Tập Cận Bình đang củng cố một liên minh các nước chống Mỹ, gồm Trung Quốc, Nga, Iran và Bắc Hàn.
Ngày 8/8, năm nay, công ty làm chíp SMIC lớn nhất Trung Quốc đã chế được loại chíp nhỏ cỡ 7 nano mét, một tin gây chấn động.
Trong tháng Tám, chính phủ Mỹ cấm bán cho các công ty Trung Quốc những chương trình (phần mềm) để tự động thiết kế các chất bán dẫn cực nhỏ. Báo chí Trung Quốc đả kích, coi đó là một "cú đấm" nặng nề trong cuộc đấu giữa hai nước trên võ đài sản xuất "chíp".
Trận đấu đã diễn ra với nhiều đòn nhỏ hơn, nhưng liên tục và thường xuyên. Tháng Sáu năm nay, bà Gina Raimondo, bộ trưởng thương mại Mỹ mới đe dọa có thể "đóng cửa" bất cứ nhà sản xuất chất bán dẫn nào ở Trung Quốc ! Bởi vì, bà nói, "Tất cả các con "chip" chế tạo ở Trung Quốc và trên thế giới hầu như đều được làm bằng dụng cụ hoặc phần mềm vi tính của Mỹ". Mỹ và các nước Âu Châu đang "cấm vận" các công ty vũ khí của Nga. Nếu các công ty Trung Quốc bị bắt quả tang bán chíp cho Nga, chính họ sẽ không mua được chíp để dùng !
Các nhà sản xuất "chíp" bên Trung Quốc đều nhờ vào công nghiệp thông tin Mỹ trong hai lãnh vực. Thứ nhất là các thiết bị sản xuất, viết tắt là SME (semiconductor manufacturing equipment). Thứ hai là "phần mềm," EDA (electronic design automation) là những chương trình tự động thiết kế các con chíp. Năm 2008, Trung Quốc đã đưa ra kế hoạch 15 năm (2006 - 2020), đặt ưu tiên phát triển các EDA.
Việc chế tạo các con chíp cần đến 300 thứ máy móc, bộ phận và vật liệu, thường do hàng chục nước cung cấp, tất cả đều sử dụng các sáng chế của Mỹ. Làm chủ bản quyền sáng chế cùng với các máy móc để chế tạo và các vật liệu, các công ty Mỹ nắm những chìa khóa trong việc sản xuất chíp khắp thế giới. Một kỹ thuật người ngoài ít khi để ý đến là "Lithography," một tên quen thuộc trong ngành ấn loát. Trong công nghiệp tin học, Lithography là phương pháp đặc biệt để "in" các "mẫu" chíp lên các miếng silicon. Nước Mỹ nắm bản quyền phần lớn các máy móc và kỹ thuật dùng trong "kỹ thuật in ấn" này. Chính phủ Mỹ có thể cấm xuất cảng Lithography cho bất cứ nước nào nếu họ bán cho các công ty Nga hay Trung Quốc đang bị cấm vận.
Trong nghề sản xuất chất bán dẫn, các xí nghiệp chạy đua để chế ra những con chíp càng nhỏ càng tốt. Từ năm 2020 Mỹ đã cấm bán cho Trung Quốc những máy dùng "tia cực tử ngoại" EUV, extreme ultra violet, có khả năng chế những chíp dưới 14nm (nano mét, một phần tỷ của một mét).
Nhưng ngày 8/8, năm nay, công ty làm chíp SMIC lớn nhất Trung Quốc đã chế được loại chíp nhỏ cỡ 7 nano mét, một tin gây chấn động, cho thấy SMIC đã tiến từ các chip 14nm xuống 7nm trong hai năm, nhanh hơn công ty Samsung của Nam Hàn trước đây. Các kỹ sư Trung Quốc chỉ dùng DUV (Deep Ultraviolet), một kỹ thuật cũ đã mua được từ trước, mà không cần đến phương pháp Lithography với tia cực tím EUV. Tuy nhiên, mọi người đều biết rằng khi dùng phương pháp cũ DUV thì tốn kém hơn nhiều và phẩm chất thấp hơn. Nếu dùng EUV thì chỉ tốn 40 triệu đô la, nếu không thì sẽ tốn 7,7 tỷ đô la, đắt gấp 200 lần. SMIC không có hy vọng sản xuất được một số lượng chíp lớn và khó chiếm được thị trường xuất cảng. Ngay trong nội địa Trung Quốc, trong năm 2020 chỉ có 6% các con chíp sử dụng là được chế tạo trong nước, ngoài ra phải mua từ các nước khác.
Công ty SMIC có thể đã đạt được "bước nhảy vọt" trên nhờ một chương trình kích thích của Tập Cận Bình. Năm 2014 ông ta đã dành một số tiền lớn, trợ cấp hàng chục tỷ mỹ kim cho các công ty chế tạo chíp như SMIC và YMTC. Mục tiêu của quỹ này là tìm cách đuổi kịp Mỹ. Tháng 8 năm 2022, bộ trưởng bộ Công nghiệp và Kỹ thuật Tin học Tiêu Á Khanh (Xiao Yaqing, 肖亚庆) bị cách chức và bị điều tra về tội "vi phạm kỷ luật và pháp luật," tức là tham nhũng khi phân phối tiền trợ cấp ; đó cũng là chuyện bình thường trong chế độ cộng sản.
Bệnh dịch Covid 19 khiến các công ty xe hơi ở Mỹ phải ngưng sản xuất vì không được cung cấp các loại chíp dễ làm và rẻ tiền mà người Mỹ bỏ qua không làm. Người Mỹ chợt nhận ra không thể lệ thuộc quá vào các nguồn cung cấp ở xa. Các công ty Mỹ đứng đầu trong việc sáng chế, thiết kế các loại chíp cực nhỏ, nhưng họ để cho TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company) của Đài Loan và Samsung của Nam Hàn sản xuất. Bà Gina Raimondo nói thẳng, nước Mỹ không thể bị tùy thuộc vào TSMC. Công ty này cung cấp 56% các loại chíp trên thị trường quốc tế, SMIC (Trung Quốc) chỉ được 4%. Nhưng TSMC bán 92% các chất bán dẫn tiến bộ nhất cho cả thế giới.
Khi thấy một công ty Trung Quốc làm được chíp nhỏ 7 nm nhờ trợ cấp, chính phủ Mỹ cũng nghĩ đến chính sách trợ giúp các nhà sản xuất chip trong nước. Các đại biểu Quốc hội Mỹ chấm dứt 13 tháng tranh cãi, bỏ phiếu chấp thuận một dự luật đầu tư ; nói rõ mục tiêu là để tạo ưu thế trong cuộc cạnh tranh với Trung Quốc. Đạo luật được Hạ viện thông qua với tỷ số 243 - 187, trong số phiếu thuận có 24 dân biểu Cộng hòa. Tổng thống Joe Biden đã ký ban hành đạo luật 280 tỷ mỹ kim mang tên CHIP và Khoa học, dành 54 tỷ mỹ kim bù đắp cho các công ty chấp nhận sản xuất các loại chip mà trước đó họ vẫn chê vì mức lời quá thấp. Thấy số tiền trợ cấp này, các công ty chíp lớn nổi tiếng như TSMC hoặc Intel ở Mỹ cũng mở cơ xưởng sản xuất các loại chíp rẻ tiền.
Cũng trong tháng Tám, Bộ Thương mại Mỹ cấm bán cho Trung Quốc những chương trình EDA (electronic design automation) có thể chế tạo các chíp nhỏ 3 nano mét, vì lý do an ninh, quốc phòng. Phần lớn vũ khí và hệ thống phòng không dùng loại chip nhỏ như vậy. Biện pháp này có tính chất phòng ngừa vì chưa có công ty nào bên Trung Quốc tìm cách chế các thứ chip nhỏ đến thế.
Ba công ty dẫn đầu thế giới trong việc phát triển các EDA là Synopsys, Cadence ở Mỹ và Siemens ở Đức ; cung cấp tất cả các tiến trình làm chíp trong 40 bước, phối hợp rất nhiều loại kỹ thuật từ thiết kế đến sản xuất. Công ty Synopsys có 13.000 kỹ sư chuyên về EDA, trong khi cả nước Trung Quốc hiện chỉ có 3.000 người, không biết bao giờ mới chạy theo kịp.
Trở ngại lớn nhất ở Trung Quốc là chế độ cộng sản chuyên quyền. Tập Cận Bình đã ngăn chặn ngay các công ty tin học và internet lớn nhất trong nước. Chế độ chuyên chế không chấp nhận cho tư nhân tiến lên có thể giảm quyền lực của Đảng, dù đó là những người thông minh, có sáng kiến và táo bạo nhất trong việc kinh doanh.
Nhật báo Financial Times cho biết hiện nay hơn 18% sinh viên tốt nghiệp ở Trung Quốc không thể kiếm được việc làm vì họ "thiếu chứng chỉ về Chủ nghĩa Marx". Từ năm 2018, bộ Giáo dục Trung Quốc ra lệnh các đại học cứ 350 sinh viên là phải có một giáo sư chuyên về "Chủ nghĩa Marx". Các xí nghiệp tư, dù của người ngoại quốc, đều phải thành lập chi bộ đảng. Trong các thông cáo tuyển dụng, số công ty yêu cầu các ứng viên phải có bằng về chủ nghĩa mác xít đã tăng lên 20% so với năm ngoái. Đây là một chính sách cố làm cho dân chúng ngu dốt hơn. Trong khi đó, các công ty bên Mỹ được tiếp viện bởi nhân tài khắp thế giới. Sinh viên ngoại quốc chiếm một phần ba các người đậu Ph.D. về khoa học kỹ thuật, phần lớn ở lại Mỹ làm việc.
Tập Cận Bình đang củng cố một liên minh các nước chống Mỹ, gồm Trung Quốc, Nga, Iran và Bắc Hàn. Tổng sản lượng nội địa bốn nước này chiếm 17 phần trăm kinh tế toàn cầu. Trong khi đó, Mỹ, Châu Âu, Nhật Bản, Đài Loan và Nam Hàn chiếm hơn một nửa sản lượng thế giới. Ai cũng có thể đoán kết quả cuộc chạy đua sẽ ra sao.