Chìa khóa lương tâm
Armando Valladares, Trần Quốc Việt dịch
Khi tôi 23 tuổi tôi đã làm một chuyện rất tầm thường. Tôi từ chối nói mấy từ, "Tôi ủng hộ Fidel". Đầu tiên tôi từ chối đặt tấm bảng ghi câu như thế trên bàn giấy tôi, và sau nhiều năm bị tra tấn hành hạ và chứng kiến rất nhiều chiến hữu hoặc chết về thể xác hay chết về tinh thần, tôi càng khăng khăng một mực từ chối nói mấy từ chế độ đòi hỏi ở tôi ấy.
Mặc dù thân thể tôi bị hành hạ trong lao tù, nhưng tâm hồn tôi tự do và mạnh mẽ.
Câu chuyện của tôi là minh chứng rằng một hành động thách thức tưởng như nhỏ nhặt có thể có nghĩa là điều quan trọng nhất đối với những kẻ thù của tự do. Họ không giam cầm tôi trong tù suốt 22 năm trời chỉ vì tôi từ chối nói ra bốn từ vô nghĩa ấy. Họ giam cầm tôi trong tù lâu đến như vậy chỉ vì đối với họ bốn từ ấy có nghĩa là điều quan trọng nhất.
Đối với tôi nói ra mấy từ ấy chẳng khác gì tự sát tinh thần. Và mặc dù thân thể tôi bị hành hạ trong lao tù, nhưng tâm hồn tôi tự do và mạnh mẽ. Cai tù cướp của tôi tất cả mọi thứ nhưng họ không thể nào cướp đoạt lương tâm tôi.
Ngay cả khi chúng ta không có gì, mỗi người và chỉ người ấy thôi vẫn còn giữ chìa khóa lương tâm mình, tức lâu đài bất khả xâm phạm của mình. Về điểm này, mỗi người trong chúng ta, tuy chúng ta không có lâu đài trần thế hay thậm chí một mái nhà, nhưng mỗi người trong chúng ta vẫn giàu hơn cả vua chúa.
Đối với nhiều người trong các bạn, đặc biệt những người trẻ, chắc các bạn tưởng như tôi từ một nơi xa xăm và từ một thời đại nào khác đến đây. Các bạn trẻ ơi, các bạn có thể không bị gí súng vào người bắt đi như tôi vì vẫn trung thành với lương tâm mình, nhưng có nhiều cách để bắt bạn đi và để cầm tù thân xác và tâm hồn bạn. Có rất nhiều cách có thể bắt bạn phải im lặng.
Tôi báo cho các bạn biết trước : Giống như khoảng cách ngắn giữa Mỹ và Cuba, có khoảng cách rất ngắn giữa dân chủ và độc tài nơi chế độ có cơ hội quyết định những điều chúng ta tin và những điều chúng ta làm. Và đôi khi họ thực hiện điều này không phải dưới họng súng mà ngược lại lúc thì bằng một mẩu giấy, lúc thì bằng một luật lệ tưởng như vô nghĩa, lúc thì buộc im lặng. Các bạn trẻ hãy đề phòng. Không bao giờ thỏa hiệp. Không bao giờ cho phép chính quyền hay bất kỳ ai khác bảo cho các bạn biết những gì các bạn có thể tin hay không thể tin hay những gì bạn có thể nói hay không thể nói hay những gì lương tâm bạn bảo bạn phải làm hay không được làm.
Armando Valladares
Nguyên tác : trích dịch từ bài diễn văn của Armando Valladares nhân dịp nhận Huy chương Canterbury, giải thưởng tự do tôn giáo danh dự nhất của Quỹ Becker ngày 12/05/2016, in "Notable & Quotable", The Wall Street Journal, 23/05/2016,. Tựa đề tiếng Việt của người dịch.
Trần Quốc Việt dịch
Armando Valladares là nhà thơ và là nhà hoạt động nhân quyền và cựu tù chính trị người Cuba. Ông từng bị cầm tù trong suốt 22 năm ở Cuba. Hồi ký của ông "Against All Hope" được dịch ra 18 thứ tiếng và nằm trong danh sách bán chạy nhất của tờ báo The New York Times.
*********************
Từ xe lăn
Armando Valladares, Trần Quốc Việt dịch
Hành lang dài,
xám,
Bốn mươi cánh cửa khủng bố của nó,
hàn với những thanh ngang bằng thép
và những ống khóa Nga rất lớn.
Bên trong, đêm dài cộng sản vô tận,
hai mét dài đau khổ
và một mét rộng tra tấn.
Armando Valladares
Nguyên tác tiếng Tây Ban Nha, bản dịch sang tiếng Anh "From My Wheelchair", Encounter, số tháng 6/1983, trang 89, trích từ "Five Poems". Tựa đề tiếng Việt của người dịch.
Trần Quốc Việt dịch