viết tự do và nói với hắn :
"Anh có phải là Gregory Nedoryezov ?"
"Chính tôi".
"Anh đã được chọn để đến dự cuộc mít tinh vào ngày mai ở rạp xiếc Hiện Đại".
"Đến mít tinh với tư cách gì ạ ?"
"Tư cách thính giả, tất nhiên rồi".
"Dạ, thưa ông, tôi hiểu. Vậy lúc nào tôi phải vỗ tay ?"
"Anh cứ nhìn theo cái người nước da ngăm ngăm có mặt mụn ở bên trên. Khi anh thấy ông ta bắt đầu vỗ tay thì anh cứ vỗ tay thật mạnh vào. Anh chỉ phải làm như thế thôi".
Để không bỏ sót tín hiệu của người có nước da ngăm ngăm có mặt mụn, Gregory Nedoryezov chen lên hàng đầu và đứng chỉ cách người diễn thuyết không quá hai bước, và hắn say mê nghe như uống lấy từng lời vàng ngọc của người diễn thuyết.
"Các đồng chí", người diễn thuyết gào lên, gập người về phía trước tưởng như người ông sẽ gãy làm đôi, "Tự do chúng ta đã giành được giờ lâm nguy. Một bên thì bọn đế quốc Ba Lan đang tấn công chúng ta, còn bên kia thì bọn Bạch Vệ Nam Crimea đang tiến đến. Chỉ bằng nỗ lực cực kỳ lớn cuối cùng chúng ta mới có thể gìn giữ được tự do quý giá của chúng ta, cho nên tất cả mọi người nên ra mặt trận. Tôi nói đúng không nào ?"
Người nghe thở dài lo âu và vẫn im lặng.
"Tôi nói đúng không ?"
Thêm nhiều tiếng thở dài, và tiếp tục im lặng.
"Tại sao mọi người lại im lặng ? Có lẽ tôi nói sai, vậy thì hãy nói cho tôi biết. Mọi người nói gì đi ? Tôi nói đúng không ?"
Cái liếc qua sắc lạnh của người diễn thuyết bắt đầu ánh lên sự tức giận, mặt y cau lại, khi mắt y dừng lại ở trên ngực của Gregory Nedoryezov mà từ đấy y xác tín vững chắc rằng sẽ phát ra tiếng thét đáp lại mạnh mẽ. "Đúng !"
"Vậy, chẳng hạn như anh này, đồng chí này đây ! Anh nói gì đi ? Tôi muốn nói đến người mặc chiếc áo khoác của phụ nữ và mang chỉ một chiếc giày. Tại sao anh chẳng nói gì ? Tôi đang hỏi anh, "Tôi đúng hay tôi sai ?"
Gregory Nedoryezov buồn bả thở dài, và nhìn đăm đăm xuống đất.
"Anh làm sao thế ? Hay anh bị câm và điếc ?"
"Không, ngược lại là khác, tôi bình thường, cảm ơn ông".
"Vậy, tại sao anh cứ im lặng, mà chỉ mở và khép miệng lại như con cá bị bắt từ dưới nước lên thế ? Thôi bây giờ anh nói cho tôi biết, tôi đúng hay sai nào ?"
Gregory Nedoryezov rất ít nói như chiếc giày lẻ loi của hắn ; có lẽ, thậm chí còn ít nói hơn thế nữa, vì chiếc giày bị rách đến nỗi miệng của nó lúc nào cũng mở ra, nhe hàm răng bằng gỗ màu trắng, còn miệng của Gregory thì thường thường đóng kín, như chiếc va ly đã khóa nhưng chìa khóa sau đấy đã bị đánh mất.
Người diễn thuyết lắc đầu thở dài nói :
"Này, đồng chí Oupokoinikov. Đưa người không chịu nói đây đi ra chỗ khác. Tôi sẽ nói chuyện với anh ta sau".
"Ông đi chứ ?"
"Anh đưa tôi đi đâu ?"
"Một cô gái rất đẹp đang hỏi ông. Cô ta đang đợi ông ở góc đằng kia. Ông có đi không, ông... hay tôi sẽ giúp ông đi nhanh bằng báng súng vậy ?"
Như đã đoán trước, thông tin về cô gái đẹp hoàn toàn bịa đặt. Hơn nữa, Gregory không được đưa đến góc xó xỉnh nào cả, mà bị đưa vào một căn phòng đóng kín, nơi chẳng ai chờ hắn, nhưng hắn thì phải chờ. Thay vì cô gái đẹp, người diễn thuyết hồi nãy bước vào phòng, ngồi dạng chân trên ghế, nhìn Nedoryezov đứng buồn thảm trước mặt, nói :
"Này, anh không muốn nói với tôi ở ngoài kia, nơi có mặt rất nhiều người. Vậy bây giờ chúng ta hãy xem thử anh có nói hay không. Theo anh, tôi đã đúng hay sai nào ?"
Chiếc giày lẻ loi há rộng miệng ra, nói to câu chuyện mình cho cả thế gian nghe. Nhưng chủ nhân chiếc giầy thì vẫn im lặng.
"Thôi vậy", người diễn thuyết hồi nãy thở dài nói. "Được rồi. Đồng chí Grobov, hãy giải đồng chí rất ít nói này đến nhà tù và bắn hắn ngay tại chỗ trong trường hợp mưu toan chạy trốn".
"Tôi hứa danh dự với ông chắc chắn không có chuyện tôi mưu toan chạy trốn", Nedoryezov vội vàng nói. "Tôi hứa danh dự với ông".
"Thôi, cứ cho là anh có thể không muốn chạy trốn, nhưng họ cũng có thể nghĩ anh muốn chạy trốn. Tất cả chúng tôi đều rất mệt mỏi nên rất dễ lầm lẫn. Làm sao anh có thể phân biệt giữa đi với chạy đây ?"
Bất ngờ Nedoryezov nói với vẻ của người cuối cùng đã đi đến quyết định :
"Thôi được. Nếu như dù sao đi nữa tôi chắc chắn phải chết thì tôi sẽ nói cho ông biết tại sao tôi vẫn im lặng. Tôi vẫn im lặng vì tôi không biết tôi nên nói anh đúng hay sai".
"Nhưng chẳng lẽ anh không có đầu trên vai anh ?"
"Than ôi, thưa ông Đồng chí, không có mưa trước khi trời bắt đầu mưa, không có tiền, cho tới khi ta có ít tiền ; nhưng có đầu trước khi mất đầu. Tôi có hai anh em, Seryozha và Alyosha, và năm phút trước khi họ mất đầu, họ còn có đầu, tưởng đâu vẫn gắn chặt vào vai".
"Chuyện gì ?"
"Để tôi bắt đầu từ Seryozha. Anh ấy là người gan dạ, tỏ tường mọi sự. Cho nên sau khi suy nghĩ chín chắn mọi việc, anh đến gặp người chỉ huy giống như ông vậy và nói với ông ta, "Mọi thứ ông đang làm đều sai. Ông đã hứa bánh mỳ, nhưng nhân dân đang chết đói. Ông đã hứa hòa bình, nhưng ông đang lùa chúng tôi từ mặt trận này sang mặt trận khác như lùa vịt. Ông đã hứa tự do, nhưng khi chúng tôi phải chôn cất con cái, hay đi lại từ nhà này sang nhà khác, chúng tôi phải có cả chục giấy phép và lệnh. Như thế chẳng tốt lành gì. Sai hoàn toàn". Người chỉ huy ấy lắng nghe anh đến cùng, rồi nói.
"Vậy mọi thứ đều sai hết ?"
"Sai quá đi chứ".
"Được rồi, dẫn hắn đi đến... và tôi ra lệnh cho đồng chí trong trường hợp hắn mưu toan chạy trốn".
"Nhưng tôi sẽ không cố gắng chạy trốn".
"Không sao, ra lệnh".
Thế rồi họ giải anh ấy đi và ra lệnh. Chúng tôi, Alyosha và tôi, hay tin ; chúng tôi không khóc nhiều, và rồi Alyosha nói, "Tôi sẽ nói chuyện với họ không giống như vậy. Bây giờ tôi biết cách nói rồi". Nó bèn đi đến gặp người chỉ huy ấy và nói, "Mọi thứ giờ đây đều quá tốt, và quá đúng ! Chẳng hạn, ông đã hứa bánh mỳ, thì đây chúng tôi đang có mọi thứ chúng tôi muốn. Ông đã hứa hòa bình, thì đây chúng tôi đang có sự bình an của Chúa. Ông đã hứa tự do, Chúa ơi, chả lẽ chúng tôi bây giờ chẳng có tự do sao ? Chỉ đến bây giờ chúng tôi mới nhìn thấy được ánh sáng và hít thở không khí trong lành. Mọi thứ đều đúng".
"Rồi người chỉ huy nhìn nó nói, Vậy mọi thứ đều đúng ?"
"Đúng thế ạ. Tất cả mọi thứ".
"Được rồi, dẫn hắn đi đến đúng chỗ và trong trường hợp hắn cố gắng chạy trốn, tôi ra lệnh cho đồng chí".
"Nhưng tại sao ông giải tôi đến đấy?"
"Cái gì ? Tất nhiên, vì tội chế giễu. Mày chỉ nói rặt toàn mỉa mai. Đồng chí Skeletov, thi hành lệnh".
Họ ra lệnh.
"Được rồi, dẫn hắn đi đến đúng chỗ và trong trường hợp hắn cố gắng chạy trốn, tôi ra lệnh cho đồng chí". Ảnh minh họa
"Đồng chí Diễn Thuyết, bây giờ ông cứ thử nghĩ xem tôi biết phải nói gì đây ? Nếu tôi nói, "Đúng", ông sẽ nói, "Đồng chí Skeletov, thi hành lệnh". Còn nếu tôi nói, "Sai", ông sẽ nói, "Đồng chí Skeletov, thi hành lệnh". Tốt hơn tôi nên im lặng".
Nhưng người diễn thuyết hồi nãy lắc đầu nói :
"Nhưng im lặng cũng không được. Im lặng để từ chối trả lời câu hỏi đúng hay sai là phá hoại và tẩy chay chính quyền, phải bị phạt tù, và trong trường hợp mưu toan bỏ trốn, bằng... tóm lại, Đồng chí Grobov, thi hành lệnh".
Những người qua đường hiếm hoi thấy Gregory Nedoryezov trên quảng trường công cộng vắng vẻ. Mặc dù hứa không mưu toan chạy trốn, nhưng hắn rõ ràng mưu toan chạy trốn. Hắn nằm trên mặt đường lát đá, chân khụy xuống, tưởng như hắn đang thật sự cố gắng chạy trốn.
Và cũng tưởng như hắn có hai cái miệng ở đầu và cuối thân hình. Một cái miệng, ở chiếc giày, với hàm răng gỗ trắng lấp lánh, mở toang ra để thét vang lời gì đấy lên bầu trời âm u. Cái miệng kia, cái miệng người bình thường, cũng mở rộng ra, nhưng miệng không có rang ; chúng đã bị báng súng đánh văng ra hết. Và miệng người ấy im lặng.
Nó sẽ im lặng cho đến Ngày Phán Xét.
Arkady Averchenko
Nguyên tác : "One Story Out of a Thousand", The Living Age, 18/06/1921
Trần Quốc Việt dịch
Arkady Averchenko (1881-1925) là nhà văn Nga châm biếm bậc thầy. Ông đào thoát khỏi nước Nga cộng sản vào năm 1920 và tiếp tục sáng tác những tác phẩm nổi tiếng chỉ trích chế độ cộng sản ở Nga. Ông sống và qua đời ở Tiệp Khắc.
**********************
Stalin muôn năm !
Pëllumb Kulla, Trần Quốc Việt dịch
Báo luôn luôn về làng Gollokamie muộn một ngày. Người ta đồn Stalin lâm trọng bệnh, nhưng chẳng ai dám đề cập đến cái chết chung cuộc của ông. Mọi người đều tin chắc ông sẽ đi đứng trở lại bình thường và thoát chết một lần nữa.
Đàn ông ở làng tập trung tại hội trường trường học. Ông tôi ngồi ở trên hàng ghế đầu. Dù già cả, ông vẫn phải đứng lên khi Rako Baruti và người đàn ông từ thành phố bước vào phòng. Đại biểu này được Đảng cử xuống đã đi ô tô suốt từ tận thủ đô về làng để khích lệ mọi người trong những ngày rất đau buồn này cho tất cả mọi người Albania. Vị khách ném chiếc cặp đen lên bàn, và nói to lên trong lúc vẫn còn đứng rằng bọn địa chủ đừng mơ tưởng viển vông vào cái chết của nhà lãnh tụ Xô viết vĩ đại.
Như thường lệ, ngay khi ai đấy thốt ra từ "địa chủ", ánh mắt mọi người từ khắp nơi đều đổ dồn về hướng Maqo Bezhani, người mà, sau này họ biết ra, chỉ mới vừa nghe bệnh tình của Stalin ở trong buổi họp. Địa chủ Maqo cúi mặt xuống và nhìn đăm đăm vào mũi giày của mình.Đồng chí từ thủ đô đến nhắc nhở mọi người bè lũ phản động trên thế giới đang háo hức chờ Stalin chết để bọn chúng cuối cùng thâu tóm cả thế giới trong tay. Trong lúc ấy Maqo Bezhani, đại biểu Quốc tế Phản động duy nhất của Gollokamie, chưa kịp thở lại bình thường.
Để nhấn mạnh hơn điểm quan trọng này trong bài phát biểu của mình, đại biểu ho đúng điệu để hắng giọng, và nói tiếp :
"Những ngày này trên khắp cả nước Albania tràn ngập những cuộc mít tinh và tuần hành. Những lời chúc mau lành bệnh thân thương nhất từ nước bạn bè nhỏ bé này đang bay về hướng Mạc tư khoa, nơi Stalin vĩ đại đang nằm đau đớn trên giường bệnh. Trẻ em, người già và tất cả những người khác, đều sẵn sàng cho lãnh tụ anh minh những năm của đời mình. Vâng, những năm còn lại của cuộc đời họ ! Nhân dân trên khắp cả nước đang viết thư cho ông. Nhưng lá thư và điện tín này đều có ý nghĩa thực sự, chứ không phải sáo rỗng ! Chẳng hạn họ viết rằng "Chúng tôi, dân làng nào đó, cho lãnh tụ vĩ đại bao nhiêu năm cuộc đời !". Hiển nhiên đây chỉ là một hành động tượng trưng. Đây chỉ là sự khích lệ tinh thần, sự bày tỏ tình cảm... Đừng nên hiểu sai rằng những năm đã cho ấy sẽ sẽ không bị mất đi; chúng sẽ được tính vào tương lai của hợp tác xã của bà con, tương lai của làng hợp tác xã cộng sản !".
Rồi, lấy từ trong cặp ra tờ giấy trắng, ông nói tiếp :
"Vậy làng Gollokamie ta sẽ tham gia đợt vận động này chứ ?"
Một hồi lâu chẳng ai nói lời nào.
"Chúng tôi không hiểu thật sự ông muốn gì ở chúng tôi", Bobo Rredhi, người mập mạp ngồi kế bên ông tôi, hơi nhỏm người lên nhưng tấm thân đồ sộ của ông vẫn dính chặc vào ghế, nói. Rako Baruti, chủ tịch Hội đồng Nhân dân làng Gollokamie, cố gắng bày tỏ rất rõ rang :
"Chúng ta phải cho những năm của cuộc đời chúng ta để Stalin có thể sống thọ hơn !"
Lần này, mọi người đều nghe to và rõ ràng lời ông ta nói. Họ hiểu đúng, đó chỉ là biểu hiện của hy vọng, sự thể hiện tình cảm, thể hiện lòng trung thành, và là lời cầu nguyện Chúa". Tôi sẽ xung phong đầu tiên", Chủ tịch Rako Baruti nói. "Tôi cho Stalin hai mươi năm đời tôi !"
Mọi người hiện diện bất ngờ vỗ tay hoan hô trong lúc đồng chí từ thủ đô đến ghi tên của Rako Baruti và số năm ông ta cho Stalin ở đầu danh sách".
"Tôi cũng vậy ! Tôi cho hai mươi năm !". Bobo từ chỗ ngồi nói thật to". Kèm theo lời cầu chúc của tôi !"
Rako Baruti nhìn ông ta với vẻ rất không hài lòng, và mọi người hiểu rằng họ không nên tranh đua về sự hào phóng với đồng chí chủ tịch. Kế tiếp, một người ở những hàng ghế sau chỉ cho Người đau khổ vĩ đại của nước Nga tám năm và kẻ hà tiện ấy đã khiến cho cả hội trường ghê tởm
"Tôi cho Stalin mười năm của đời tôi, ước gì ông ấy sống mười năm này trong ánh sáng !", Sejmi nói.
"Ngày trước tôi đã sung sướng hiến dâng toàn bộ đất đai và gia súc cho hợp tác xã này", ông nói tiếp". Bây giờ cũng với tất cả nhiệt tình ấy tôi cho Stalin mười năm trong cuộc đời còn lại của tôi. Thật sự mà nói, tôi sẵn sàng chết cho ông ấy ngay tại đây, ngay tại chỗ này... Ngay trước mắt bà con !"
Khi số năm làng Gollokamie cho đã lên đến tổng cộng độ một ngàn một trăm năm, địa chủ Maqo Bezhani đứng lên nói : "Hãy ghi cho tôi hai mươi năm !"
Cả phòng chợt im lặng như tờ. Tưởng chừng như sét đánh ngang tai chính ngay lúc đó, dân làng còn ít sửng sờ hơn là khi nghe những lời nói ấy.
"Chúng tôi không cần những năm đê tiện của ông", Rako Baruti trả lời một cách khinh bỉ. Rồi ông quay sang đại biểu nói thầm lý do vì sao không nhận.
Thái độ của Rako thật đáng khinh, nhưng Maqo muốn cho những năm của đời mình cảm thấy bị xúc phạm nặng nề. Nhiều người có cùng ý kiến với chủ tịch. Nhưng chẳng bao lâu trong phòng có nhiều tiếng nói bất mãn biểu lộ giận dữ. Nói thay cho nhóm này, một người ở hàng ghế sau vạch ra rằng thật là một chủ trương hết sức ngu xuẩn khi chấp nhận những năm cuộc đời của bần nông nhưng lại không nhận những năm cuộc đời của bọn địa chủ giàu có. Nếu cứ làm theo cách của Rako, chẳng mấy chốc người nghèo nằm chật hết đất nghĩa địa còn bọn địa chủ giàu có tiếp tục sống nhởn nhơ chờ cho đến lúc bọn chúng lấy lại toàn bộ đất đai. Kẻ bất mãn ấy chưa kịp nói hết câu thì hàng chục người tức giận la hắn : "Câm miệng lại, đồ ngu ! Đây chỉ là tượng trưng !"
"Tượng trưng, hiểu chưa ? Chẳng lẽ ông tưởng cho thật à ?"
Trong lúc ấy, địa chủ Maqo nhất định không ngồi xuống trừ phi họ phải giải thích cho ông biết lý do họ đã bác bỏ những năm đời của ông.
"Vậy tại sao ông không chấp nhận những năm của tôi ?"
"Vì chúng tôi không cần chúng !", Rako đáp mà thậm chí chẳng nhìn về hướng ông.
"Như vậy tại sao ông bắt tôi đến đây làm quái gì ?" Maqo tức giận hỏi lại.
"Khi làng nhóm họp, ông cũng phải tham dự. Còn những năm của ông, đồng chí Stalin chẳng thèm dùng đến !"
Maqo đứng lên, sắn sàng rời khỏi phòng, nhưng Rako chặn ông lại.
"Ngồi xuống ! Ở lại đây mà xem đồng bào của ông không ngần ngại gì hy sinh những năm tháng cuộc đời họ cho Stalin !"
Rồi phát biểu với đám đông, Rako nói tiếp :
"Nhanh lên nào bà con, giờ chúng ta hãy nghe lớp trẻ nói ! Đến lượt họ !"
Địa chủ Maqo ngồi xuống. Đám trẻ hơn thực sự chứng tỏ cho ông ta thấy họ nhiệt tình hăng hái như thế nào. Người thì dũng cảm cho mười năm, kẻ thì cho mười lăm năm vân vân. Không có ai trong họ "ngần ngại gì". Trong khi ấy, ông tôi cho tới lúc đó vẫn không thốt ra một lời nào. Ông đang mải cố gắng tính nhẩm trong đầu tất cả số năm cuộc đời mà dân làng đã dâng lên Người vĩ đại nhất của nước Nga. Nhưng đối với Rako sự im lặng của ông tôi đáng lưu ý.
"Còn bác thì sao, bác Melis ?", ông nói. "Chúng tôi đang chờ nghe bác nói đấy ! Chắc bác biết mọi người kỳ vọng nhiều ở gia đình bác ? Vào thời chiến tranh, bác quay lưng lại với phong trào giải phóng và cũng chẳng góp chút công sức nào ! Bây giờ hòa bình rồi, ít ra bác cũng cho gì đi chứ".
Ông tôi ngập ngừng trước khi trả lời :
"Ông muốn tôi làm gì ?", ông cuối cùng hỏi.
"Bác sẽ cho Stalin bao nhiêu năm trong cuộc đời còn lại của bác ?"
Ông già nhún đôi vai chín mươi tuổi với vẻ lo lắng.
"Ông muốn tôi cho ông ta bao nhiêu? Tôi không biết còn sống bao lâu nữa. "Ông muốn tôi chỉ đoán đại cho xong chăng ?"
"Cụ cứ đóng góp phần của mình", đại biểu của Đảng từ thủ đô đến gợi ý. "Hãy biểu lộ sự đoàn kết !"
Ông tôi nghĩ trước tiên toàn bộ chuyện này thật là hết sức ngu ngốc. Nhưng ông không muốn làm ai tức giận.
"Vậy một trăm năm được không ? Ông thấy thế nào ?"
Rako nhảy đựng lên.
"Nói chuyện vô lý quá ! Bác lấy ra đâu một trăm năm nữa ? Bác năm nay chín mươi ! Gần xuống lỗ rồi !"
"Thì, ông thấy đấy, tôi đâu biết sống bao năm nữa…".
Ông muốn ngồi xuống nhưng Rako không cho ông ngồi.
"Bác đoán thử ! Cố lên đi chứ, bác Melis !"
"Mười hai năm !", ông già nói.
Dân làng bắt đầu tranh cãi về số năm hợp lý ông tôi may ra có thể còn sống. Còn ông già chẳng bận tâm gì trước chuyện cãi nhau này. Ông tôi chỉ đứng đấy, nghiêng người một cách căng thẳng sang bên phải và bên trái để cung cấp thông tin cần thiết về mình cho tất cả những ai muốn biết để họ cố đoán xem bao lâu nữa ông sẽ qua đời và từ giã họ. Mùa đông vừa qua đối với ông là một mùa đông thử thách và từ dạo đấy sức khỏe ông suy sụp rất nhiều. Tuy nhiên, nhiều người tin bác Melis sẽ vượt qua được và sống đến trăm tuổi. Những người khác đánh cuộc rằng, vì ông không còn ăn uống lành mạnh như ngày xưa, lâu nhất hai mùa đông như mùa đông này ông sẽ lên bàn thờ ngồi.
Họ hỏi người ông đáng thương của tôi dồn dập :
"Bác Melis, trong đời bác bác có hút thuốc nhiều không ?"
"Không bao giờ !"
"Bệnh thấp khớp của bác giờ sao rồi ?"
"Hễ trời sắp mưa là mình mẩy lại đau nhức".
Mọi người lắc đầu nhún vai.
"Bác Melis, Vậy cuối cùng bác cho bao nhiêu? Bao nhiêu năm cho Stalin ?"
"Mười hai năm".
Rako giận dữ đấm tay xuống bàn.
"Bác nên nghiêm túc nếu không, nhân danh lý tưởng cộng sản, tôi sẽ... Bác đang nói về "mười hai năm" nào ? Bác đang mê sảng hay sao ?"
Ông tôi cuối cùng hết còn nhẫn nhục nỗi. Mọi người quanh ông tranh cãi om sòm đến mức ông ông quay sang họ trước tiên :
"Mấy người im miệng lại được chưa ?"
Rồi ông quay về hướng bục và phát biểu với những người đang chủ trì cuộc họp.
"Quý vị quan chức làm ơn ra lệnh cho tôi sống được bao lâu để tôi còn biết mà nói chứ ? Nếu các ông quyết định tôi còn sống được mười năm nữa, tôi sẽ cho Stalin năm năm. Còn nếu các ông nói tôi sống chỉ thêm được hai năm thôi, tôi sẽ cho ông ta một năm !"
Dân làng lẳng lặng lắng nghe người ông nhân hậu của tôi khi ông đang tức giận.
"Cho ông ta hết, thì tôi chẳng còn gì. Nhưng nếu tôi không cho gì, thì các ông lại xỉa xói vào mặt. Trời đất nào chịu nỗi !"
Rako và đại biểu từ thủ đô đến ghé tai vào nhau thì thầm thảo luận một hồi lâu xem ông tôi còn sống được bao lâu. Cuối cùng, đại biểu nói :
"Bác Melis, cho bao nhiêu cũng được mà... cho tượng trưng thôi bác. Bác nói đúng. Đôi lúc đồng chí Rako phản ứng quá đáng".
Mọi người nín thở, chờ nghe ông tôi trả lời.
"Hai tuần !", ông già nói xong rồi ngồi xuống.
Dân làng lắc đầu. Rako nhìn ông với vẻ rất không hài lòng và nói lẩm bẩm gì đấy vẻ khó chịu. Tuy nhiên, đại biểu từ thành phố đến thì nghĩ cho ít ỏi như thế cũng hào phóng rồi liền ghi xuống cho ông tôi hai tuần. Tối hôm ấy ông tôi mất. Ông mất vào ngày sáu tháng Ba, năm một ngàn chín trăm năm mươi ba.
Stalin chết vào ngày hôm trước. Nhưng báo luôn luôn về làng Gollokamie muộn một ngày.
c
Nguyên tác : "The Storks Won't Be Back Again", nhà xuất bản Arberia, Tirana 2003, Era Makoci dịch sang tiếng Anh. Truyện được đăng lại trên blog Eastern European Messenger 4/12/2009.
Trần Quốc Việt dịch
Pëllumb Kulla là cựu nhân viên ngoại giao và là nhà văn Albania.