THÔNG LUẬN

Published in

Diễn đàn

02/06/2022

Tại sao Đảng muốn thò tay vào các công ty tư nhân

Ngọc Vân

Đả đảo Thiệu - Kỳ

Cái gì cũng có

Hoan hô Hồ Chí Minh

Cái đinh đăng ký

Trái bí xếp hàng

Có lẽ, bây giờ đảng muốn có kiểm soát dù không nắm quyền sở hữu, bằng việc đưa các chi bộ đảng vào doanh nghiệp tư nhân.

Thời bao cấp, 1975-85, trong cơn say chiến thắng, Đảng muốn kiểm soát mọi hoạt động kinh tế và qua đó kiểm soát toàn bộ xã hội, theo kiểu : ai kiểm soát bao tử, người đó kiểm soát cái đầu. Tuy vậy, những gì diễn ra tại Việt Nam cũng như Liên Xô và các nước Đông Âu đã cho Đảng thấy họ không có khả năng đem lại cơm no, áo ấm cho nhân dân dù nắm toàn bộ phương tiện sản xuất trong xã hội. Người người nghèo đói, nhà nhà nghèo đói.

Nhiều người phải thay cơm bằng bo bo, khoai mì, khoai lang, hay bắp đỏ. Những thứ mà ngày xưa chỉ dùng để nuôi heo. Trong số những người vượt biên và bỏ xác nơi biển cả hay rừng sâu, có những người ra đi vì nghèo đói. Thu nhập đầu người, theo giá trị Mỹ kim năm 2020, của Việt Nam vào thời bấy giờ chưa đến 500 USD (1). Hãy tưởng tượng bạn sống ở Sài Gòn với 30 ngàn Đồng mỗi ngày, cho tất cả các nhu cầu trong cuộc sống. Trong khi đó, một phần cơm đùi gà nướng ở Thuận Kiều có giá 87 ngàn.

Sau năm 1985, Đảng cởi trói cho tư nhân làm kinh tế, để người dân tự xoay sở với cuộc sống. Chỉ sau 10 năm, thu nhập của người dân đã tăng lên 50%. Sau 20 năm, lên 150% so với mức thu nhập năm 1985.

Dù trải qua một thất bại không thể nặng nề hơn trong giai đoạn 1975-1985, Đảng vẫn tiếp tục phát triển kinh tế nhà nước, vẫn cho kinh tế nhà nước là chủ đạo (2). Đảng dồn nguồn lực của nhân dân, từ thuế, từ phí, đến bán quyền sử dụng đất (thực sự là cướp đất của dân để bán) vào việc phát triển kinh tế nhà nước.

Đảng cho rằng không kiểm soát được hết thì kiểm soát một phần, càng nhiều càng tốt. Kiểm soát được càng nhiều hoạt động kinh tế, càng kiểm soát được chính trị. Kiểm soát kinh tế cũng giúp Đảng trả công cho sự trung thành của nhân viên, cán bộ nhà nước, trong đó có những người có nhiệm vụ theo dõi, kiểm soát, và đe dọa nhân dân.

Tuy vậy, nỗ lực phát triển kinh tế nhà nước của Đảng tiếp tục thất bại. Nhìn chung, các doanh nghiệp nhà nước thường thua lỗ (3). Tập Đoàn Than Khoáng Sản Việt Nam, một công ty thuộc loại mà người ta nghĩ là đào mỏ lên để bán, sẽ có lợi nhuận cao. Tuy vậy, kết quả kinh doanh cho thấy lãi bình quân trên vốn chủ sở hữu của tập đoàn này trong 3 năm 2015-2017 là 3,5% thấp hơn nhiều so với lãi suất gửi tiết kiệm ngân hàng (4). Như vậy, một kết luận hợp lý là không nên đào than nên bán nữa mà đem tiền gửi ngân hàng. Vừa không mất than, vừa có lời hơn.

Vì thua lỗ, các doanh nghiệp nhà nước dẫn đến việc chính phủ, nói đúng là nhân dân vì nhà nước làm gì có tiền, phải gánh nợ. Chỉ riêng quả đấm thép Vinashin đã buộc nhà nước phải gánh đến 4 tỷ Mỹ kim tiền nợ (5). Khi nhìn thấy tổng số nợ của các công ty nhà nước, trong tình cảnh nhìn chung làm ăn thua lỗ, tôi thấy lạnh sống lưng : 650 tỷ USD (6).

Có lẽ Đảng cũng đã bị lạnh cẳng. Họ đã rút lại mục tiêu kiểm soát nền kinh tế của mình. Đến Đại Hội 13, tổ chức năm 2021, Đảng đã đặt mục tiêu "Doanh nghiệp nhà nước tập trung vào lĩnh vực then chốt, địa bàn quan trọng, quốc phòng, an ninh ; hoạt động theo cơ chế thị trường, quản trị hiện đại theo chuẩn mực quốc tế ; lấy hiệu quả kinh tế làm tiêu chí đánh giá chủ yếu, cạnh tranh bình đẳng với doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế" (2).

Trong khi đó, khác với cảnh cha chung không ai khóc của các doanh nghiệp nhà nước, khối doanh nghiệp tư nhân và nước ngoài có kết quả kinh doanh lành mạnh hơn. Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu của 5 công ty tư nhân lớn nhất Việt Nam trong cùng khoảng thời gian từ 2015-2017 lần lượt là : Thế Giới Di Động : 39,6% (7), Hòa Phát : 23,0% (8), Masan : 9% (9), Vingroup : 5,2% (10) (Tôi không tìm thấy kết quả kinh doanh của Công ty Vàng Bạc Đá Quý DOIJ tên mạng Internet).

Do đó, xu hướng không thể tránh khỏi là khối kinh tế tư nhân và nước ngoài sẽ ngày càng chiếm tỷ trọng cao trong nền kinh tế.

Điều này dẫn đến câu hỏi làm thế nào để tiếp tục kiểm soát xã hội, trong trường hợp này là các ông chủ các tập đoàn và nhân viên của họ, trong khi doanh nghiệp nhà nước không còn đóng góp phần lớn vào giá trị tổng sản phẩm quốc nội ? Có lẽ, bây giờ đảng muốn có kiểm soát dù không nắm quyền sở hữu, bằng việc đưa các chi bộ đảng vào doanh nghiệp tư nhân.

Đảng trả lời bằng Chỉ thị 33 của Ban Bí thư Trung Ương Đảng "về tăng cường công tác xây dựng Đảng, các đoàn thể nhân dân trong các doanh nghiệp tư nhân" (11). Đảng đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền (12). Chưa rõ kết quả của một quả đấm thép mới của Đảng chưa rõ thế nào. Tuy vậy, có thể nhìn sang Trung Quốc để dự đoán. Tập Cận Bình đã buộc các ông chủ các hãng tư nhân như Alibaba, Jack Ma, phải quỳ gối. Ví dụ, Jack Ma đã phải tuyên bố Alibaba sẽ đóng góp 100 tỷ Nhân Dân Tệ, khoảng 15 tỷ Mỹ kim cho một nỗ lực của nhà nước Trung Quốc (13). Tuy vậy, khó có thể kiểm soát các công ty tư nhân trong khi vẫn muốn họ kinh doanh hiệu quả và tăng trưởng nhanh. Điều này đã bắt đầu thể hiện trong nền kinh tế Trung Quốc.