Bên Thắng Cuộc phát hành cuối năm 2012, và được bỉnh bút Nguyễn Hùng (BBC) liệt kê là một trong "mười chuyện nổi bật" nhất trong năm.
Cùng lúc, biên tập viên Mặc Lâm (RFA) cũng nhận xét rằng "cuốn sách đang gây sôi nổi cho cư dân mạng cả trong và ngoài nước" và đã khiến cho "người đọc ngỡ ngàng" vì "cái nhìn" của tác giả – một người sinh trưởng "từ bên kia" chiến tuyến :
"Trong chương 1, Ba mươi Tháng Tư, Huy Đức đặt một tiểu tựa khiến người đọc ngỡ ngàng. Họ ngỡ ngàng vì biết tác giả là người trưởng thành từ bên kia nhưng dùng hai chữ Tuẫn Tiết đặt cho câu chuyện của các tướng lãnh bên này tự kết liễu đời mình trong ngày chế độ sụp đổ.
Các tướng lãnh như Lê Văn Hưng, Nguyễn Khoa Nam, Phạm Văn Phú, Lê Nguyên Vỹ hay Đại tá Đặng Sĩ Vinh lần lượt kết liễu đời mình trước sự chứng kiến của thuộc hạ hay vợ con dưới cái nhìn của Huy Đức là một sự tuẫn tiết...
Một điểm quan trọng nữa, Huy Đức viết : ‘Nhưng đấy vẫn chưa phải là những phát súng cuối cùng của cuộc chiến tranh. Nhiều quân nhân vô danh vẫn tìm đến cái chết trong những ngày sau đó".
Mãi đến bốn mươi sáu năm sau, độc giả của nhật báo Người Việt – số phát hành vào hôm 6/12/2021 – mới có dịp biết đến tên tuổi của một số "quân nhân vô danh" này qua bài viết ("Những anh hùng tuẫn tiết trong ngày tàn cuộc chiến tại Việt Nam") của ký giả Van Phan :
"Ngoài ‘Ngũ Hổ Tướng’ ra, còn có các sĩ quan khác cùng các hạ sĩ quan trong Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa và Cảnh Sát Quốc Gia đã chọn cái chết để đền nợ nước trước, trong và sau ngày 30 Tháng Tư, thay vì đầu hàng quân cộng sản…
Còn một số quân nhân thuộc nhiều binh chủng khác nhau trong Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa thì đã tự sát tập thể để khỏi rơi vào tay quân địch, bằng cách cùng nhau mở lựu đạn hoặc đồng loạt nổ súng vào đầu nhau trong biến cố 30 Tháng Tư, 1975, thật vô cùng bi tráng".
Nỗi "bi tráng vô cùng" này đã được nhà văn Cao Xuân Huy ghi nhận bằng đôi mắt ráo hoảnh, cùng những câu chữ trần trụi và khô khốc :
"Lại có rất nhiều người tự tử. Bây giờ họ không tự tử từng người, từng cá nhân mà họ tự tử tập thể. Không rủ, không hẹn và hầu như họ đều không quen biết nhau trước hoặc có quen biết đi nữa, bạn bè đi nữa họ cũng không thể nhận ra nhau trước khi cùng chết với nhau một lúc. Dòng người chúng tôi đang chạy, một người tách ra ngồi lại trên cát, một người khác cũng tách dòng người ra ngồi chung, người thứ ba, người thứ tư, người thứ năm nhập bọn, họ ngồi tụm với nhau thành một vòng tròn nhỏ, một quả lựu đạn nổ bung ở giữa".
Cựu quân nhân Nguyễn Hữu Luyện bình luận : "Khi một binh nhì kê súng vào đầu mình để bóp cò, người ấy chỉ có một nguyên nhân uất hận được bộc lộ qua khí phách của quân nhân QLViệt Nam Cộng Hòa. Do đó, hành động tự sát của anh binh nhì nói lên cái khí phách tột đỉnh và tấm lòng son sắt vô song …"
Khí phách cùng tấm lòng sắt son của những người lính trận – buồn thay – vẫn thường bị lãng quên, nhất là khi họ thuộc bên thua cuộc :
"…những người lính chết trận và mất tích ở phía Việt Nam Cộng Hòa, chính thể đã sụp đổ vào tháng 4/1975, ít được biết tới và nhiều lúc đã trở thành đề tài cấm kỵ tại Việt Nam thời hậu chiến. Bị chính quyền mới ghẻ lạnh, đồng minh Mỹ lãng quên, các quân nhân Việt Nam Cộng Hòa tử trận chỉ được người thân, đồng đội cũ tưởng nhớ và kiếm tìm" (Bùi Thư, "Hành trình tìm hài cốt lính Việt Nam Cộng Hòa : 39 năm, anh em nằm dưới Nền đất lạnh", BBC 28/04/2020).
Ở vào hoàn cảnh của những kẻ thuộc phe bại trận thì việc thu nhặt hài cốt hay tìm kiếm những nấm mồ vô thừa nhận của bạn đồng đội – tất nhiên – chả dễ dàng chi, và cũng không mấy khi có được kết quả như mong đợi. Tuy thế, thỉnh thoảng, vẫn có những sự kiện ấm lòng :
- Ngày 19 tháng 4 năm 2022, FB Dominic Pham cho biết thêm một tin vui : "Người dân Vũng Liêm, Tam Bình, Vĩnh Long đã đào được hài cốt người lính Việt Nam Cộng Hòa, với tấm thẻ bài : Nguyễn Văn Hài SQ 50/680.585LM A RH+. Hài cốt của anh đã được đưa vào Chùa. Xin vui lòng gọi 038 663 3049, 093 284 8449 để biết thêm chi tiết".
- Hôm 15/03/2022 , trên trang FB Tìm hài cốt chiến sĩ Việt Nam Cộng Hòa cũng cho biết một tin mừng khác, đã được thực hiện từ 10 năm trước. Xin lược thuật :
Ngày 19/08/2011, ba cựu quân nhân Việt Nam Cộng Hòa đã đến Thị Xã Bà Rịa-Vũng Tàu vì nghe nơi đây có bốn ngôi mộ không bia của đồng đội, nằm trong vườn nhà ông Hai Lì – một cán bộ địa phương… Ông Hai Lì kể :
"Tôi là dân Gia đình cách mạng, mấy ông Rằn Ri này gan lì lắm, mấy ổng chống đến cùng dù có lệnh đầu hàng của Tổng thống Dương Văn Minh 30/04/1975, mấy ổng chiến đấu cho đến trưa 01/05/1975 rồi cùng nhau tự sát và chính tôi là người chôn cất mấy ổng, giấy tờ từng ông tôi bỏ vào một cái hộp chôn theo các ông".
Công việc bốc mộ được tiến hành, tất cả mọi người cùng hồi hộp chờ đợi từ nhát cuốc đầu tiên chạm vào ngôi mộ, sau đó hé lộ dần những hình hài của Các Anh đã chôn vùi nơi đây hơn 36 năm dài đằng đẵng… không quan tài, mà cũng chẳng có poncho bọc xác, chẳng còn gì với cát bụi thời gian, ngoài những mảnh xương tàn, quần áo đã mục nát …
Chúng tôi cố tìm những mảnh giấy tờ đã được chôn theo Các Anh sau khi đã lượm lặt từng khúc xương còn sót lại, rồi cho vào từng hũ sành, ghi tên Các Anh, gởi vào chùa và cầu xin cho Các Anh được siêu thoát khỏi chốn dương trần đầy khổ đau, tủi nhục này và điều mong muốn mãnh liệt nhất là thân nhân Các Anh sớm tìm gặp lại Các Anh sau bao năm dài vắng bặt tin tức…
Tất cả mọi người cùng ứa lệ mừng vui khi tìm được những tấm thẻ bài, giấy tờ, tên tuổi Các Anh… và đây là những vị Anh Hùng của chúng ta :
- Ngôi mộ thứ nhất : Có thẻ bài tên Trương Vi Cử, SQ : 75/115.815.
- Ngôi mộ thứ hai : có thẻ bài tên Võ Quàn Hằng, SQ : 68/123.320.
- Ngôi mộ thứ ba : (gồm có 02 người) trong đó một Vô Danh không thẻ bài. Người có thẻ bài tên : Trần Văn Hà, SQ : 67/824.827.
Sau khi bốc mộ xong, chúng tôi đã đem 04 hũ cốt gởi Chùa Báo Ân. Địa chỉ : Khu Công Nhân, Thị trấn Ngãi Giao, huyện Châu Đức, Bà Rịa-Vũng Tàu. Còn các di vật và giấy tờ liên quan kể trên, chúng tôi nhờ MĐ Đẹp giữ. Nếu tình cờ quý vị nào hoặc ai đọc được tin tức này hoặc cần biết thêm chi tiết cụ thể, xin vui lòng liên lạc theo số Phone, dưới đây : Nguyễn Văn Thành ĐT : 01645462458 hay Lê Văn Đẹp ĐT : 01684118839.
Dù không phải là kẻ vô thần, tôi là một người vô đạo (hay khô đạo) bất kể đạo gì ! Tuy thế, những dòng thông tin muộn màng (ghi trên) về bạn đồng đội vẫn khiến cho tôi cảm thấy có đôi chút an tâm và vô cùng an ủi.
Xin cảm ơn Trời, Đất, Chúa, Phật, Thánh Thần… Xin cảm ơn tất cả mọi người đã không ngại công khó, đã lập đài tưởng niệm, đã cải táng, đã lập mộ (cùng khói nhang ấm áp) cho những kẻ thuộc bên thất trận – dù chúng tôi đã không chu toàn được trách nhiệm bảo quốc an dân.
Tưởng Năng Tiến
Nguồn : RFA, 26/05/2022 (tuongnangtien's blog)