Xã hội Nga thời Sô-viết đã chết lâm sàng nếu chỉ có một khoa học gia Sakharov mà không có nhà trí thức Sakharov.
Sự nghiệp ban đầu của Sakharov là giúp Liên Xô phát triển vũ khí hạt nhân cho Liên Xô
Khoa học gia Sakharov lẫy lừng trong xã hội Sô-viết vào thập niên 60 sau khi thành công thử nghiệm quả bom nhiệt nguyên tử đầu tiên, Tsar Bomba, với sức tàn phá 50Mt, vượt xa mọi trái bom khác hiện hữu trên thế giới. Sakharov là niềm hãnh diện không chỉ của dân tộc Nga mà còn là bằng chứng vượt trội về khoa học của xã hội chủ nghĩa đối với xã hội tư bản Tây phương.
Nhưng nếu không có một nhà trí thức Sakharov, trong thập niên 60, thì giới quân phiệt Nga đã thống lĩnh quyền hành, tất cả kỹ nghệ của Nga đã trở thành kỹ nghệ quốc phòng, thế giới đã có thể chìm dưới biển lửa chiến tranh hay ngập ngụa trong địa ngục cộng sản.
Cũng nếu không có nhà trí thức Sakharov, trong thập niên 70, thì xã hội Nga đã trở thành một quần đảo ngục tù, không chỉ ở Siberie, mà ở toàn lãnh thổ Liên bang Sô-viết. Nhưng một con én Sakharov không làm lên nổi mùa xuân. Sakharov cuối cùng bị đảng cộng sản Nga tước mọi danh dự của "người cha bom H" đồng thời giam lỏng ông này ở Gorki. Ông bị lưu đày trên chính quê hương của ông. Nhưng cũng do đó mà Liên bang Sô-viết lần hồi rệu rã, tự sụp đổ như một thân cây mục nát. Thật là thê thảm, vì đã không nghe những lời cảnh báo như là tiên tri của Sakharov từ hơn ba thập niên trước.
Giới khoa học gia sau này có thể đôi khi nhắc đến nhà vật lý Sakharov, nhưng nhân loại luôn nhớ đến một nhân cách trí thức vĩ đại Sakharov. Và dân tộc Nga hôm nay sẽ buồn biết bao nhiêu nếu không có giải Nobel hòa bình của nhà trí thức Sakharov năm 1975.
"Tự do trí tuệ là bảo đảm duy nhất cho một cách tiếp cận khoa học-dân chủ đối với chính trị, phát triển kinh tế và văn hóa" (Sakharov, New York Times, 13/12/2020).
Xã hội Sô-viết đã yên mồ yên mả, nhưng điểm son trí thức Sakharov vẫn còn tồn tại mãi mãi.
Xã hội Pháp lẽ ra cũng đã chết lâm sàng, nếu vụ án Dreyfus, không có những người có uy tín như thủ tướng, dân biểu, nhà văn, nhà báo lên tiếng bênh vực. Dreyfus, cùng với công lý, sẽ phải chết do bộ máy nghiền là tập đoàn hữu phái và giới quân phiệt Pháp thời hậu bán thế kỷ 19. Những người lên tiếng bênh vực trong vụ Dreyfus đều có địa vị quan trọng trong xã hội. Họ lên tiếng không phải vì danh tiếng, tiền bạc ngược lại, họ bị đe dọa bắt bớ. Emile Zola phải đi tị nạn sang Anh.
Khoa học gia Sakharov vẫn chỉ là một khoa học gia, nhà báo Emile Zola vẫn là một nhà báo, nếu quí ông này chấp nhận một xã hội hoang dã cá lớn nuốt cá bé, sống chết mặc bây, công lý là ý muốn của cường quyền, bạo chúa. Vị trí trong xã hội của Sakharov thời đó được tầng lớp lãnh đạo quí trọng biết bao nhiêu. Emile Zola, Clémenceau, Léon Blum, Jean Jaurès đều là những người có địa vị và tiếng tăm trong xã hội Pháp. Nhưng vì lương tri, những người này chấp nhận mọi hiểm nguy và mất mát cho chính đời sống của của họ. Họ lên tiếng chống lại những quyết định bạo ngược của người cầm quyền, bênh vực cho những giá trị mà họ xem là cao đẹp trong xã hội. Emile Zola cùng bè bạn khởi động phong trào trí thức trên thế giới. Xã hội nước Pháp ngày càng tiên tiến, văn minh hơn.
Thật là cao quí biết bao nhiêu hai tiếng trí thức !
Còn xã hội Việt Nam nếu không chết lâm sàng thì cũng là một xác ướp, còn phần xác mà không có phần hồn.
Khi mà "dân oan" đã trở thành một tầng lớp rộng lớn trong xã hội thì xã hội đó đã mục nát, rệu rã. Khi mà người yêu nước, bất đồng chính kiến với Đảng cộng sản Việt Nam, cho dầu chỉ mới lên tiếng một cách ôn hòa, thì bị trù dập, tù đày xã hội đó là một xã hội đang hấp hối. Trong một xã hội, khi mà công an càng lộng quyền thì công lý của xã hội đó càng tiêu điều. Công lý thể hiện cho đạo đức, lương tri và lương tâm. Khi công lý đã chết thì xã hội đó chỉ còn là một xác không hồn. Chân lý không còn thì xã hội đó là xã hội của những tên lưu manh, điểu giả.
Những người được trọng dụng với tầm cỡ Sakharov ở Việt Nam không hề thiếu. Nhưng không hề thấy ai lên tiếng.
Đâu cần đến kiến thức chuyên môn để thẩm định các việc đó đúng hay sai ? Người ta chỉ cần một chút can đảm.
Người ta thẩm định một khoa học gia qua thành quả của công trình nghiên cứu nhưng người ta thẩm định một trí thức qua thái độ của người này.
Để xã hội Việt Nam không chết lâm sàng, những người có địa vị trong xã hội cần phải tỏ thái độ, cần phải lên tiếng nói khi cần thiết. Những người này không dám nói thì ai dám nói ? Không ai dám nói, tất cả đều vô cảm, hèn, thì xã hội đã chết lâm sàng.
Trương Nhân Tuấn
Nguồn : fb.nhantuan.truong, 07/05/2022