Bất chấp khủng hoảng khí hậu, Châu Âu thúc đẩy khai thác khí đốt của Châu Phi ?
Chi Phương, RFI, 15/11/2022
Nhiều nước Châu Phi đang thúc đẩy đầu tư nhiều hơn vào các dự án phát triển khí đốt hóa thạch, trong bối cảnh các nước Châu Âu đang tìm các nguồn khí đốt mới nhằm thay thế khí đốt của Nga. Đây là một trong những chủ đề thu hút nhiều quan tâm tại Hội nghị Khí hậu của Liên Hiệp Quốc – COP27 diễn ra tại Charm el-Cheikh, Ai Cập (06-18/11/2022).
Những người phản đối khai thác khí đốt tại Châu Phi, biểu tình tại Sharm el-Sheikh, Ai Cập, nơi diễn ra Hội nghị Khí hậu của Liên Hiệp Quốc COP27, ngày 15/11/2022. AP - Peter Dejong
Cuộc khủng hoảng năng lượng do tác động của chiến tranh Ukraine đã khiến nhiều nước Châu Âu phải đi tìm nguồn năng lượng thay thế. Một số thành viên Liên Hiệp Châu Âu đã nhận thấy tiềm năng dự trữ năng lượng hóa thạch ở Châu Phi, đặc biệt là các mỏ dầu và khí đốt mới được phát hiện ở Senegal và Cộng hòa dân chủ Congo.
Vào tháng 5/2022, thủ tướng Đức Olaf Scholz đã công du các nước Châu Phi bao gồm Senegal, Nigeria và Nam Phi, để tìm kiếm các đối tác sẵn sàng khai thác khí đốt tự nhiên để xuất khẩu. Theo đó, Senegal đang lên kế hoạch để vận chuyển khí hóa lỏng đến Đức. Chính phủ Senegal hy vọng có thể cung cấp cho nền kinh tế lớn nhất Châu Âu 2,5 triệu tấn khí đốt kể từ năm 2023, và lên đến 10 triệu tấn đến năm 2030.
Vào tuần trước, tại Hội nghị Khí hậu của Liên Hiệp Quốc COP27, diễn ra tại Ai Cập, tổng thống Senegal, ông Macky Sall, được Deutsche Welle trích dẫn, nhấn mạnh : "Chúng tôi ủng hộ việc giảm phát thải khí nhà kính, nhưng các nước Châu Phi chúng tôi không thể chấp nhận việc lợi ích sống còn của chúng tôi đang bị bỏ qua",
Đại diện của Green Peace ở Châu Phi, ông Ranece Jovial Ndjeudja, trả lời RFI Tiếng Việt, cho rằng đây là một nghịch lý, khi một số nước Châu Phi đang kêu gọi các nước phát triển tài trợ các dự án "chuyển đổi xanh", thích ứng và đối mặt với tác động của biến đổi khí hậu, nhưng lại tìm cách thúc đẩy các dự án khai thác nhiên liệu hóa thạch.
Những người phản đối khai thác khí đốt tại Châu Phi, biểu tình tại Sharm el-Sheikh, Ai Cập, nơi diễn ra Hội nghị Khí hậu của Liên Hiệp Quốc, ngày 15/11/2022. AP - Peter Dejong
Cán cân giữa khí hậu và kinh tế
Trên thực tế, từ Nigeria đến Ai Cập, Algeria hay Mozambique, các quốc gia trên khắp Châu Phi đang thúc đẩy khai thác nhiều khí đốt hơn, để đáp ứng nhu cầu của cả Châu Phi và Châu Âu. Bộ trưởng Năng lượng Uganda, ông Ruth Nankabirwa Ssentamu cho biết : "Châu Phi đã thức giấc và chúng tôi sẽ khai thác tài nguyên thiên nhiên của mình". 55 nước thành viên Liên Hiệp Châu Phi đã nhất trí thúc đẩy mở rộng việc xây dựng cơ sở hạ tầng năng lượng. Giám đốc của Liên Hiệp Châu Phi Rashid Ali Abdallah nhận định với Deutsche Welle rằng "đây đúng là thời điểm tuyệt với cho Châu Phi. Cuộc khủng hoảng năng lượng không chỉ xảy ra ở Châu Âu mà trên toàn cầu và Châu Phi có thể giúp đáp ứng nhu cầu của cả thế giới".
Ủy ban Năng lượng Châu Phi thì coi năng lượng khí đốt và hạt nhân đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển, bên cạnh các nguồn năng lượng tái tạo. Cơ quan chịu trách nhiệm điều phối chính sách năng lượng của Châu lục này, trong một báo cáo, nhận định rằng " nếu các nhà hoạt động môi trường kêu gọi chấm dứt ngay lập tức sử dụng năng lượng hóa thạch, thì những quốc gia đang phát triển ở Châu Phi sẽ phải chịu thiệt hại cả về kinh tế lẫn xã hội".
Cho đến nay, chỉ 5% lượng khí đốt trên thế giới được sản xuất ở Châu Phi. Một Châu lục mà biến đổi khí hậu đang tàn phá mùa màng và nhà cửa và hơn 600 triệu người không có điện.
Tẩy xanh nhiên liệu hóa thạch
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), nếu muốn giữ nhiệt độ trên toàn cầu không tăng quá 1,5 độ C từ nay đến 2035, bằng việc cắt giảm khí thải carbon, theo hứa hẹn của các nhà lãnh đạo của thế giới, thì không thể cho phép thăm dò, khai thác thêm các mỏ dầu khí, khí đốt được nữa. Để cắt giảm phát thải carbon nhanh chóng, đủ để đáp ứng với điều kiện trên, đồng nghĩa với việc chỉ cho phép 5% sản lượng điện năng được tạo ra bởi khí đốt hóa thạch.
Theo Deutsche Welle, những bên ủng hộ tiếp tục mở rộng, khai thác các nguồn khí đốt tự nhiên thì gọi đây là loại "nhiên liệu chuyển tiếp", vì tác động phát thải thấp hơn dầu mỏ và than đá. Liên Hiệp Châu Âu mô tả khí đốt là loại nhiên liệu "bền vững" trong các quy định hướng dẫn đầu tư của khối.
Đại diện của các tổ chức phi lợi nhuận về môi trường như Green Peace cho biết COP27 là dịp để tẩy xanh cho năng lượng hóa thạch, trong bối cảnh các nước Châu Âu đang gấp rút tìm nguồn cung khí đốt cho mùa đông sắp tới. Các quốc gia Châu Phi rơi vào bẫy phát triển, tương tự như lộ trình mà các nước đã phát triển đã trải qua.
Nghịch lý Châu Phi
Theo đại diện Green Peace tại Châu Phi, ông Ranece Jovial Ndjeudja trả lời RFI Tiếng Việt, làm sao để cân bằng giữa lợi ích kinh tế và khí hậu đối với các nước đang phát triển không phải là câu hỏi mới mẻ. Ông Ranece cho biết thêm : "Chúng ta đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng khí hậu, vì vậy câu hỏi đặt ra đối với các lãnh đạo Châu Phi đó là họ muốn thúc đẩy phát triển kinh tế và việc này có thể chấm dứt bất cứ lúc nào do tác động của khủng hoảng khí hậu, hay là họ muốn tìm ra con đường đúng đắn, bền vững nhất để bảo đảm sự phát triển bền vững của tất cả các quốc gia Châu phi. Tôi cho rằng chúng ta không có lựa chọn nào khác ngoài phát triển bền vững và chắc chắn không phải là phát triển khai thác khí đốt. Khí đốt chỉ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng đối với khí hậu và đối với Châu Phi".
Giám đốc của tổ chức tư vấn Power Shift Africa, ông Mohamed Adow cho biết "Châu Âu đang muốn biến Châu Phi thành trạm đổ xăng của mình", nhưng lại không hỗ trợ tài chính đủ để phát triển năng lượng tái tạo : "Chúng ta không thể để cho Châu Phi, Châu lục đã bỏ qua quá trình công nghiệp hóa dựa trên nhiên liệu hóa thạch,và giờ trở thành nạn nhân cho những lợi ích thực dân thiển cận, ích kỷ, đặc biệt là từ Châu Âu".
Xuất khẩu dầu và khí đốt là nguồn thu nhập chính của nhiều quốc gia Châu Phi, lên đến 50% đến 80% tổng thu nhập. Thế nhưng, các quốc gia Châu Phi lại là những nước tác động nhỏ nhất đến tình trạng hâm nóng trái đất. Theo Deutsche Welle, tỷ lệ phát thải khí nhà kính của Châu Phi, ảnh hưởng đến khí hậu chưa đến 4%. Trong khi đó, tỷ lệ này lên đến hơn 50% chỉ tính riêng cho Mỹ, Châu Âu và Trung Quốc cộng lại.
Khoản đầu tư dễ bay hơi
Nhà phân tích thuộc tổ chức tư vấn Carbon Tracker, ông Kofi Mbuk cho biết các khoản đầu tư vào các đường ống dẫn khí đốt mới của Châu Phi, trị giá hàng tỷ đô la, "có thể mất giá trong vài năm". Các dự án xây dựng hạ tầng khí đốt hóa lỏng đang được xây dựng hoặc lên kế hoạch trên toàn thế giới, nếu được thực hiện, sẽ chiếm 10% lượng phát thải carbon của thế giới. Theo Climate Analytics, đến năm 2030, nguồn cung khí đốt hóa lỏng có thể sẽ dư thừa, vượt xa nhu cầu thay thế khí đốt của Nga, có thể tương đương với 5 lần lượng khí đốt Nga xuất khẩu vào Liên Âu năm 2021.
Liên Hiệp Châu Phi trù tính rằng xuất khẩu khí đốt có thể sẽ giảm vì các nước giàu đang muốn loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch. Như vậy, khí đốt có thể dùng để cung cấp cho thị trường nội địa, đặc biệt là để thúc đẩy quá trình điện khí hóa cho hơn 600 triệu người Châu Phi, hiện vẫn sống không có điện.
Về phần mình, lãnh đạo của chương trình ngoại giao về khí hậu tại tổ chức tư vấn E3G, ông Pablo Osorio, cho rằng không cần năng lượng hóa thạch để có thể làm được điều này. Bởi vì "điện năng từ nhiên liệu hóa thạch là rẻ nhất thế giới và cũng phù hợp để người dân ở những vùng xa xôi có thể tiếp cận điện nhanh chóng. Về ngắn hạn, nhiên liệu tái tạo có thể đưa hàng triệu người thoát khỏi cảnh thiếu năng lượng".
Hội nghị khí hậu COP27 kết thúc vào ngày 18/11. Theo ông Ranece, đại diện của Green Peace ở Châu Phi, cho đến nay, "vẫn chưa thể biết liệu các quốc gia có thể đồng thuận đưa ra quyết định tích cực cho khí hậu hay không". Một điều quan ngại đó là tại sự kiện lần này, số lượng các nhà vận động hành lang cho nhiên liệu hóa thạch rất đông đảo, dường như cao hơn rất nhiều so với những lần trước đó. Điều này có khả năng thay đổi các quyết định của các nhà lãnh đạo, theo chiều hướng không có lợi cho khí hậu.
Chi Phương
***********************
Nhiều nước đòi bỏ mục tiêu đến cuối thế kỷ nhiệt độ chỉ tăng tối đa 1,5°C
Thùy Dương, RFI, 15/11/2022
Các cuộc thương lượng của 197 nước tại Thượng đỉnh Khí hậu của Liên Hiệp Quốc, COP27, tuần này vẫn tiếp diễn tại Ai Cập. Từ nay đến cuối tuần, các nước tham gia COP27 phải đạt được một thỏa thuận để chống biến đổi khí hậu. Một số nước đề nghị xem xét lại các cam kết đã thông qua, nhất là về mục tiêu đến cuối thế kỷ nhiệt độ chỉ tăng 1,5°C. Tuy nhiên, đối với nhiều nước, đã quá muộn để thực hiện được mục tiêu nói trên.
Hội trường Hội nghị Khí hậu Liên Hiệp Quốc COP27, tại Sharm el-Sheik, Ai Cập, ngày 07/11/2022. AP - Nariman El-Mofty
Từ Charm el-Cheikh, đặc phái viên RFI, Jeanne Richard hôm 15/11/2022 gửi về bài tường trình :
"Có một ý kiến được đưa ra trong các phòng đàm phán tại hội nghị khí hậu COP : Dường như đã là quá muộn, giảm mạnh phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính có thể sẽ là quá phức tạp trong thời hạn đã đề ra. Vì vậy, có lẽ nên từ bỏ mục tiêu hạn chế nhiệt độ Trái đất đến cuối thế kỷ này chỉ tăng thêm 1,5°C.
Theo ông Stéphane Crouzat, trưởng đoàn đàm phán của phái đoàn Pháp, thì đó là một ý tưởng nguy hiểm. Ông nói : "Pháp, Liên Hiệp Châu Âu và rất nhiều nước đồng minh, sẽ hết sức cảnh giác. Tại sao ? Bởi vì chúng ta có thể thấy ở mức tăng thêm 1,2°C như hiện giờ, khí hậu đã biến đổi ra sao. Và thế giới khi nhiệt độ tăng thêm 1,5°C sẽ rất, rất khác so với khi nhiệt độ tăng thêm 2°C".
Giờ đây, việc cần làm là thuyết phục các nước ngoan cố, đó là các nước phát thải nhiều khí gây hiệu ứng nhà kính như Trung Quốc hoặc các quốc gia đạt được lợi ích kinh tế khi gây ô nhiễm như vậy, chẳng hạn Ả Rập Xê Út, với sản lượng dầu lửa của họ".
Thùy Dương
***************************
Phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính tăng vọt trở lại sau hai năm đại dịch Covid-19
Minh Anh, RFI, 13/11/2022
Vào lúc Hội nghị Khí hậu Thế giới COP27 đang diễn ra tại Ai Cập, hiệp hội Climate Chance (tạm dịch là Cơ hội cho Khí hậu) công bố một báo cáo quốc tế về hiện tượng phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính theo từng lãnh vực hoạt động. Sau hai năm đại dịch Covid-19 được đánh dấu bởi các đợt phong tỏa và đình trệ kinh tế, báo cáo nhấn mạnh tình trạng phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính, nguồn gốc gây biến đổi khí hậu, tăng mạnh trở lại.
Khói từ nhà máy của công ty BASF ở Schwarzheide, nam Berlin, Đức, ngày 01/11/2022. AP - Michael Sohn
Từ Charm el-Cheikh, đặc phái viên đài RFI Jeanne Richard tường thuật :
Trong lịch sử phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính, đại dịch Covid-19 cuối cùng có lẽ chỉ là một giai đoạn tạm ngưng ngắn ngủi, theo như báo cáo Climate Chance.
Antoine Gillod, giám đốc đài quan sát của hiệp hội, giải thích : "Năm 2021, chúng ta đã đạt mức phát thải chưa từng có trong lịch sử, cao hơn rất nhiều so với mức trước đại dịch là năm 2019".
Đúng là các nguồn năng lượng tái tạo đang nở rộ, nhưng điều đó vẫn chưa đủ. Antoine Gillod nói tiếp : "Mức tăng các nguồn năng lượng tái tạo vẫn còn rất thấp so với đà tăng trưởng của năng lượng hóa thạch. Điều đó có nghĩa là gói hỗn hợp năng lượng vẫn chưa bị đảo ngược".
Tuy nhiên vẫn có một điểm tích cực : Các chính sách chuyển đổi sinh thái bắt đầu có kết quả trong một số lĩnh vực chủ chốt tại nhiều nước công nghiệp phát triển. Ông Antoine Gillod giải thích :
"Chẳng hạn, chúng ta có thể thấy kết quả đó ở Châu Âu nơi lĩnh vực giao thông tăng đều đặn từ những năm 1990. Đây là nơi duy nhất, chúng tôi quan sát thấy một số nước, từ nhiều năm nay, tiếp tục theo đuổi chính sách giảm phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính, nhất là phát triển các phương tiện chạy bằng điện, ví dụ trường hợp của Thụy Điển, Na Uy hay Hà Lan".
Điều quan trọng là phải chú trọng nhiều hơn vào những chuyển đổi này vì việc sử dụng ngày càng nhiều các nguồn năng lượng hóa thạch là nguyên nhân chính làm gia tăng mức phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính.
Minh Anh
****************************
COP27 : Tổng thống Mỹ kêu gọi "hành động nhiều hơn" cho khí hậu
Thu Hằng, RFI, 12/11/2022
Ngày 11/11/2022, trong chuyến công du ngắn ngủi Sharm El Sheikh, Ai Cập, nơi diễn ra Hội nghị về Khí hậu của Liên Hiệp Quốc COP27, tổng thống Hoa Kỳ kêu gọi "tất cả các nước hành động nhiều hơn" để giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Tuy nhiên, ông Joe Biden cũng bị chỉ trích vì rụt rè trong kế hoạch viện trợ về khí hậu cho các nước nghèo.
Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu trên diễn đàn Hội nghị COP27, Sharm el-Sheikh, Ai Cập ngày 11/11/2022. AP - Alex Brandon
Tổng thống Mỹ cho rằng khủng hoảng khí hậu liên quan đến an ninh của tất cả mọi người, "thậm chí là cuộc sống của hành tinh". Theo ông, chiến tranh Ukraine càng cho thấy "thế giới phải nhanh chóng thoát khỏi phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch", dù Mỹ là nước sản xuất hàng đầu và cũng là nhà tiêu thụ lớn trên thế giới.
Kế hoạch khổng lồ 370 tỉ đô la đầu tư cho khí hậu cũng được nguyên thủ Mỹ nêu tại COP27. Hoa Kỳ cam kết duy trì mục tiêu giảm 50-52% khí thải vào năm 2030 so với mức năm 2005.
Tuy nhiên, về vấn đề thiếu hỗ trợ các nước nghèo thường là các nạn nhân lớn do tình trạng biến đổi khí hậu, ông Biden lại tỏ ra rất thận trọng khiến giới đấu tranh phẫn nộ, chỉ trích. Trước đó, khi trả lời AFP, nhà đấu tranh vì môi trường người Uganda Vanessa Nakate cho rằng "thế giới cần đến vai trò lãnh đạo của Mỹ".
Ai Cập cấm cuộc tuần hành vì khí hậu truyền thống
Đã thành truyền thống, thứ Bẩy giữa hai tuần Hội nghị về Khí hậu là ngày tuần hành lớn của xã hội dân sự. Tuy nhiên, cuộc tuần hành ngày 12/11 chỉ diễn ra trong khu vực tổ chức hội nghị, thay vì ở thành phố, do chính quyền không cấp phép :
Đặc phái viên RFI Jeanne Richard tường trình từ Sharm El Sheikh :
"Ngay lúc đầu, chính quyền Ai Cập đã thông báo là không thể biểu tình trên đường phố ở Sharm El Sheikh. Bà Aurore Mathieu, thuộc Mạng lưới Hành động vì Khí hậu, lấy làm tiếc nhưng không nản lòng.
Bà nói : "Năm nay, chúng tôi quyết định tuần hành ngay bên trong khu vực tổ chức hội nghị COP27. Đây là cách để nói rằng dù bị cấm biểu tình trong thành phố, chúng tôi vẫn muốn tiếng nói của xã hội dân sự được lắng nghe".
Ngược lại, điều không thay đổi năm nay là hàng loạt quy định nghiêm ngặt phải tuân thủ khi biểu tình tại Hội nghị COP, theo giải thích của Aurore Mathieu : "Có một bộ quy tắc phải tuân thủ, như chúng tôi không được chỉ đích danh một nước nào đó hay những cá nhân cụ thể. Không được xảy ra bạo lực, nhân viên của Liên Hiệp Quốc được triển khai cùng với chúng tôi để bảo đảm rằng cuộc tuần hành tuân thủ những điều kiện đó".
Bruno Stagno, phát ngôn viên của tổ chức Quan sát Nhân quyền, cũng lấy làm tiếc là cuộc tuần hành lớn như thông lệ không thể diễn ra. Ông không ngại cáo buộc chính quyền : "Ai Cập là một chế độ trấn áp lớn, áp bức. Những khu khép kín mà các phái đoàn sống ở đây, tại Sharm el-Sheikh, không hề phản ánh thực tế trong nước".
Chỉ có khoảng vài trăm người sẽ tham gia cuộc tuần hành và bày tỏ tiếng nói của xã hội dân sự, thay vì vài chục nghìn người như hàng năm".
Thu Hằng
**********************
COP27 kỳ vọng vào tổng thống Mỹ
Thanh Hà, RFI, 11/11/2022
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden hôm 11/11/2022 đến dự hội nghị khí hậu COP27. Trong vài giờ hiện diện tại Charm El Cheikh- Ai Cập, trước khi tiếp tục hành trình sang Châu Á dự thượng đỉnh ASEAN mở rộng và G20, ông Biden trình bày kế hoạch rất quy mô của Mỹ để chống biến đổi khí hậu. Các nước nghèo chờ đợi Washington thông báo các khoản viện trợ.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden lên chuyên cơ Air Force One để lên đường qua Ai Cập ngày 10/11/2022. Reuters - Kevin Lamarque
Do vướng bận bầu cử giữa kỳ hồi đầu tuần, mãi đến hôm nay tổng thống Biden mới đặt chân đến Ai Cập để trình bày kế hoạch đầu tư 370 triệu đô la vì môi trường. Đây là khoản tiền lớn nhất Mỹ chưa từng chi ra trong nỗ lực giảm phát carbon gây hiệu ứng nhà kính.
Tuy nhiên giới quan sát dự báo tổng thống Hoa Kỳ sẽ lúng túng khi được hỏi về quyết tâm giúp đỡ các nước nghèo trong mục tiêu chống biến đổi khí hâu và về các kế hoạch của Washington hỗ trợ những quốc gia phải gánh chịu những hậu quả tai hại nhất do hiện tượng Trái Đất bị hâm nóng gây nên.
AFP nhắc lại đến nay Washington vẫn chưa thực thi cam kết trong khuôn khổ chương trình tài trợ 100 tỷ đô la mỗi năm cho các nước nghèo. Ông Biden tuy đã hứa đóng góp hơn 11 tỷ đô la cho mục tiêu này nhưng quyết định đó có thể bị đa số sắp tới đây tại Quốc Hội Mỹ ngăn lại.
Theo giải thích của dân biểu Kathi Castor, chủ tịch ủy ban đặc biệt tại Hạ Viện Hoa Kỳ về khủng hoảng khí hậu, từ trước đến nay, đảng Cộng hòa chưa bao giờ là đối tác trong các vấn đề môi trường và khí hậu.
Thanh Hà
