Vladimir Putin chịu lép vế
Ngô Nhân Dụng, VOA, 17/09/2022
Nhưng chỉ vì lỡ gây chiến với Ukraine, Putin đang chịu lép vế trước Tập Cận Bình ; bị cả thế giới tẩy chay, phải bám lấy Trung Quốc để bán xăng dầu, khí đốt và mua hàng hóa bị cấm vận.
Vladimir Putin còn thú nhận rằng, về "cuộc khủng hoảng ở Ukraine, chúng tôi hiểu những thắc mắc và mối quan tâm của các người bạn Trung Quốc, và trong cuộc gặp gỡ hôm nay sẽ giải thích thêm chi tiết cho sáng tỏ".
Gặp Tập Cận Bình lần này, Vladimir Putin lép vế rõ ràng. Xuất hiện tay đôi trong cuộc họp thủ lãnh các nước thuộc Tổ chức Cộng tác Thượng Hải, ở Samarkand, thủ đô nước Uzbekistan, Tập Cận Bình chỉ thân mật gọi Putin là "ông bạn cũ", cố hữu ; còn Putin cố dùng những chữ nồng nàn níu kéo hơn, nói với Bình những lời, "Đồng Chí thắm thiết, Bạn thắm thiết".
Vladimir Putin còn thú nhận rằng, về "cuộc khủng hoảng ở Ukraine", "Chúng tôi hiểu những thắc mắc và mối quan tâm của các người bạn Trung Quốc, và trong cuộc gặp gỡ hôm nay sẽ giải thích thêm chi tiết cho sáng tỏ".
Nghe Putin nói về Ukraine phải đáng ngạc nhiên ! Câu hỏi là : Tại sao Putin cần phân trần về "các thắc mắc và mối quan tâm" của người Trung Quốc ? Để làm gì ? Nếu hai bên sắp họp với nhau, sẽ có dịp giải thích, thì đâu cần tuyên bố trước công chúng, để ai cũng biết Trung Quốc "thắc mắc" với Putin về vụ Ukraine ?
Có thể, trước khi hai lãnh tụ gặp mặt, nhân viên ngoại giao thảo luận, Trung Quốc đã báo trước rằng Tập Cận Bình sẽ than phiền về cuộc chiến ở Ukraine ; vì thế người Nga xin để chính Putin sẽ nói, cho bớt căng thẳng.
Nhưng tại sao khi tới Samarkand, ở nước Uzbekistan, mà Tập Cận Bình muốn nói về chiến tranh Ukraine ?
Đó là một cách nhắc nhở các nước Trung Á : Coi chừng, Nga có thể cũng gây ra mối họa cho quý vị, giống như ở Ukraine !
Bởi vì bốn nước Kazakhstan, Tajikistan, Uzbekistan, và Kyrgyzstan, thành viên của Tổ chức Cộng tác Thượng Hải đang họp tại Samarkand, đều nằm trong Liên bang Xô Viết cũ, giống như Ukraine. Các nước này đều có thể bị Nga kiếm cớ xâm lăng, như Ukraine !
Tập Cận Bình nhắc nhở đến mối đe dọa của Nga để thuyết phục các nước Trung Á kết thân với Trung Quốc. Trước khi đến Uzbekistan, Tập Cận Bình đã ghé thăm Kazakhstan, chuyến xuất ngoại đầu tiên kể từ khi có bệnh dịch Covid-19. Ông đã hứa hẹn với Tổng thống Kassym-Jomart sẽ giúp bảo vệ nền độc lập, chủ quyền và sự toàn vẹn lãnh thổ của Kazakhstan, "bất chấp các biến đổi trên thế giới !" Ai cũng hiểu, chỉ nước Nga mới có thể xâm lăng xứ này !
Kazakhstan và Trung Quốc cùng sáng lập Tổ chức Cộng tác Thượng Hải vào năm 2001, sau thêm sáu nước khác. Ông Kassym-Jomart cũng như Tập Cận Bình đều không công nhận hai nước "Cộng hòa Nhân Dân" ly khai ở Ukraine mà Vladimir Putin đã dựng lên.
Nhiều người Nga sinh sống trong các nước Trung Á từ thời Xô Viết, nay vẫn còn đông. Số người nói tiếng Nga tại Kazakhstan chiếm 18% dân số, phần lớn sống ở phía Bắc, giáp đường biên giới với Nga dài 7,644 km, dài hơn biên giới chạy hướng Đông Tây giữa Mỹ và Canada, 6416 km (biên giới Canada giáp Alaska theo hướng Bắc Nam dài 2475 km).
Ông Putin tự coi mình có bổn phận "bảo vệ những người nói tiếng Nga" ở bất cứ nơi nào. Putin đã gọi Kazakhstan là một "nước nói tiếng Nga". Ông từng mô tả Ukraine như vậy trước khi tấn công đầu năm nay. Tập Cận Bình đang nhắc nhở mối nguy này với các nước trong vùng.
Các nước từ Kazakhstan đến Uzbekistan, đều cùng một gốc với dân Thổ Nhĩ Kỳ, và cùng theo Hồi Giáo cũng như dân Uygur ở Tân Cương. Cho nên họ đều ủng hộ dân Ukraine, chính thức hoặc ngấm ngầm, trong cuộc chiến đấu chống quân Nga xâm lược.
Năm 2013 Tập Cận Bình đã công bố chương trình Nhất Đới Nhất Lộ (Một vòng đai, Một con đường) tại Kazakhstan. Đó là quốc gia rộng lớn và giàu quặng mỏ nhất trong vùng, còn tồn tại trên "Con Đường Tơ Lụa" xưa kia. Các vương quốc khác ở phía Đông đã bị quân Trung Quốc lần lượt chiếm từ trước Công Nguyên cho tới đời nhà Đường ; bây giờ là tỉnh Tân Cương, giáp ranh Kazakhstan với biên thùy dài 1,700 km. Trên Con Đường Tơ Lụa này, đạo Phật từ vùng Gandhara (Bắc Pakistan và Afghanistan bây giờ) bắt đầu được truyền bá qua nước Trung Quốc vào thế kỷ thứ nhất. Các di tích của Đại đế Alexander và các trụ đá của Asoka vẫn còn rải rác trong vùng. Từ thế kỷ thứ 8, đạo Islam cũng theo đường này truyền bá suốt vùng Trung Á, qua tới Trung Quốc.
Kế hoạch Nhất Đới Nhất Lộ nối dài đường Hỏa xa Trung Quốc Tốc hành (China Railway Express) xuyên Á Châu qua Châu Âu, với 11 thiết lộ, từ Kazakhstan qua Iran, Trung Đông, Châu Âu và nối cả với vùng Đông Nam Á. Năm 2021 xe lửa đã chuyên chở 15,000 toa tàu công ten (container) đưa hàng hóa từ Trung Quốc qua Kazakhstan, tới các nước Châu Âu.
Kazakhstan rất giàu khoáng sản, dầu lửa và khí đốt, chỉ thiếu chuyên gia và kỹ thuật. Từ năm 1991 sau khi tách khỏi Liên Xô, Kazakhstan mua bán với Trung Quốc nhiều thứ nhì, sau nước Nga. Năm 2021, Nga đầu tư trực tiếp vào xứ này nhiều hơn Trung Quốc, 8% so với 7.8% tổng số FDI, theo South China Morning Post nhưng Mỹ và Châu Âu vẫn đầu tư nhiều hơn. Các công ty Mỹ như ExxonMobil hay Chevron đã đổ hàng tỷ đô la vào nước này.
Nhưng vì các lý do lịch sử và địa dư, Nga vẫn nắm thế mạnh so với Trung Quốc trong vùng Trung Á. Đầu năm nay, dân Kazakhstan biểu tình, bạo loạn. Putin đã gửi quân Nga qua giúp dẹp loạn, xong đã rút về. Tháng Bảy vừa qua, dân Uzbekistan cũng nổi dậy, bị đàn áp, chết 18 người. Dân Uzbek nói nhiều thổ ngữ, đang dùng tiếng Nga trong công văn, giao dịch thương mại, như dân Ấn Độ dùng tiếng Anh. Trung Quốc có muốn thay thế Nga ở vùng Trung Á cũng phải đợi ít nhất vài ba chục năm.
Nhưng chỉ vì lỡ gây chiến với Ukraine, Putin đang chịu lép vế trước Tập Cận Bình ; bị cả thế giới tẩy chay, phải bám lấy Trung Quốc để bán xăng dầu, khí đốt và mua hàng hóa bị cấm vận. Dân Trung Quốc có thể muốn ủng hộ Nga nhưng cũng không thể cứu một nước kinh tế đang xuống dốc, vì chính họ cũng sợ bị Mỹ cấm vận. Chắc chắn Tập Cận Bình cũng không muốn dính líu đến một cuộc chiến tranh đang thất bại, khi thấy quân đội Nga lộ nguyên hình là "Cọp Giấy".
Ngô Nhân Dụng
Nguồn : VOA, 17/09/2022
**************************
Nga - Trung đoàn kết trước phương Tây, nhưng chưa phải là đồng minh
Thanh Phương, RFI, 16/09/2022
Trong cuộc gặp đầu tiên kể từ khi Nga xua quân đánh chiếm Ukraine, hôm 15/09/2022 chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và tổng thống Nga Vladimir Putin đã thể hiện quyết tâm hỗ trợ nhau và tăng cường quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo trong bối cảnh khủng hoảng với phương Tây.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và đồng nhiệm Nga Vladimir Putin tại thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), Samarkand Uzbekistan, ngày 15/09/2022/AP - Alexandr Demyanchuk
Ông Tập Cận Bình và ông Vladimir Putin đã gặp nhau bên lề thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải tại Samarkand, Uzbekistan. Theo đài truyền hình Nhà nước Trung Quốc, trong cuộc gặp, ông Tập Cận Bình đã nói với ông Putin là Bắc Kinh sẵn sàng "làm việc với Moskva để hỗ trợ lẫn nhau một cách mạnh mẽ về các vấn đề liên quan đến các lợi ích căn bản, đồng thời tăng cường hợp tác song phương".
Về phần tổng thống Putin, ông lên án những "mưu toan" của phương Tây nhằm "thiết lập một thế giới đơn cực". Tổng thống Nga còn khẳng định lại sự ủng hộ của Moskva đối với Bắc Kinh trong hồ sơ Đài Loan, mà hiện đang gây căng thẳng cao độ giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Cuộc gặp giữa tổng thống Nga và chủ tịch Trung Quốc là sự kiện quan trọng nhất tại thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, diễn ra trong hai này 15 và 16/09, quy tụ lãnh đạo của nhiều nước khác như Ấn Độ, Pakistan, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ và các nước Trung Á. Riêng đối với chủ tịch Tập Cận Bình, đây là chuyến công du ngoại quốc đầu tiên của ông kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát.
Khác biệt về chiến lược
Theo các nhà phân tích được hãng tin AFP trích dẫn hôm nay, cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Trung thể hiện sự xích lại gần nhau giữa hai cường quốc, thế nhưng giữa Moskva và Bắc Kinh vẫn còn nhiều khác biệt về chiến lược. Tổng thống Putin và chủ tịch Tập Cận Bình đồng quan điểm trên rất nhiều vấn đề, nhưng họ không phải là đồng minh, mỗi người có những lợi ích riêng.
Theo đánh giá của chuyên gia Evan Feigenbaum, trung tâm Carnegie Endowment for International Peace, "Trung Quốc mạnh hơn Nga và có những lợi ích toàn diện hơn, đa dạng hơn. Mục tiêu của Bắc Kinh là bảo toàn sự đồng thuận với Moskva về mặt chiến lược, để chống lại thế lực của Mỹ".
Còn theo nhà sử học Pierre Grosser, sự ủng hộ của ông Tập Cận Bình với ông Putin có thể trở thành một "cái bẫy đối với Trung Quốc". Ông giải thích : "Thái độ thù nghịch của Nga đối với phương Tây khiến nước này cứ phải theo con đường đối đầu nguy hiểm, cho nên khó mà chung sống hòa bình, trong khi Trung Quốc về mặt kinh tế và công nghệ rất cần đến những trao đổi với các nước tư bản lớn".
Tuy vậy, theo nhà nghiên cứu Alice Ekman, đặc trách về Châu Á của Viện Nghiên cứu An ninh Liên Hiệp Châu Âu, trong bối cảnh căng thẳng kéo dài giữa Bắc Kinh với Washington, Trung Quốc cần phải đẩy nhanh tiến trình xích lại gần nước Nga. Viễn cảnh này gây lo ngại đặc biệt cho Đài Loan. Hôm nay, chính phủ Đài Bắc cho rằng việc tăng cường quan hệ Nga - Trung "gây tổn hại cho hòa bình thế giới".
Thanh Phương
************************
Xâm lược Ukraine : Nga đang trả giá đổi lấy yểm trợ của Trung Quốc ?
Thanh Hà, RFI, 16/09/2022
Tình bạn "vô bờ bến" giữa hai ông Vladimir Putin và Tập Cận Bình từng được phô trương tại Bắc Kinh hồi tháng 2/2022 liệu có còn nguyên vẹn kể từ khi Moskva xâm chiếm Ukraine, đẩy Trung Quốc thành điểm tựa về chính trị và kinh tế có trọng lượng duy nhất của Moskva ?
Tổng thống Nga Vladimir Putin trao đổi với chủ tịch Trugn Quốc Tập Cận Bình trước cuộc họp thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), tại Samarkand, Uzbekistan, 16/09/2022 via Reuters - Sputnik
Ngày 15/09/2022, tổng thống Nga sau cuộc hội đàm với lãnh đạo Trung Quốc bên lề thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải lần thứ 22 tại Samarkand- Uzbekistan cho biết ông "thông cảm" trước những băn khoăn của Trung Quốc trên hồ sơ Ukraine. Vào lúc những tin xấu trên mặt trận Ukraine dồn dập ập đến, câu nói đó cũng đủ che khuất tất cả những tuyên bố mạnh mẽ của hai ông Tập Cận Bình –Vladimir Putin về "quan hệ hữu nghị" song phương, về "hợp tác", về những "quan điểm gần gũi" giữa Moskva và Bắc Kinh liên quan đến một trật tự thế giới, để thoát khỏi cái bóng của phương Tây. Về phía Trung Quốc, chủ tịch Tập Cận Bình khẳng định sẵn sàng cùng với Nga "đảm đương vai trò của những cường quốc" nhưng không đi sâu vào chi tiết. Theo báo chí phương Tây, ông Tập gần như đã không nhắc tới chiến tranh Ukraine.
Theo giới phân tích, những dấu hiệu này bắt đầu để lộ một sự rạn nứt nào đó của trục Moskva – Bắc Kinh. Nhà nghiên cứu Taniatna Kastouéva-Jean, Viện Quan hệ Quốc tế Pháp IFRI giải thích : Trung Quốc là lá bài then chốt của Nga vào lúc Moskva đang phải đương đầu với phương Tây. Bắc Kinh đã không lên án chiến tranh Ukraine, không chạy theo phương Tây phong tỏa kinh tế Nga. Nhưng về thực chất, Trung Quốc giúp Nga "không nhiều" : Bắc Kinh không cấp vũ khí cho Moskva.
Vào lúc Nga bị phương Tây cấm vận, thiếu phụ tùng công nghiệp và nhất là linh kiện bán dẫn, thì điện Kremlin đã không thể trông cậy vào các doanh nghiệp Trung Quốc, bởi vì về mặt chính thức phần lớn các công ty Trung Quốc muốn duy trì hoạt động với Âu, Mỹ và muốn tránh để bị vạ lây. Báo cáo mới nhất Club Valdai, một diễn đàn quy tụ các chuyên gia quốc tế nghiên cứu về tình hình nước Nga, công bố hồi tháng 7/2022 cho thấy : đầu tư của Trung Quốc vào Nga sụt giảm, các ngân hàng Trung Quốc "tự kềm chế" trong các dự án tại Nga. Trong lĩnh vực tư nhân một số doanh nghiệp Trung Quốc như hãng sản xuất drone, DJI tuy không rút vốn khỏi nước Nga nhưng đã tuyên bố tạm ngừng cung cấp cho cả Moskva lẫn Kiev.
Ngay cả về năng lượng, lĩnh vực mà theo giới quan sát, Nga và Trung Quốc đã "đi xa nhất", mặc dù Moskva mạnh mẽ thông báo thị trường Trung Quốc sẽ từng bước thay thế Châu Âu, nhưng theo quan điểm của ông François Godement, viện nghiên cứu Montaigne Paris, bản thân Bắc Kinh cũng thận trọng vì "Trung Quốc chẳng dại dột để Nga lợi dụng đẩy mình vào thế phải đọ sức với Châu Âu".
Tuy nhiên điều đó không cấm cản Trung Quốc lợi dụng thời cơ, biết rằng đang ở thế thượng phong để đặt điều kiện với Nga. Bắc Kinh hối hả mua dầu khí của Nga vì 50% hóa đơn được thanh toán bằng rúp và nửa còn lại là bằng đồng nhân dân tệ. Cũng ông Godement giải thích thêm Bắc Kinh không hề khoan nhượng, đòi các nhà cung cấp của Nga giảm giá cho Trung Quốc từ 20 đến 50% so với giá thị trường. Hiện tại ngoài Belarus, Trung Quốc là khách hàng mua dầu khí của Nga với cái giá "hữu nghị" nhất.
Chuyên gia François Chimits, viện nghiên cứu về Trung Quốc của Đức MERICS nói rõ hơn : Trước khi nổ ra chiến tranh Ukraine các doanh nhân và các nhà ngoại giao Trung Quốc đã trông thấy những cơ hội to lớn để mặc cả với Nga về những hợp đồng năng lượng, về các điều khoản sử dụng đồng tiền của hai nước trong các dịch vụ xuất nhập khẩu
Theo các số liệu của Hải quan Trung Quốc trong tám tháng đầu 2022 tổng kim ngạch xuất khẩu của Nga sang Trung Quốc tăng hơn 50%, chủ yếu là trong lĩnh vực năng lượng. Xuất khẩu của Trung Quốc sang Liên Bang Nga "tăng theo chiều thẳng đứng". Nga nhập từ xe tải đến phụ tùng máy cày, công cụ nông nghiệp. Về tiền tệ, trao đổi hai chiều giữa đồng rúp của Nga và nhân dân tệ Trung Quốc cũng chưa bao giờ "mạnh" như từ đầu năm đến nay.
Tất cả những điểm vừa nêu đều cho thấy rõ tính thực dụng của Bắc Kinh. Về phía Moskva tổng thống Putin dường như đã bắt đầu "sốt ruột" khi nhận thấy rằng "tình bạn vô biên" của một đối tác "chiến lược" như Trung Quốc không được như mong đợi. Trong tháng 8 vừa qua, điện Kremlin đã nhiều lần kêu gọi Bắc Kinh "giúp đỡ nhiều hơn".
Chuyên gia François Godement cho rằng, gần đến Đại hội Đảng, rất có thể ông Tập Cận Bình chờ đợi những tín hiệu mạnh mẽ hơn từ phía Vladimir Putin. Một trong số tín hiệu đó có lẽ là Đài Loan. Không phải tình cờ mà gần đây điện Kremlin nhiều lần nhấn mạnh Nga ủng hộ Trung Quốc trên vấn đề Đài Loan !
Thanh Hà