Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có bài phát biểu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington, D.C. vào ngày 11 tháng 5 với tiêu đề "Chân thành, Tin cậy và Trách nhiệm vì một Thế giới Tốt đẹp hơn". Bước đầu tiên, có vẻ như các nhà phân tích và chuyên gia dự đoán mối quan hệ sẽ được nâng lên thành đối tác chiến lược (hoặc Việt Nam là đối tác không thể thiếu của Hoa Kỳ) sẽ thất vọng.
Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có bài phát biểu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington, D.C. vào ngày 11 tháng 5 với tiêu đề "Chân thành, Tin cậy và Trách nhiệm vì một Thế giới Tốt đẹp hơn".
Thủ tướng Phạm Minh Chính nhắc đến quan hệ đối tác toàn diện Hoa Kỳ – Việt Nam bốn lần. Mối quan hệ này được bảo vệ và ngụ ý rằng cần phải thực hiện nhiều công việc hơn trước khi chúng có thể được nâng lên mức cao hơn.
Trong lần đầu tiên, Phạm Minh Chính trích dẫn một bức thư của Tổng thống Joe Biden vào năm 2021 gửi Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng rằng quan hệ đối tác toàn diện Hoa Kỳ – Việt Nam "dựa trên nền tảng tôn trọng, nhân phẩm, tôn trọng lẫn nhau, độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ". Phạm Minh Chính nhấn mạnh tầm quan trọng của "sự chân thành, tin tưởng và trách nhiệm" nhiều lần trong bài phát biểu của mình.
Trong lần thứ hai, Phạm Minh Chính đã viện dẫn thẩm quyền như Hồ Chí Minh khi bày tỏ mong muốn thiết lập một "quan hệ đối tác bình đẳng và toàn diện" với Hoa Kỳ. Phạm Minh Chính trích dẫn bức thư của Hồ Chí Minh gửi cho Hoa Kỳ vào ngày 16 tháng 2 năm 1946, "Mục tiêu của chúng tôi là độc lập hoàn toàn và hợp tác toàn diện với Hoa Kỳ (nhấn mạnh thêm)".
Lần thứ ba, Phạm Minh Chính được chỉ ra nhiều hơn. Sau khi nhận thấy rằng nền tảng của quan hệ song phương đã được xây dựng trong hơn ba thập kỷ, "chúng ta cần phải chân thành, đáng tin cậy, tôn trọng và có trách nhiệm" trong việc khắc phục hậu quả của chiến tranh. Để đưa quan hệ đối tác toàn diện đến "một sự phát triển ổn định, thực chất, hiệu quả và có chiều sâu", cần có sự hợp tác lớn hơn trong "kinh tế, thương mại, đầu tư, khoa học và công nghệ, chuyển đổi số, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, chống biến đổi khí hậu… và trong việc giải quyết các vấn đề quốc tế và khu vực".
Ngoài ra, Việt Nam và Hoa Kỳ cần xem xét ba lĩnh vực hợp tác quan trọng trong tương lai : tăng trưởng xanh, đổi mới công nghệ và chuyển đổi kỹ thuật số và đa dạng hóa chuỗi cung ứng.
Phạm Minh Chính lần thứ tư đề cập đến quan hệ đối tác toàn diện, ghi nhận rằng những yếu tố này đã đóng góp quan trọng vào việc giải quyết những khác biệt và bất đồng trong quá khứ và dẫn đến sự phát triển mạnh mẽ của quan hệ song phương. Phạm Minh Chính tin tưởng rằng những yếu tố này sẽ là chìa khóa "đưa quan hệ đối tác toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ lên một tầm cao mới, thực chất và hiệu quả hơn trong những năm tới".
Phạm Minh Chính lưu ý rằng hợp tác quốc phòng và an ninh "tiếp tục phát triển với kết quả cụ thể và thiết thực" theo Tuyên bố Tầm nhìn chung về Hợp tác Quốc phòng năm 2015 hoặc bảy năm trước.
Tóm lại, Phạm Minh Chính đã tuân theo tiền lệ trong quá khứ trong việc kêu gọi sự hỗ trợ liên tục của Hoa Kỳ trong việc giải quyết các vấn đề di sản chiến tranh hoặc "chữa lành vết thương chiến tranh" như không có trong quan hệ song phương. Phạm Minh Chính cũng nêu rõ Việt Nam kỳ vọng nhiều hơn từ Hoa Kỳ trên nhiều lĩnh vực. Cuộc thảo luận của Thủ tướng Chính phủ về quan hệ đối tác toàn diện Hoa Kỳ – Việt Nam dường như cho thấy thời điểm nâng quan hệ song phương lên đối tác chiến lược chưa đến.
Việt Nam sẽ trở nên phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc ?
Những đánh giá về chính sách đối ngoại của Việt Nam của giáo sư Carl Thayer về chuyến thăm làm việc của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hoa Kỳ từ ngày 11-13/05/2022.
Hoa Kỳ có vai trò gì trong chính sách đối ngoại của Việt Nam ?
Carl Thayer : Hoa Kỳ là một trong năm quốc gia quan trọng nhất trong quan hệ đối ngoại của Việt Nam, cùng với Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và Nga cộng với Liên minh Châu Âu.
Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và Việt Nam có thặng dư đáng kể. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam và Việt Nam bị thâm hụt đáng kể.
Hoa Kỳ là một nguồn đổi mới khoa học và công nghệ chính bao gồm thương mại điện tử và kinh tế kỹ thuật số. Việt Nam cần tăng cường đầu tư trực tiếp nước ngoài của Hoa Kỳ để tạo ra các ngành công nghiệp mới để thúc đẩy cuộccách mạng công nghiệplần thứ 4ở Việt Nam.
Hoa Kỳ là một nhà cung cấp nâng cao năng lực về nguồn nhân lực và giáo dục và đào tạo quan trọng.
Hoa Kỳ, đặc biệt là Bộ Tư lệnh Ấn Độ-Thái Bình Dương, cung cấp sự cân bằng cho Trung Quốc trong khu vực và Biển Đông nói riêng. Sự hỗ trợ của Hoa Kỳ đối với ASEAN, tính trung tâm của ASEAN, các thể chế đa phương do ASEAN dẫn dắt và Triển vọng ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là rất quan trọng đối với Việt Nam.
Việt Nam luôn cố gắng giữ thế cân bằng trong quan hệ với Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới hiện nay, liệu Việt Nam có còn giữ được sự cân bằng đó hay phải đứng về một phía ? Việt Nam sẽ chọn bên nào – Trung Quốc hay Mỹ ?
Carl Thayer : Việt Nam theo đuổi chính sách đối ngoại "đa dạng hóa và đa phương hóa" quan hệ đối ngoại của Việt Nam thông qua mười bảy quan hệ đối tác chiến lược và một số quan hệ đối tác toàn diện như Hoa Kỳ.
Việt Nam thích một sự cân bằng đa cực trong đó tất cả các cường quốc lớn đều có sự công bằng về chính trị – ngoại giao – kinh tế và an ninh ở Việt Nam. Đổi lại, Việt Nam đảm bảo sẽ không liên kết với một hoặc nhiều cường quốc nào để chống lại một cường quốc khác. Việt Nam đã nỗ lực rất nhiều trong việc phát triển uy tín quốc tế bằng cách theo đuổi một chính sách đối ngoại độc lập và mang tính xây dựng để tự bảo vệ khỏi các áp lực bên ngoài.
Việc Nga xâm lược Ukraine và ngày càng cô lập cũng như địa vị ngang hàng trên trường quốc tế là một thách thức lớn đối với chính sách đối ngoại của Việt Nam. Việt Nam phụ thuộc vào Nga về vũ khí, trang thiết bị quân sự và công nghệ và sự hỗ trợ ngoại giao – chính trị của Nga với tư cách là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Cuộc chiến ở Ukraine càng kéo dài, Việt Nam sẽ càng phải đối mặt với các biện pháp trừng phạt của phương Tây hoặc Nga không có khả năng cung cấp vũ khí và thiết bị cần thiết,
Quan hệ của Việt Nam với Nga mang lại một sự đối trọng hữu ích cho Trung Quốc và Hoa Kỳ. Việt Nam sẽ bị đặt vào tình thế khó khăn hơn nếu Nga tiếp tục suy yếu hoặc trở nên phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc.
Mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc có thể thay đổi như thế nào sau chuyến thăm của Thủ tướng Phạm Minh Chính tới Hoa Kỳ ?
Carl Thayer : Việt Nam sẽ có vị trí tốt hơn để đối phó với Trung Quốc sau chuyến thăm của Phạm Minh Chính đến Washington vì mối quan hệ song phương của Việt Nam với Hoa Kỳ sẽ diễn ra trong bối cảnh sự tham gia toàn diện của Hoa Kỳ – ASEAN ngày càng tăng.
Việt Nam sẽ tiến hành thận trọng trong việc nâng quan hệ với Mỹ vì ba lý do. Đầu tiên, có một số vấn đề, chẳng hạn như phân loại của Hoa Kỳ về Việt Nam là một nền kinh tế phi thị trường và các vấn đề liên quan đến thuế quan thương mại, phải được giải quyết trước tiên.
Thứ hai, sự biến động của chính trị trong nước Mỹ tạo ra một sự không chắc chắn về bất kỳ cam kết kinh tế hoặc cam kết nào khác do Tổng thống Biden đưa ra đối với Việt Nam. Việt Nam dễ bị tổn thương vì phụ thuộc quốc phòng vào Nga cùng hồ sơ về các quyền chính trị và dân sự.
Thứ ba, Việt Nam sẽ rất cẩn thận để không thực hiện hợp tác với Mỹ mà Bắc Kinh cho là nhằm vào Trung Quốc.
Nếu theo như tiền lệ thì Trung Quốc và Việt Nam sẽ trao đổi các chuyến thăm cấp cao để thúc đẩy quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện trong năm nay.