Kiếp loa phường, tư duy loa phường
Viết từ Sài Gòn, RFA, 09/08/2022
Mấy ngày nay, mạng xã hội Việt Nam nổi lên vụ ba anh lính cứu hỏa Hà Nội bị chết trong lúc cứu một dịch vụ karaoke. Đương nhiên, các người lính này xứng đáng được xem là anh hùng và được phong liệt sĩ. Và đương nhiên họ cũng xứng đáng để nhận sự ngưỡng mộ của nhiều người. Rất tiếc là trong chuyện này lại thêm màu sắc tuyên truyền và xây dựng hình ảnh cho công an, rồi lăng xê hết cỡ đâm ra… có phần lố bịch và mất hết cảm xúc.
Nhìn lại các bảng tin và videoclip cứu hỏa tại Việt Nam, từ việc tập dượt cho đến hiện trường thực tế, dường như chẳng có video nào không khiến người xem tức thở. (Thực tập phương án chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ năm 2020)
Sở dĩ phải nhắc đến chuyện này trong lúc tang gia bối rối của gia đình các nạn nhân công an bởi vì, có ba lý do để chúng ta (nói chung) nên nhìn lại mình và nên tự cảm, tự phản tư, phản tỉnh thay vì lu loa ca ngợi và reo hò. Các lý do ấy, rất tiếc đến từ ngay ngành cứu hỏa, phòng cháy chữa cháy và công an Việt Nam. Có thể nói rằng bàn về mức độ chuyên nghiệp thì không đâu thiếu chuyên nghiệp như cứu hỏa Việt Nam, bàn về sự tốn kém thì cũng không đâu như Việt Nam và, bàn về công tác phòng cháy chữa cháy các địa phương, hình như chưa có nơi nào tệ hơn Việt Nam.
Thử nhìn lại các bảng tin và videoclip cứu hỏa tại Việt Nam, từ việc tập dượt cho đến hiện trường thực tế, dường như chẳng có video nào không khiến người xem tức thở. Nghiệt nỗi tức thở vì khó chịu, vì sợ hãi, vì tuyệt vọng chứ không phải tức thở vì hồi hộp, gay cấn.
Thử xem cảnh lính cứu hỏa nhảy từ xe cứu hỏa xuống đất với dáng bộ đầy vẻ chậm rãi, ung dung tự tại, thiếu điều vừa nhảy vừa cầm cây kem nhấm nháp, liếm láp… nhảy xuống xong, lại từ tốn mở cuộn dây ống nước, trong lúc anh này mở dây ống nước thì anh kia đi tới đi lui, nhìn qua nhìn lại coi bộ rất là chỉn chu và nghiêm cẩn.
Sau khi mở cho đường dây ống nước duỗi đều, thì các anh tra ống nước vào vòi phun, tra xong thì các anh gắn vào bồn nước và lúc này máy bơm nước hoạt động, các anh là lính cứu hỏa Việt Nam nên phần lúng túng, hồn nhiên bao giờ cũng nổi trội. Chỉ việc cầm cái ống cứu hỏa chĩa cho đúng điểm cháy không thôi cũng tốn vài chục giây, có nhiều anh tay yếu, cầm vào, áp lực nước mạnh khiến tay run, vòi chĩa lung tung…
Nhìn chung, qui trình chữa cháy của các anh rất chi là đặc trưng : Thứ bảy cháy, gọi các anh đến, các anh đến và kết thúc phần chữa cháy vào thứ hai tuần sau, Chủ nhật thì mọi người cùng xúm nhau chạy lửa và nhặt những gì còn sót lại… Và quan trọng hơn cả là chữa cho nó khỏi cháy lan sang nhà khác, chứ nhà đang cháy thì coi như xong rồi. Chuyện từ xưa đến giờ vẫn thế, chưa có gì lạ. Tuy vậy, chứ kinh phí bỏ ra để đào tạo lực lượng, trang bị phương tiện thì lúc nào cũng cao hơn các nước khu vực. Nghiệt nỗi, các anh cũng chỉ là nạn nhân, kẻ có chức có quyền nó đã độ, đã luộc hết đồ tốt, các anh phải chiến đấu với lửa bằng những thiết bị đã luộc, biết là vậy nhưng vẫn phải cắn răng mà chịu chứ dám nói đâu !
Và, việc chữa cháy, dù thành công hay thất bại, thì cứ gọi các anh ra, việc đầu tiên là các anh đến chữa cháy, sau đó là bên bị cháy phải đóng tiền cho ngành chữa cháy, mỗi lần hụ còi, lăn bánh, đội các anh thu về ít nhất cũng năm chục triệu đồng, cao thì hàng trăm triệu đồng, trường hợp chữa cháy các tòa nhà lớn, cơ xưởng thì tiền tỉ đấy. Nhưng cháy vẫn cứ cháy, cứu được chừng nào mừng chừng đó. Và quan trọng hơn cả là các anh biết nghe lời chỉ huy, nơi nào chỉ huy ra lệnh bằng mọi giá phải cứu thì cho dù đó là tụ điểm ăn chơi dễ cháy cũng phải ưu tiên, phải nâng niu hơn cả trường học hay bệnh viện, công xưởng, cho dù phải chết để cứu… Sự thật nó phũ phàng vậy đó.
Và lần này, các anh, sau khi một nhóm tượng tại Hà Nội được trưng bày, trong đó có hình ảnh ba người lính cứu hỏa cùng với các lực lượng khác phối hợp trong một buổi thao diễn thì phải ! Vậy là có ngay ba lính cứu hỏa bị chết cháy sau đó, còn chuyện gì nữa về sau thì chưa biết nhưng rõ ràng quá đáng sợ. Chỉ mong rằng những đối tượng chiến sĩ còn lại đã được tính trong các đợt chết trước đây như chết ở nhà cụ Lê Đình Kình, chết do tai nạn giao thông. Ba người chết như vậy là quá đủ và quá đau rồi !
Nghiệt nỗi, giá như người ta biết biến nỗi đau thành nỗ lực khắc phục những thiếu sót, những lỗi lầm của ngành và biết im lặng tri ân, tiễn đưa đồng đội thì hay biết mấy, hà cớ gì phải tổ chức linh đình, phải tạo hình ảnh, tạo sóng, tạo trend cho ngành, thậm chí cho cái chết ? Làm như vậy trở nên lố bịch và cải lương. Bởi có biết bao nhiêu cái chết, sự hi sinh của đồng đội nơi biên giới, hải đảo đã được tri ân và tôn vinh đúng mực chưa ? Đằng này làm vậy, thương ai, bỏ ai ?
Loa phường cứ lu loa và bu boa thế là vậy là kia… thể hiện khủng hoảng thần kinh lãnh đạo, chưa bao giờ Việt Nam lại khủng hoảng thần kinh lãnh đạo như bây giờ !
Làm vậy, đôi khi lại lâm vào kiếp loa phường, cái kiếp mà người ta cứ hơn hớn, lu loa và bu boa rằng là thế là vậy là kia… và đương nhiên là nhờ cả vào công cuộc thần thánh của Đảng, nhờ thiên tài của Đảng và nhờ rất nhiều vào sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng mà nhân dân đi từ chỗ tìm đến làng Cổ Nhuế để tranh từng thùng phân xanh cho đến ngồi ở làng Cổ Nhuế mà mơ mộng tương lai như thể Phạm Tuân lên cung trăng và đương nhiên giấc mơ đi ra đi vào từ vườn rau đến Cổ Nhuế rồi từ Cổ Nhuế về lại vườn rau trong sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng.
Vấn đề loa phường dộng vào tai sớm sớm, chiều chiều ngày càng trở nên khủng hoảng vì nói đi nói lại, nói hoài chừng đó chuyện, nghe hoài đến thuộc lòng, nghe hoài biết nhấn nhá, diễn cảm chỗ nào, xuống giọng chỗ nào và đương nhiên nghe hoài, nhiều người thấy thiếu nó mỗi khi ngồi chồm hổm cầu ao, đôi khi đó là một cách trị liệu chứng táo bón không kinh niên. Tôi từng trải nghiệm cảm giác này, tôi thấu hiểu !
Thực tế, cái loa phường chính thức chết đi từ khi thế giới internet bầu bạn với con người. Internet giúp cho người dân nhanh chóng hiểu ra rằng có quá nhiều thứ con người cần cập nhật và chuyện người ta bịa đặt rồi kể giống như ma nhập trên loa phường không phải ít, từ anh hùng Lê Văn Tám cho đến Phan Đình Giót hay cả những tiếng hô đầy hào hùng của anh Nguyễn Văn Trỗi cũng như mức độ ngây thơ, lãng mạn và sự thông minh, điềm tĩnh của chị Võ Thị Sáu ngoài pháp trường… Những điều này, thế giới internet phản ánh thật hơn, loa phường nói nghe li kì, hấp dẫn và xạo hơn. Bởi loa phường là một con vẹt tuyên truyền, nó chỉ là con vẹt, không hơn không kém, một con vẹt về già, không còn khả năng sáng tạo điệu hót.
Thế rồi, chưa kịp hoàn hồn bởi quá nhiều khủng hoảng, từ khủng hoảng uy tín đến khủng hoảng đạo đức và khủng hoảng thần kinh lãnh đạo. Cũng xin nói thêm, khủng hoảng uy tín thì chắc không cần nhắc, khủng hoảng đạo đức thì nhìn vào gương mặt các lãnh đạo từ trung ương xuống địa phương đều có thể bắt gặp, ít hay nhiều thôi, nhưng đáng sợ nhất là khủng hoảng thần kinh lãnh đạo, chưa bao giờ Việt Nam lại khủng hoảng thần kinh lãnh đạo như bây giờ !
Mức độ khủng hoảng tâm thần của giới quan lại Việt Nam hiện nay có thể nói là lên đến báo động đỏ, nó đang là loại tâm thần hoang tưởng về quyền lực quan lại, nó là loại hài kịch kích thích thần kinh mạnh với cái tên đầy tớ nhân dân nhưng kì thực kẻ làm quan tự cho mình cái quyền ngồi xổm trên đầu nhân dân và pháp luật. Thậm chí, người ta tự trang bị cả cái quyền cầm gậy để lùa nhân dân. Bằng chứng là gặp bất kì cán bộ hay quan chức địa phương nào, chỉ cần nói chuyện vài câu là nghe họ thở ra toàn mùi nồng nặc quyền lực, hống hách và coi trời bằng vung. Giả sử có ai đó đang sống trong địa bàn quản lý của họ, cỡ Trưởng thôn, cái chức bé hạt tiêu có danh không phận cũng đủ dạn miệng để mở nói rằng "à, dân của ta", ý là dân của ta quản lý, dưới quyền cai quản của ta !
Ảo tưởng quyền lực và khủng hoảng tâm thần, ảo giác ngồi trên đầu nhân dân của giới cán bộ đã nhanh chóng biến những cái loa phường thành loại âm thanh vô cùng khó chịu và bẩn thỉu. Hay nói khác đi, loa phường rơi vào khủng hoảng niềm tin và cho hiệu ứng ngược. Chính vì vậy, những câu chuyện nào đó có chút tình người của giới cán bộ, đảng viên sẽ nhanh chóng được thổi phồng, biến thành tiêu điểm, thành ngôi sao của đời sống. Và đương nhiên ít ai lường được độ kệch cỡm, vẻ phô lậu của nó. Trường hợp Đoàn Ngọc Hải làm từ thiện, diễn sâu, rồi các nhóm công an giao thông đi quét rác hoặc gần đây là đám tang rình rang đầy nước mắt trên các mặt báo của ba lính cứu hỏa Hà Nội !
Nói cho cùng, Việt Nam chưa bao giờ thoát được kiếp loa phường, bởi lãnh đạo chưa bao giờ bước qua được thứ tư duy loa phường !
Viết từ Sài Gòn
Nguồn : RFA, 09/08/2022
**********************
Đằng sau chuyện loa phường : Không chỉ chủ nghĩa toàn trị lên ngôi…
Nguyễn Bá Bình, VOA, 08/08/2022
Sứ mệnh của chiếc loa phường tới đây thật "cao cả". Sự gắn bó giữa nội trị độc tài với ngoại giao chọn bên sẽ như hình với bóng trong một chiếc loa phường tưởng chừng như đã lụi tàn trong quá khứ…
Sứ mệnh của chiếc loa phường tới đây thật "cao cả". Sự gắn bó giữa nội trị độc tài với ngoại giao chọn bên sẽ như hình với bóng trong một chiếc loa phường tưởng như đã lụi tàn từ ngày nào.
Một cụm loa phường ở Hà Nội.
Đừng nhìn việc khôi phục chiếc loa phường như một câu chuyện riêng lẻ. Hãy gắn hiện tượng ấy với một loạt các sự kiện "đang nóng bỏng" : xử tôn giáo (1), kết án hoạt động môi trường (2), giao việc theo dõi nhân quyền tới tận cấp xã để ‘dẹp chống phá từ trong trứng nước’ (3), khánh thành quần thể tượng công an giữa lòng Thủ đô (4)… Những chỉ dấu ấy dường như cho thấy chủ nghĩa toàn trị đang lên ngôi. Nhưng không chỉ thế ! Với đà này, nếu dẹp hết mọi phản kháng, xứ Đông Lào sẽ được sống trong "trại súc vật" theo nghĩa đen.
Không chọn "bên" mà chọn "phe" ?
Việc phục hoạt phương tiện tuyên truyền "quá đát" ấy nhằm ba mục đích, theo Facebooker Trương Nhân Tuấn : Thứ nhất, Đảng cộng sản Việt Nam muốn khoa trương thành quả công cuộc đốt lò. Đúng sai, thành bại, cần thiết hay không... bất cần. Đảng cần khẳng định, mục tiêu đốt lò là đúng đắn. Đốt lò là nhằm bảo vệ lợi ích của dân tộc và đất nước chớ không phải là đấu đá giữa các thế lực cá nhân trong đảng (như tin đồn). Thứ hai, Đảng dùng loa phường để phủ nhận "nhà nước pháp quyền", đả phá "tinh thần kỹ trị", "cải cách thể chế" của một số lãnh đạo. Vụ bổ nhiệm Chủ tịch Hà Nội và quyền Bộ trưởng Bộ Y tế cho ta thấy chủ trương "hồng hơn chuyên" đã trở lại. Mọi thứ luật lệ quốc gia đặt ra cho có. Đa số các vụ án được đảng ra "phán quyết" từ trước, người dân gọi là "án bỏ túi". Thứ ba, loa phường cũng là hệ quả của việc "chọn phe", cho dù nhìn bề ngoài, loa phường không mấy liên quan đến việc Việt Nam chọn mô hình quản trị xã hội theo Nga, Trung Quốc hay Hoa Kỳ.
Chủ trương của Đảng cộng sản Việt Nam trong vụ "chọn phe" đi ngược lại xu thế tiến bộ trong khu vực và trên thế giới. Nay Đảng cần loa phường để chuyển tải các thông điệp "tẩy não" người dân. Ngoại trưởng Mỹ hủy thăm Việt Nam đầu tháng 7, vì trước đó Hà Nội đã tiếp Ngoại trưởng Nga. Mỹ cũng hủy luôn vụ hàng không mẫu hạm Donald Reagan cập bến Đà nẵng, vì Việt Nam đang có kế hoạch cùng Nga tập trận "liên lục địa" vào tháng 8 này. Vậy sẽ tuyên truyền "chống Mỹ" kiểu gì đây ? Đảng cộng sản Việt Nam trên thực tế đã thần phục Trung Quốc. Trong thâm tâm Đảng vẫn chủ trương "phò Nga", mà Nga thì đang thi hành cuộc chiến phi luân phi pháp. Loa phường sẽ giúp Đảng cộng sản Việt Nam đưa người dân vào cuộc chiến "chống Mỹ cứu nước" mới, vẫn cuộc chiến "ủy nhiệm" do Bắc Kinh thao túng. Trung Quốc không muốn Mỹ có mặt ở khu vực ASEAN, khu vực vốn thuộc ảnh hưởng cũ của thiên triều. Đảng cộng sản Việt Nam được Trung Quốc ủy nhiệm để thắng cuộc chiến này. Đó cũng là lý do để Trung Quốc ra sức thúc ép Đảng cộng sản Việt Nam phải nâng cấp quan hệ với Đảng cộng sản Trung Quốc lên tầm cao mới. Ngày 13/7 vừa rồi, tại Nam Ninh, Trung Quốc tái nhắc nhở, đã đến lúc Hà Nội và Bắc Kinh cần xây dựng một "cộng đồng chung vận mệnh".
Câu chuyện chọn "phe" mặc dầu được Thủ tướng Phạm Minh Chính chối bay chối biến trên đất Mỹ. Trong chuyến thăm làm việc ở Mỹ từ 11 đến 17/5 ông Chính khẳng định Việt Nam "chọn chính nghĩa, không chọn bên". Cụ thể, Thủ tướng Chính nói tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Mỹ (CSIS) : "Trong một thế giới đầy biến động, cạnh tranh chiến lược và nhiều sự lựa chọn, Việt Nam không chọn bên mà chọn chính nghĩa, sự công bằng, công lý và lẽ phải…" Tuyên bố của ông Chính vào thời điểm Nga đang tiến hành cuộc xâm lược Ukraine khiến dư luận đặt câu hỏi, liệu có đúng Việt Nam chỉ chọn chính nghĩa, không chọn phe ? Nếu giới lãnh đạo cộng sản Việt Nam chọn chính nghĩa, hẳn họ đã chọn lên án hành vi xâm lược của Nga. Trái lại, họ không những không lên án Nga mà các lần bỏ phiếu của Việt Nam ở Liên Hiệp Quốc càng thể hiện rằng họ chọn đứng cùng một chiến tuyến với Nga.
Thủ tướng Chính kêu gọi ngành ngoại giao "phải xem lợi ích quốc gia dân tộc là tối thượng và phải bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, các quyền và lợi ích chính đáng của Việt Nam". Ông yêu cầu ngoại giao phải làm sao để bạn bè, đối tác quốc tế ngày càng tin cậy và yêu mến Việt Nam, hiểu rõ và ủng hộ con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam. Ủng hộ một con đường mà TBT Nguyễn Phú Trọng hoài nghi không biết "đến hết thế kỷ này đã có chủ nghĩa xã hội hoàn thiện hay chưa" (?) Đi trên con đường ấy, hiện Việt Nam có quan hệ "đối tác chiến lược" với hầu hết các nước lớn trên thế giới… Riêng bang giao với Trung Quốc còn cao hơn các nước một mức là "đối tác hợp tác chiến lược toàn diện", trong khi quan hệ với Mỹ, bất chấp những diễn biến nồng ấm trong thời gian qua, hiện vẫn ở mức "hạng ba" chứ chưa được nâng lên "hạng hai " – tức là "đối tác chiến lược". Mỹ nhiều lần bày tỏ thiện chí nâng cấp quan hệ đối tác nhưng cho đến nay Hà Nội vẫn tảng lờ.
Những vụ án chỉ có ở Việt Nam
Với đường lối đối ngoại nói trên, thì có thể hình dung, chiếc loa phường suốt ngày sẽ cổ võ cho một chính sách đối nội độc tài-toàn trị đến mức nào ? Cả 3 vụ án "khét tiếng" gần đây sẽ không thể xảy ra trong một chế độ dân chủ pháp trị được. Không thể có một vụ như Việt Á có thể múa rìu qua mắt thợ, thao túng, lũng đoạn bao nhiêu ban bệ, chính quyền địa phương khắp tỉnh thành. Không có luật sở hữu đất đai phi lý phi nhân, nên không thể có những tranh chấp, cưỡng chế đất như vụ Đồng Tâm. Càng không thể một tay vá trời, dàn dựng lên cả một vụ án xử tội người làng Đồng Tâm đã bạo loạn, chống phá chính quyền, với những chứng cớ ngụy tạo như vậy. Không có cái tội mơ hồ "lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" nên không thể kết tội những người trong nhóm Thiền Am, cũng không thể có chuyện, vì tố cáo công an đòi ăn hối lộ, vì mắng một ông sư là "ngu như bò" mà bị tù, trong khi báo chí vu khống Cụ Lê Tùng Vân và những người ở Thiền Am suốt một thời gian d ài với những tội danh kinh khủng... thì lại không hề gì ! Trong một xã hội dân chủ, những người trong "Thiền Am bên bờ vũ trụ" có thể kiện báo chí và tất cả những ai vu khống, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của họ. Và chắc chắn là họ sẽ thắng lớn.
Qua hai vụ án "Đồng Tâm" và "Thiền Am bên bờ vũ trụ", chúng ta có thể thấy luật pháp ở Việt Nam nằm hoàn toàn trong tay nhà cầm quyền và kẻ mạnh. Đó là công an, là sư "quốc doanh" và báo chí "quốc doanh", ngược lại số phận của người dân còn thua cả con sâu cái kiến. Bất cứ ai cũng có thể bị kết tội danh "tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân" thuộc Điều 79 luật hình sự cũ nay là Điều 109 Bộ luật Hình sự, "tội tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam" thuộc Điều 88 Luật Hình sự cũ nay đổi thành Điều 117 Luật Hình sự, "tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân" thuộc Điều 258 Luật Hình sự cũ nay là Điều 331 trong Luật hình sự mới, thậm chí bị dàn dựng ngụy tạo thành tội giết người như trong vụ án Đồng Tâm.
Trong khi trên thực tế, dân làng Đồng Tâm luôn luôn giương cao khẩu hiệu tin vào Đảng, vào Chính phủ, cụ Lê Đình Kình trên năm chục năm tuổi đảng, như lời Cụ bà Dư Thị Thành nói "đến cuối đời chồng tôi vẫn tin vào đảng"… Còn những người ở Thiền Am thì không quan tâm đến chính trị, không hề có những lời nói, hành vi chống phá chế độ gì cả. Nếu họ chỉ trích công an huyện Đức Hòa hay không muốn gia nhập Giáo hội Phật giáo Việt Nam, thì cũng là quyền tự do ngôn luận, tự do tôn giáo của họ mà thôi. Tóm lại, nếu Việt Nam muốn chấm dứt những "khuyết tật" nghiêm trọng của một chế độ độc tài (thường được gọi là "lỗi hệ thống), thì Việt Nam không thể không dân chủ hóa và thay đổi thể chế chính trị. Chỉ có như thế mới tiêu diệt được tận gốc rễ nạn tham nhũng, hạn chế những vụ án phi lý phi nhân, để từ xã hội, tôn giáo cho tới văn hóa, nhân tính con người được phát triển một cách lành mạnh, không còn hiên tượng cái xấu, cái ác, điều không tử tế thì tràn lan, trở thành bình thường, trong khi cái đẹp, cái thiện, điều tử tế lại trở thành hiếm hoi, bất bình thường.
Sứ mệnh của chiếc loa phường tới đây thật "cao cả". Sự gắn bó giữa nội trị độc tài với ngoại giao chọn bên sẽ như hình với bóng trong một chiếc loa phường tưởng chừng như đã lụi tàn trong quá khứ… Từ mờ sáng những tiếng hô ắc ê : một, hai, ba… dưới bản nhạc thể dục. Sau đó là các bản tin và các bài xã luận. "Nhất hô bá ứng". Tất cả sẽ răm rắp làm theo lệnh từ một Trung tâm chỉ huy. Những nỗ lực muốn kéo lùi lịch sử liệu có vấp phải sự phản kháng, lúc công khai, lúc âm ỉ như một status ngay trên báo lề phải : "Mong các tỉnh cũng chấm dứt sứ mệnh của hệ thống loa phường đi. Hãy tuyên truyền bằng các hình thức khác phù hợp với thời công nghệ 4.0, đừng hành hạ dân bằng những tiếng ồn không đáng có, đừng bắt mọi người phải bị "tra tấn" dai dẳng.
Nguyễn Bá Bình
Nguồn : VOA, 08/08/2022
Tham khảo thêm :