Vladimir Putin và Viktor Orban
Ngô Nhân Dụng, VOA, 11/04/2022
Khi nào dân Nga, dân Hungary được thi hành các quyền đó, các ông Vladimir Putin và Viktor Orban sẽ hết chỗ.
Viktor Orban chịu khuất phục Vladimir Putin cũng dễ hiểu ; giống như học trò phục thầy.
Nói những điều dối trá trắng trợn là cố ý sỉ nhục người nghe. Đó cũng là một cách thử thách xem người kia đã chịu khuất phục mình hay chưa.Sử Ký Tư Mã Thiên, Tần Thủy Hoàng bản kỷ, kể chuyện "chỉ lộc vi mã". Thời Trần Nhị Thế, Thừa tướng Triệu Cao nói muốn dâng vua con ngựa, nhưng sai đem đến một con hươu. Ông vua lắc đầu, bảo con ngựa làm gì có sừng ! Triệu Cao chỉ con hươu hỏi các đại thần ; nhiều người công nhận đó chính là một con ngựa. Nhị Thế chịu thua.
Thứ Tư tuần trước, Tổng thống Nga Vladimir Putin gọi điện thoại chúc mừng Tổng thống Hungary Viktor Orban, mới thắng cử lần nữa. Theo báoThe Moscow Times, trong cuộc điện đàm ông Putin đã tố cáo chính phủ Ukraine gây hấn một cách "thô bạo và trâng tráo" bằng cách bịa đặt ra hình ảnh những xác chết ở Bucha sau khi quân Nga rút đi.
Không ai có thể "bịa đặt" được hai hố chôn tập thể với 320 thi hài đã sình thối rải rác trên đường trong một hai ngày sau khi quân Ukraine chiếm lại được Bucha. Phóng viên báoThe Economist kể sau khi đi một vòng kiểm chứng trở về quần áo còn thấy mùi.
The Moscow Times không cho biết ông Orban phản ứng thế nào khi nghe ông Putin nói dối trắng trợn. Có lẽ ông Orban không phản đối, như mấy ông quan Tần nghe Triệu Cao "chỉ hươu nói ngựa".
Viktor Orban chịu khuất phục Vladimir Putin cũng dễ hiểu ; giống như học trò phục thầy. Orban làm tổng thống Hungary 10 năm sau khi Putin lên ngôi ở Nga ; đã học được ông thầy các mánh khóe củng cố địa vị độc tài. Orban học được đủ các ngón nghề. Nắm lấy các cơ sở truyền thông công và tư để kiểm soát dư luận. Các đại gia chịu làm tay sai được thả cho làm giàu, trúng những mối thầu lớn ; rồi mua hết các báo, đài lớn của tư nhân. Từ đó nói cùng một luận điệu như các báo, đài chính phủ. Dối trá, vu cáo, dựng lên những mối đe dọa từ bên ngoài khiến dân sợ hãi cầu mong một lãnh tụ anh minh đứng ra cứu nước. Thay đổi hiến pháp và luật bầu cử để bảo đảm phe đảng của mình chiếm được nhiều ghế nhất trong quốc hội. Trấn áp những người đối lập để ngoài mình ra dân không còn thấy ai để lựa chọn. Dùng tài sản quốc gia để ban phát ân huệ.
Trước ngày bỏ phiếu ông Orban đã gia tăng trợ cấp cho người già về hưu. Ông ra lệnh cấm tăng giá thực phẩm và thuốc men, cắt thuế cho những người lợi tức thấp, chuyện lạm phát đang tăng lên 8.3% và ngân sách khiếm hụt sẽ tính sau. Ông đe dọa dân chúng rằng nếu phe đối lập thắng họ sẽ kết thân với Cộng Đồng Âu Châu hơn, sẽ ủng hộ Ukraine mạnh hơn. Nếu muốn Hungary không bị lôi cuốn vào chiến tranh thì hãy bỏ phiếu cho đảng Fidesz !
Những biện pháp mua chuộc lòng dân và các lời đe dọa đó giúp Fidesz thêm phiếu, nhưng Viktor Orban đã tin chắc sẽ thắng vì trong các năm qua đã dùng nhiều thủ đoạn tinh vi để thao túng các cuộc bầu cử. Đảng đã Fidesz được 53% số phiếu, nhưng chiếm 135 ghế, hai phần ba số ghế trong quốc hội, phần lớn nhờ những đơn vị ở nông thôn ! Phe đối lập chiếm 35% nhưng chỉ được 56 ghế. Các luật lệ về bầu cử được ban hành trong 10 năm qua giúp Fidesz chiếm địa vị này.
Trước ngày bầu cử, nhật báoThe New York Times kể chuyện ở trong ngôi làng Kispalad nhỏ bé, nằm phía Đông Bắc, giáp giới Ukraine. Năm 2014, ông xã trưởng thuộc đảng Fidesz đang lo bị thất cử. Ông mời bà Jozsefne Sanko đến nói chuyện. Bà chuyên nghề hái dưa, khi có việc làm, khi không. Ông xã trưởng nói với bà rằng xã có thể sắp xếp để cả gia đình bà có việc làm chắc chắn. Ông chỉ yêu cầu bà ký tên xác nhận 135 người đang sống trong nhà bà, họ sẽ là cử tri, có quyền bỏ phiếu. Những người đó là dân Ukraine, không sao. Con trai bà, Adam Sanko, nói với nhà báo, "Ở đây không có việc làm. Cho nên mẹ tôi đã chịu ký những tờ giấy chứng nhận đó".
Đến ngày bỏ phiếu, các "cử tri" đã qua bỏ phiếu vì họ có địa chỉ ở Hungary. Họ đi bằng xe hơi, xe đạp hay xe buýt, bỏ phiếu xong lại về nước. Phương pháp dùng "cử tri du khách" này rất thịnh hành ở các vùng quê Hungary.
Trước ngày dân Hungary bỏ phiếu lãnh tụ đối lập Peter Mari-Zay đã được đảng Xanh, đảng Xã hội, đảng Thiên Chúa Giáo Bảo Thủ, tất cả sáu đảng ủng hộ. Nhưng ông Mari-Zay chỉ được lên truyền hình công cộng vận động dân chúng một lần duy nhất, trong 5 phút ! Còn đảng cầm quyền thì được đề cao quanh năm suốt tháng. Ông mỉa mai nói cám ơn chính phủ, trong bốn năm trời, đã cho phép ông được nói 5 phút.
Bà Klara Dobrev, một đại biểu của Hungary trong quốc hội Âu Châu tố cáo : "Gian lận bầu cử không phải chỉ bắt đầu lúc 7 giờ sáng khi phòng phiếu mở cửa. Nó đã diễn ra từ bao nhiêu năm rồi !" Các báo, đài công cộng do tiền thuế của người dân nuôi dưỡng chứ không phải tiền của đảng Fidesz. Bà Dobrev lên án : "Sử dụng tài nguyên chung của quốc gia để tuyên truyền cho một đảng chính trị là cái gì ? Rõ ràng là gian lận bầu cử".
Những lãnh tụ độc tài kiểu Vladimir Putin và Viktor Orban coi tài sản quốc gia như của riêng mình. Họ ban phát ân huệ cho phe đảng bằng các chức vụ trong các doanh nghiệp nhà nước. Họ ưu đãi cho đàn em khai thác tài nguyên quốc gia, rừng, biển, quặng mỏ. Họ dùng tất cả các cơ quan truyền thông nhà nước để quảng cáo cho chính mình và đảng mình. Mỗi chế độ độc tài đều là một "chế độ ăn cướp".
Tại sao những quốc gia đã có các hiến pháp dân chủ có thể đưa các thủ lãnh độc tài lên như vậy ? Chúng ta không quên rằng nước Pháp đã thiết lập chế độ dân chủ nhiều lần trong lịch sử, rồi quay trở lại vương chế, có lúc còn suy tôn một hoàng đế mang tên Napoleon, hai lần. Adolf Hitler lần đầu lên cầm quyền cũng vì được dân Đức bầu dưới chế độ Cộng Hòa. Napoleon và Hitler còn mất công sửa đổi bản hiến pháp trước khi cai trị chuyên chế. Nhiều tay lãnh tụ khác không mất thời giờ như vậy. Họ củng cố địa vị độc tài bằng cách thao túng chế độ trong khuôn khổ của bản hiến pháp.
Cần phải phân biệt hai khái niệm Dân Chủ và Tự Do. Thể chế Dân Chủ chỉ là một cái khung nhà, cái vỏ bọc bên ngoài. Nội dung căn bản là Tự Do. Khi nào một chính quyền bắt đầu cấm đoán quyền tự do của người dân, tất cả phải thấy đó là một dấu hiệu báo động. Vladimir Putin và Viktor Orban đã gậm nhấm dần dần các quyền tự do của dân Nga và dân Hungary từ khi lên nắm quyền. Hai quyền quan trọng nhất là tự do báo chí và tự do hội họp.
Bắt bỏ tù một nhà báo, các nhà chính trị đối lập. Triệt hạ một đài truyền hình bằng cách gây khó khăn cho công ty chủ nhân trong các hoạt động kinh doanh khác ; để sau cùng thương lượng cho phe đảng mình mua lại. Đàn áp các cuộc biểu tình. Ngăn cản các hội đoàn trong xã hội công dân. Đó đều là những tiếng chuông báo nguy.
Mất tự do thì không còn dân chủ. Vậy trong khuôn khổ ngôi nhà hiến pháp dân chủ, cái gì có thể giúp bảo vệ các quyền tự do ? Thể thức phân quyền có thể vẽ ra coi rất đẹp, nhưng chưa đủ. Các lãnh tụ độc tài biết cách thao túng cả ba ngành hành pháp, lập pháp, và tư pháp.
Yếu tố quan trọng nhất trong các bản hiến pháp dân chủ không phải chỉ là phân quyền mà là đặt ra các định chế nhằm giới hạn quyền hành của những chức vụ nắm quyền. Giới hạn bằng luật pháp chưa đủ, còn phải giới hạn bằng dư luận và phản ứng của người dân nữa. Do đó, quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do hội họp cần tôn trọng nhất. Khi nào dân Nga, dân Hungary được thi hành các quyền đó, các ông Vladimir Putin và Viktor Orban sẽ hết chỗ.
Ngô Nhân Dụng
Nguồn : VOA, 11/04/2022
************************
Không thể để Vladimir Putin ngồi yên
Ngô Nhân Dụng, VOA, 07/04/2022
Thế giới đã kinh ngạc trước đức dũng cảm của dân Ukraine, đã ghê tởm trước những chứng cớ tội ác của quân Nga. Bây giờ ai cũng thấy chế độ Putin phải chấm dứt.
kr-embed="true" href="https://www.flickr.com/photos/181610326@N07/52002103418/in/photostream/" title="putin2">
Nhân viên tang lễ và các nhà điều tra tại Bucha. Cuộc thảm sát Bucha khiến thế giới phẫn nộ.
Hai khúc quẹo trong cuộc chiến khiến loài người thấy phải giúp dân Ukraine chống quân Nga. Lần đầu, khi thấy dân Ukraine quyết tâm chiến đấu "dùng trứng chọi đá" chặn đoàn quân cướp nước. Trước đó, ai cũng tưởng Nga sẽ chiếm được thủ đô Kyiv trong vài ngày và cả nước trong một tuần, quân đội Ukraine sẽ tan rã. Ngạc nhiên, rồi kính trọng, khâm phục, ai cũng thấy phải hết lòng giúp dân Ukraine.
Lần thứ nhì, một tháng sau, nỗi kinh ngạc chuyển thành phẫn nộ, kinh tởm, khi nhìn hình ảnh những xác chết trên đường phố sau khi quân Nga rút khỏi thị xã Bucha. Không thể tưởng tượng trong thế kỷ 21 đạo quân của một cường quốc mạnh nhất thế giới có thể thản nhiên tàn sát thường dân như vậy. Không phải chỉ là xâm lăng trên một nước, mà là tấn công vào cả nền văn minh nhân loại.
Bucha, 28 ngàn dân, được gọi là "Srebrenica Mới", nhắc lại tên một thị xã, nơi quân Serbia đã giết hơn 8,000 thường dân năm 1995, khi người Bosnia theo Hồi Giáo, nổi lên đòi độc lập, tách ra khỏi Liên bang Nam Tư.
Chị Yulia Truba nói chuyện với chồng lần chót vào bốn tuần trước, anh Andriy Dvornilov báo tin đang lái xe thì bị quân Nga bắt. Chị biết tin chồng chết khi nhìn hình ảnh trên một trang Facebook, chị kể với tuần báoEconomist : "Tôi nhận ra cái quần anh mặc, cái lưng anh, những hình xăm tattoos…"
Người chứng kiến anh Dvornilov bị bắn là Vanya Skyba, bị bắt cùng lúc với 7 người đàn ông khác. Quân Nga đem họ xuống hầm một ngôi nhà, bắt cởi quần áo, nằm sấp xuống và chọn một người thấp bé, đeo kính trắng, dân làng Ivano – Frankivsk, đem ra bắn để đe dọa. Sau đó họ đánh đá, tra tấn trong mấy giờ. Lính Nga đưa tất cả ra ngoài, đứng dựa tường, rồi bắn. Skyba còn sống nhờ đã nằm yên giả bộ chết. Viên đạn chỉ chạy xuyên qua xương sườn. Anh chờ cho đến khi không nghe tiếng người nói nữa mới đứng dậy, leo tường trốn.
Cậu Yuriy Nechyporenko dân Bucha, 14 tuổi, kể với đài BBC. Ngày 17 tháng Ba, hai bố con cậu đi tới trụ sở làng vì nghe ở đó phát thuốc và thức ăn. Đi tới đường Tarasivska họ bị quân Nga chặn lại. Ruslan, ông bố, bị bắn hai phát vào ngực, đúng trái tim. Yuriy bị bắn trúng bàn tay trái, bắn thêm phát nữa vào cánh tay, cậu té xuống. Một phát nữa nhắm vào đầu Yuriy nhưng viên đạn chỉ xuyên qua cái mũ. Người lính bắn vào đầu ông bố thêm phát nữa. Yuriy nằm đè trên bàn tay bị thương, nhìn máu chảy. Khi thấy người lính đã đi rồi cậu mới đứng lên, chạy.
Theo hãng tin AP, đã tìm thấy 410 thi hài thường dân bị quân Nga giết ở các thị xã chung quanh thủ đô Kyiv. Ở thị xã Bucha, hơn 320 xác chết nằm rải rác ngoài đường, trong hai hố chôn tập thể chưa lấp. Có người bị trói tay đằng sau lưng, có người bị trói cả chân, vết đạn bắn vào gáy. Có người bị bắn khi ngồi trong xe, ở đó cho tới khi quân Ukraine chiếm lại thị xã. BáoDaily Mail kể theo một nguồn tin rằng ngày 1 tháng Hai, ba tuần trước khi tấn công, quân đội Nga đã được huấn luyện cách đào các mồ chôn tập thể, có thể chôn 1,000 xác chết trong ba ngày.
Đại sứ Ukraine ở Liên Hiệp Quốc đã chiếu một phim ngắn cho các nước thành viên Hội đồng Bản an coi. Phim dài dưới một phút, chụp các hình ảnh bi thảm, có xác đàn bà không còn quần áo, bị đốt cháy dở dang. BáoDaily Mail thuật lời Taras Kuzio, thuộc một tổ chức nhân quyền, "Cảnh quân Liên Xô cướp bóc, cưỡng hiếp ở Đông Âu và nước Đức thời Đại chiến Thứ Hai đã tái diễn ở Ukraine".
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cải chính, coi những người chết ở Bucha là do quân Ukraine bắn. Còn nói các bức hình là giả tạo. Nhưng các vệ tinh của công ty tư nhân Maxar ghi lại hình ảnh các xác chết đã nằm trên đường từ ngày 18 tháng Ba, hai tuần trước khi quân Nga rút khỏi Bucha.
Bà Kaja Kallas, thủ tướng Estonia viết trên báo Economist, "Những hình ảnh kinh hoàng ở Bucha và Irpin… khiến dân Estonia nhớ lại chế độ Xô Viết, (mật vụ) NKVD, guồng máy khủng bố nhà nước cũng giết thường dân như vậy. Ukraine không phải là một chiến trường, đó là một phạm trường. Nga đánh Ukraine là đánh vào cả loài người".
Tòa án Hình sự Quốc tế (International Criminal Court) đã bắt đầu điều tra về tội ác chiến tranh ở Ukraine. Ông Karim Khan, công tố viên của Tòa đã đi Ukraine và Ba Lan thâu lượm các chứng cớ. Các nước Pháp, Anh, Mỹ, vân vân, cũng mở cuộc điều tra của họ. Ngay chính phủ Ấn Độ, một nước chưa lên án Nga, và Cộng sản Trung Quốc, cũng phải lên tiếng ủng hộ một cuộc điều tra quốc tế.
Tòa Hình sự Quốc tế có thể truy tố và xử những người chỉ huy quân Nga, từ trên xuống dưới, dù khiếm diện. Người chịu trách nhiệm cao nhất là bộ trưởng quốc phòng Nga và chính ông Vladimir Putin. Sau Đại chiến Thứ Hai, Tướng Tomoyuki Yamashita đã bị xử về tội ác chiến tranh quân Nhật Bản đã phạm ở Philippines. Ông tự biện hộ rằng ông không ra lệnh và không biết gì về những vụ giết thường dân của binh sĩ. Nhưng cuối cùng ông vẫn bị tử hình, tổng thống Mỹ Harry Truman bác đơn xin ân xá và Yamashita bị treo cổ. Chính phủ Ukraine đang cử ra hàng ngàn biện lý phỏng vấn dân chúng các nơi đã thoát nạn. Người ta hy vọng quân sĩ và tướng tá Nga biết tin này sẽ dè dặt hơn trong thời gian sắp tới.
Mặc dù không thể đem tất cả các người lãnh đạo chiến tranh ở Nga ra tòa, nhưng guồng máy tư pháp quốc tế vẫn phải hành động để xác nhận lại rằng loài người không thể chấp nhận các tội ác thời chiến.
Ông Garry Kasparov, một kỳ thủ cựu vô địch thế giới gốc Nga viết trên nhật báoThe Wall Street Journal ngày 3 tháng 4 năm 2022 : "Mềm mỏng với những kẻ phạm tội ác chiến tranh là lập lại chính sách cầu hòa nhơ nhuốc đã đưa chúng ta đến cảnh chết chóc bây giờ". Ông nói rõ, "Để cho ông Putin giữ một tấc đất của Ukraine sau khi đã đánh bom trên nhà cửa thường dân là điều không thể tưởng tượng. Nhường một vùng đất phía Đông Ukraine… để được ngưng bắn tức là cho ông Putin thêm thời gian củng cố quân lực tấn công lần sau, mà thế nào cũng có lần sau". Ông Kasparov thuật lại lời bộ trưởng quốc phòng Latvia, Artis Pabriks đã nói với ông tuần trước, "Chúng tôi không sợ xe thiết giáp Nga, chỉ sợ phương Tây mềm yếu".
Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki cũng thấy không thể nhân nhượng cầu hòa với Vladimir Putin. Ông Morawiecki hỏi Tổng thống Pháp Emmanuel Macron : "Có thể nào thương thuyết với Hitler, với Stalin, với Pol Pot được không ?"
Ông Kasparov đồng ý với Tổng thống Joe Biden : Giới lãnh đạo các nước tự do phải nói thẳng rằng nếu ông Putin không nắm quyền nữa thì thế giới này sẽ tốt đẹp hơn. "Phải nói rõ cho dân Nga hiểu rằng khi nào còn ông Putin thì nước Nga sẽ còn bị thế giới coi là hạ tiện (pariah) để những người trí thức, chỉ huy quân sự và dân Nga bình thường phải ngưng ủng hộ Putin". Cuộc phong tỏa kinh tế toàn diện kéo dài khiến kinh tế Nga suy sụp sẽ thúc đẩy họ.
Trên tạp chí Atlantic, Bà Anne Applebaum cũng viết, "Nhiều người Mỹ muốn chú trọng đến cuộc chạy đua lâu dài với Trung Quốc, điều này có thể thông cảm. Nhưng khi nào vẫn còn bị ông Putin cầm đầu thì nước Nga còn đang gây chiến với chúng ta. Cũng như Belarus, Bắc Hàn, Venezuela, Iran, Nicaragua, Hungary...".
Ngày quân Nga đánh Ukraine, Thủ tướng Đức Olaf Scholz đã thay đổi chính sách hòa hoãn với Nga suốt 70 năm, ông gọi đây là một "Khúc Quanh Lịch sử" (Zeitenwende). Ngày 6 tháng Tư 2022, ông Olaf Scholz nói với các đại biểu quốc hội ở Berlin rằng nước Đức có thể cùng các nước khác đứng ra "bảo đảm an ninh" cho Ukraine nếu có một hòa ước. Một khúc quanh lịch sử đang diễn ra.
Thế giới đã kinh ngạc trước đức dũng cảm của dân Ukraine, đã ghê tởm trước những chứng cớ tội ác của quân Nga. Bây giờ ai cũng thấy chế độ Putin phải chấm dứt. Bởi vì, "Cuộc chiến Ukraine không phải chỉ là cuộc xung đột giữa hai quốc gia mà là chiến trường quyết định tương lai của tự do dân chủ", như ông Francis Fukuyama mới viết trên tạp chí Foreign Affairs. "Nếu ông Putin thắng thế khi tấn công nền độc lập và dân chủ của Ukraine, thế giới sẽ quay trở lại thời kỳ đầu thế kỷ 20 của chủ nghĩa dân tộc độc tôn cuồng bạo".