Không còn nghi ngờ gì nữa về những gì đã thực sự xảy ra vào ngày 6/1/2021 tại Washington, DC. Những thành viên trong nội các của Donald Trump, gồm cả Tổng chưởng lý trung thành William Barr, đã nói với tổng thống rằng, ông đã thất bại trong cuộc bầu cử tháng 11/2020 và cuộc bầu cử đã diễn ra đúng đắn. Tuy nhiên, Trump có lẽ đã phá vỡ quy tắc quan trọng nhất của nền dân chủ:
Nhiều đảng viên Đảng Cộng hòa vẫn ủng hộ Trump vì ông mang lại cho những người cảm thấy bất lực cảm giác về quyền lực tập thể.
Ông không chịu chấp nhận thất bại và đã quảng bá các thuyết âm mưu về "gian lận bầu cử" kể từ khi thua cuộc. Trump cố tình thúc đẩy một đám đông vũ trang xông vào Quốc hội. Và khi đám đông lớn tiếng đòi treo cổ Phó Tổng thống Mike Pence, Trump đã không làm gì cả. Thay vào đó, ông nói với những người xung quanh rằng, Pence đáng bị như vậy vì không thay mặt tổng thống phát động một cuộc đảo chính.
Đây là những gì Ủy ban ngày 6/1 tại Hạ viện kết luận sau khi đã thực hiện hơn 1.000 cuộc phỏng vấn. Một số bằng chứng đáng nguyền rủa nhất đến từ các nhân viên của chính Trump. Liz Cheney, phó chủ tịch Đảng Cộng hòa của Ủy ban, cho biết trong bài phát biểu kết thúc : "Liệu một tổng thống sẵn sàng thực hiện những lựa chọn mà Donald Trump đưa ra trong cuộc bạo động ngày 6 tháng 1 có được giao phó chức vụ công cao cấp ở quốc gia vĩ đại của chúng ta một lần nữa không ?"
Đối với hầu hết các thành viên Đảng Cộng hòa, nhiều người coi Cheney là kẻ phản bội, câu trả lời vang dội rất rõ rang : "Có, ông ta có thể". Nhà lãnh đạo thiểu số Kevin McCarthy đã không công nhận Ủy ban. Theo một cuộc thăm dò gần đây, 40% cử tri Đảng Cộng hòa tin rằng những gì xảy ra vào ngày 6/1 không đáng lo ngại. Tỷ lệ tương tự tin rằng cuộc tấn công bạo lực vào Quốc hội là một cuộc phản đối chính trị hợp pháp.
Hơn một nửa dân số Hoa Kỳ không tán thành chuyện này. Đảng Dân chủ rõ ràng là không đồng ý. Và nhiều cử tri độc lập cũng đã quay lưng lại với Trump vì kinh tởm. Nhưng làm thế nào chúng ta có thể giải thích việc cựu tổng thống vẫn tiếp tục kìm kẹp rất nhiều đảng viên Cộng hòa ? Tại sao họ tin ông và tại sao họ lại hết lòng như vậy ?
Sự thiếu hiểu biết và thiếu quan tâm có thể là một phần của lời giải thích. Nhưng nếu đó là sự thật thì đó là sự thiếu hiểu biết cố tình; tất cả sự thật về những gì xảy ra vào ngày 6 tháng 1 đã được phơi bày, cho dù Fox News từ chối phát sóng các phiên điều trần của Ủy ban.
Nhưng đối với đảng viên Cộng hòa, đó không nhất thiết là sự thật. Đối với nhiều người ủng hộ Trump, ông không chỉ là một chính trị gia. Một phần quan trọng trong lời kêu gọi của ông là ông chưa bao giờ thực sự là một chính trị gia. Mọi người đã coi ông ta như một loại đấng cứu thế. Họ không chỉ ủng hộ ông; họ coi ông như một loại vị cứu tinh - một vị cứu tinh đem lại cho họ họ cảm giác tự hào, đặc biệt vì họ cảm thấy mình là một phần của cái gì đó lớn lao hơn.
Giai cấp đóng một vai trò quan trọng. Những người ủng hộ trung thành nhất của Trump là những người Mỹ da trắng không có trình độ học vấn cao, thường sống ở các vùng nông thôn. Họ có xu hướng cảm thấy bị bỏ rơi - rằng không ai lắng nghe họ. Và họ cảm thấy những người Mỹ ở thành thị có trình độ đại học, thường tỏ ra trịch thượng đối với họ - rằng họ bị coi thường.
Cựu Tổng thống Barack Obama từng gọi họ là những người "bám chặt vào súng ống hoặc tôn giáo" và có "ác cảm với những người không giống họ". Khi những người Mỹ tự do, có học vấn cao càng thể hiện sự coi thường đối với họ, thì cử tri điển hình của Trump sẽ càng giữ vững ý kiến và niềm tin của mình.
Trump hiểu điều này. Và mặc dù giàu có, ông ta vẫn hay tỏ ra khinh thường giới tinh hoa, những người chưa bao giờ chấp nhận ông và cái gia đình đại tư bản mờ ám của ông. Họ không bận tâm đến chuyện ông ta là kẻ tội phạm hàng loạt và đã vi phạm các giá trị tôn giáo mà nhiều tín đồ của ông đề cao. Rốt cuộc, hầu hết mọi người đều phạm tội.
Tỷ lệ ly hôn và tỷ lệ thanh thiếu niên có con ở các tiểu bang thiên đảng Cộng hòa cao hơn ở các vùng tự do của Hoa Kỳ . Các đối thủ chính trị của Trump càng chỉ trích ông là một kẻ ngoại tình, thành kiến và hẹp hòi, và là một kẻ dối trá, thì những người ủng hộ ông càng muốn bênh vực ông. Do đó, thông tin thực tế được ủy ban ngày 6/1trình bày không có ý nghĩa gì đối với họ.
Chìa khóa để hiểu tại sao rất nhiều đảng viên Đảng Cộng hòa vẫn ủng hộ Trump là, giống như những kẻ mị dân "lành nghề" khác, ông mang lại cho những người cảm thấy bất lực cảm giác về quyền lực tập thể. Ông ta khai thác mạnh những mâu thuẫn - một cảm giác "chúng ta" ấm áp đối chọi với "chúng nó". Và ông ta cho những người ủng hộ mình cái cảm giác "chúng tôi" là "những người yêu nước", những người đứng lên chống lại đám cư dân thành phố quốc tế kiêu ngạo, "ưu ái" dân tộc thiểu số vô thần (không phải da trắng), người nhập cư và chuyển đổi giới tính.
Liệu việc Trump tiếp tục kêu gọi những người ủng hộ như vậy có giúp ông trở thành tổng thống một lần nữa không ? Thật ngu ngốc nếu bỏ qua chuyện có thể xảy ra này, đặc biệt là vào thời điểm này. Nhưng ông ta phải đối mặt với những thách thức lớn. Ngày càng có nhiều người Mỹ bỏ phiếu cho những ứng cử viên mà họ thích, bất kể đảng phái nào. Và nhiều cử tri không thích Trump. Phụ nữ đặc biệt lo lắng về quyết định gần đây khi tòa án xóa bỏ quyền phá thai theo hiến pháp của họ - một quyết định được Tối cao pháp viện Hoa Kỳ đưa ra, nơi các thẩm phán phản động do Trump tự tay chọn lựa, chiếm đa số.
Một vấn đề thậm chí còn lớn hơn đối với Trump là sự ủng hộ của các phương tiện truyền thông Mỹ, vốn nghiêng về Đảng Cộng hòa, ngày càng giảm. Các tờ báo bảo thủ như Wall Street Journal và New York Post hiện đang chỉ trích hành động của cựu tổng thống vào ngày 6/1/2021. Ngay cả Fox News cũng không còn là người cổ vũ đáng tin cậy . Ngay trong đêm Trump thua cuộc bầu cử tổng thống, Rupert Murdoch, chủ nhân của hai tờ báo và kênh truyền hình nói trên, đã gầm gừ : "Fuck him".
Điều này không nhất thiết là hầu hết các đảng viên Cộng hòa đều rời bỏ Trump. Nhiều người có lẽ vẫn tin vào tuyên bố của Trump, rằng Joe Biden đã thắng một cách không trung thực. Nhưng ngày càng nhiều đảng viên Đảng Cộng hòa nói rằng họ cảm thấy mệt mỏi với việc Trump tiếp tục ồn ào về những gì đã xảy ra gần hai năm trước. Họ muốn đảng tiến về phía trước.
Tính hay quên và sự buồn chán thường xảy ra trong chính trường Mỹ. Nhưng có một lý do khác khiến tình thế đang có lợi cho Trump. Chiến lược gia của Đảng Cộng hòa Sarah Longwell đã nói lên những gì mà nhiều người theo Đảng Cộng hòa ngày nay đang nghĩ : "Họ nghĩ rằng các phiên điều trần là vớ vẩn và họ thích Donald Trump, nhưng họ cũng nghĩ xem ai có thể giành chiến thắng như một phần của một toan tính chính trị".
Nếu Trump bị chính các cử tri của mình từ bỏ vì bị xem là kẻ thất bại... thì đó sẽ là cơn ác mộng tồi tệ nhất của Trump.
Ian Buruma
Nguyên tác :Trump’s true believers, project-syndicate.org, 04/08/2022
Hoàng Thủy Ngữ chuyển ngữ (18/09/2022)