Bảo hiểm y tế là chính sách an sinh xã hội của mọi quốc gia, chăm sóc bảo vệ sức khỏe trong điều kiện mức độ tốt nhất đó là quyền công dân, là trách nhiệm của xã hội. Tuy nhiên, ở Việt Nam, người già, hưu trí, thu nhập thấp lệ thuộc hoàn toàn vào bảo hiểm y tế thì việc sống chết hoàn toàn do hên xui trời định. Đây là câu chuyện đau lòng có thật của bạn tôi, một người hưu trí thâm niên 40 năm, mức lương hưu gần 4 triệu. Có lẽ cũng là nỗi khổ chung của nhiều người cùng hoàn cảnh.
Hiện tại, còn nhiều người nghèo không có tiền chữa bệnh vì không nộp được số tiền ngoài phần quỹ bảo hiểm y tế chi trả (Ảnh : Kim Hải)
Tôi đã 63 tuổi, mang nhiều bệnh nền mãn tính như huyết áp cao, thiếu máu cơ tim, tiểu đường, giãn tĩnh mạch là khách hàng thường xuyên của bệnh viện quận ở Thành phố Hồ Chí Minh. Trước dịch covid 19, tuy phải chịu đựng việc chen chút, bắt số qua nhiều vòng, chờ đợi hàng tiếng đồng hồ mới đến lượt khám, bác sĩ hỏi qua loa chưa đầy một phút rồi ra toa thuốc y như toa tháng trước, nhưng ít khi bị thiếu thuốc. Chỉ có điều thuốc điều trị toàn loại rẻ tiền, thay đổi tên thương phẩm xoành xoạch tùy theo nguồn cung cấp của kho dược có chi dùng nấy. Chuyện cơ địa bệnh nhân thích ứng loại thuốc ấy hay không hoàn toàn không xem xét. Không sao ! Miễn có thuốc uống đã là may rồi.
Vướng suy thận mãn vì thiếu thuốc, xét nghiệm !
Điều cắc cớ thách thức người lớn tuổi hay quên là phải đi khám đúng ngày hoặc trễ ngày hẹn theo lịch. Nếu đến sớm dù chỉ một ngày cũng không được chấp nhận. Phải khăn gói đi về !
Nhưng nhớ lại đó là những ngày bình an hạnh phúc ở Thành Phố Hồ Chí Minh trung tâm kinh tế văn hóa, khoa học kỹ thuật của cả nước.
Covid 19 tràn đến, ổ dịch xuất hiện cách nhà chưa đến 100 m. Tôi tự di tản về quê ở miền Tây hy vọng vào môi trường sống thông thoáng thiên nhiên. Trong cao điểm dịch, tránh chỗ tập trung đông người tôi toàn dùng toa thuốc cũ mua thuốc bên ngoài đến khi tạm lắng mới dám mò vô khám ở bệnh viện huyện. Do huyện ở vùng xanh, bảo hiểm của tôi thuộc vùng đỏ nên trước khi khám bệnh phải ngoáy mũi chờ kết quả âm tính, chi phí hơn 300.000 đồng, mất 1/10 lương hưu. Thôi thì dịch giả phải cắn răng chịu. Điều quan trọng là hy vọng được bác sĩ khám và có phương tiện xét nghiệm cận lâm sàng mà theo nguyên tắc thì với người tiểu đường ít nhất 6 tháng phải kiểm tra một lần Hsbc bình quân hàm lượng đường trong máu và chức năng gan thận và nhiều chỉ tiêu khác nhưng do dịch bệnh nên cả năm qua chưa làm lần nào. Xin bác sĩ cho xét nghiệm xem xét chức năng gan thận bác sĩ ngao ngán lắc đầu "Máy hư rồi ! Chưa biết khi nào mới sửa xong !". Nghe xong tay chân bủn rủn tập một.
Oái oăm là khám xong, bác sĩ chỉ cho từ 2 đến 3 trong 7 loại thuốc điều trị thường xuyên. Đó là những loại thuốc hết sức cần thiết như Insulin để chuyển hóa đường trong máu, Bisala điều hòa nhịp tim hay Lipantil để chuyển hóa mỡ trong máu. Bác sĩ giải thích đơn giản là "Hết thuốc rồi !"
Hóa ra mất tiền ngoáy mũi, mất cả buổi sắp hàng chờ đợi mà không được xét nghiệm, thuốc cũng thiếu, vẫn phải đi mua thêm thuốc bên ngoài.
Tháng kế tiếp, vẫn tiếp tục tốn tiền ngoáy mũi, nhưng vẫn không được xét nghiệm và thuốc vẫn thiếu. Tháng thứ ba. Máy đã sửa, được xét nghiệm. Thông thường để khảo sát chức năng gan thận phải phân tích hàng chục chỉ tiêu trong máu và nước tiểu, nhưng thiếu hóa chất hay vì lý do nào đó, chỉ xét nghiệm máu ba chỉ tiêu là Glucose (hàm lượng đường trong máu) và Creatinin (đánh giá chức năng thận) và Ure. (xem ảnh kết quả xét nghiệm chỉ có ba chỉ tiêu)
Nhưng chỉ với kết quả hai xét nghiệm trên cũng đủ choáng tối tăm mặt mày. Hàm lượng đường cao ngất. Chỉ số Creatinin cao ở mức suy thận mãn độ ba. Thuốc thì vẫn thiếu những thứ cần yếu.
Bài học rút ra ở đây là cùng bệnh viện cấp quận huyện, chưa nói đến trình độ năng lực của y bác sĩ, mức chênh lệch về điều kiện thuốc men, trang bị kỹ thuật giữa nông thôn và thành thị cách nhau quá xa. Hóa ra về nông thôn tránh covid, do điều kiện y tế yếu kém của bệnh viện huyện tôi đã vướng vào chứng suy thận mãn khó khả năng hồi phục. Với tiền sử bệnh tiểu đường hơn 20 năm, cộng thêm sự suy thoái này thời gian sống của tôi sẽ rút ngắn lại với tương lai ảm đạm phải kiêng cữ đủ loại thực phẩm từ các món nhiều bột đường đến đạm, mở và các khoáng chất Kali, Natri, Phospho. Bạn bè làm nghề y đã khuyên nhủ tôi, tình trạng suy thận là hệ quả biến chứng của tiểu đường hoàn toàn có thể phát hiện, ngăn ngừa nếu kiểm soát được đường huyết và kiểm tra các chỉ số gan thận thường xuyên. Tôi đã mang thêm cái bệnh hoàn toàn có thể tránh được. Tôi thương mình và thương những người dân quê đang cậy nhờ vào bảo hiểm y tế. Biết bao nhiêu người cùng chung tình trạng vướng bệnh không đáng có vì thiếu thuốc, không được xét nghiệm như tôi ?
Hạn chế chuyển viện tuyến trên
Đến lúc này thì tôi buộc phải trở lại Thành phố Hồ Chí Minh. Xét nghiệm máu lần này cho thấy ngoài các bệnh mãn tính cũ và suy thận, chỉ số bạch cầu cao cho thấy tôi bị viêm nhiễm ở chỗ nào đó. Nghi ngờ viêm mũi, bác sĩ khoa Nội chuyển tôi sang khoa Tai Mũi Họng. Đã gần hết giờ làm việc sáng nên tôi phải chấp nhận đóng 190.000 tiền dịch vụ nội soi mũi. Bác sĩ kết luận mũi có polyp và bị viêm. Quả thật tôi thường xuyên bị viêm mũi và mỗi lần như vậy thở rất khó khăn. Tôi xin chuyển viện lên Tai Mũi Họng của TP để phẫu thuật nhưng bác sĩ cho rằng tôi đã lớn tuổi nên không mổ được và cho thuốc uống trong 5 ngày.
Tháng kế tiếp tôi xin khám mắt vì bị mờ đến mức không thể đọc chữ được, ra đường thì nắng chói làm mọi thứ đều lờ mờ, đo thị lực để thay kính lão thì được biết mờ là do cườm chứ độ lão không tăng. Bác sĩ khoa mắt của bệnh viện quận cũng xác định tôi bị cườm nhưng không chịu chuyển lên bệnh viện mắt Điện Biên Phủ mỗ vì cho rằng cườm non.
Theo phân cấp của ngành Y tế và quy chế của Bảo hiểm Y tế, nếu không có giấy chuyển viện của bệnh viện quận huyện là tuyến cơ sở, nơi khám chữa bệnh ban đầu thì khi khám và điều trị ở các bệnh viện chuyên Tai Mũi Họng hay Mắt hay các bệnh viện cấp trên sẽ không được thanh toán chi phí hoặc thanh toán theo tỉ lệ rất thấp. Không có tiền để mổ ở bệnh viện tư hay các bệnh viện tuyến trên tôi đành chịu khó thở và mắt mờ, không đọc, không xem, không ngửi được mùi vị.
May sao, bạn tôi từ bên Mỹ giới thiệu tôi với bác sĩ bệnh viện Mắt và chấp nhận mỗ cho tôi theo chế độ Bảo Hiểm Y tế không chỉ một mà cả hai con. Hóa ra không phải cườm non mà vì lý do nào đó, bác sĩ Mắt bệnh viện tuyến quận không muốn chuyển bệnh nhân lên tuyến trên. Phải chăng, đó cũng là lý do mà bác sĩ Tai Mũi Họng không chuyển cho tôi đi mỗ ? Lẽ nào người 63 tuổi thì không thể mổ mũi ?
Khống chế toa thuốc dưới 300.000 đồng !
Mới đây, lần khám bệnh định kỳ tháng 11, vị bác sĩ thường xuyên điều trị cho tôi cứ ngồi trầm ngâm tính toán bấm máy cộng trừ nhân chia cho đó, cuối cùng quyết định rút ngắn định kỳ khám bệnh của tôi từ một tháng xuống còn ba tuần. Tôi thắc mắc, sao không cho thuốc tròn tháng như từ trước đến giờ, vị bác sĩ thành thật giải đáp, theo quy định mới của Bảo Hiểm Y tế, mỗi toa thuốc không được quá 300.000 đồng. Tôi bệnh nhiều thứ nên nếu cho thuốc đủ một tháng sẽ vượt định mức này nên phải tính toán .
Tôi giật mình sửng sờ trước quy định khống chế một toa thuốc không quá 300.000 quái ác này ! Ngành Y tế đang dự thảo quy định hoành tráng về chi phí dịch vụ trong bệnh viện công. Trong đó có những phòng VIP chưa tính thuốc men, chi phí dịch vụ điều trị, chỉ tiền phòng thôi đã lên đến 3.000.000 đồng/ngày, tức gấp 10 lần định mức tối đa cho toa thuốc điều trị người bệnh của bảo hiểm y tế. Ôi sao khoảng cách chất lượng sống của người giàu và người hưởng bảo hiểm y tế xa nhau đến vậy ? Mặt khác, theo thời giá hiện nay một tô phở đã 50.000 đồng, toa thuốc giá trị bằng 6 tô phở ấy sẽ mua được những loại thuốc gì ? Tác dụng điều trị ra sao ?
Tôi nghĩ đến số phận của mình. Với mức khống chế này, phải đi lại khám bệnh nhiều lần hơn, có phiền một chút cũng chấp nhận được nhưng xa hơn chút nữa đến lúc phải chạy thận nhân tạo hay các biến chứng tiểu đường khác phát sinh thì cái toa thuốc 300.000 đồng này có giá trị được bao nhiêu ngày ? Tương lai sức khỏe của tôi là bức màn đen !
Tôi nghĩ đến vị bác sĩ quen tận tâm ngồi tính toán cân đong toa thuốc cho tôi và hoang mang lo lắng. Từ bao giờ người ta lại bắt thầy thuốc phải kiêm thêm công việc của một kế toán trong khi riêng việc khám chữa bệnh hàng ngày của họ đã quá tải ? Thời gian nào cho việc khám, điều trị ít nhất cũng hơn 60 ca bệnh mỗi ngày, thời gian nào cho việc cộng trừ nhân chia tính tiền hơn 60 toa thuốc để cân đối dưới 300.000 đồng ? Theo quy luật của Marx lượng đổi thì chất đổi. Khối lượng công việc của bác sĩ tăng lên gấp đôi gấp ba thì chất lượng phải giảm đi theo cùng tỉ lệ. Điển hình là ngay toa thuốc của tôi, dù tận tụy, quan tâm tới người bệnh nhưng quá tải, vị bác sĩ đã bỏ sót thuốc Bisala hết sức cần thiết !
Với não trạng và cung cách quản lý điều hành keo kiệt, tính toán thủ lợi theo kiểu trọc phú này, bảo hiểm y tế trở thành công cụ sinh lãi cho người quản lý còn người bệnh hưởng chế độ bảo hiểm sống chết do trời ! Nếu ở một đất nước khác mà xã hội dân sự được tôn trọng, có nhiều tổ chức bảo hiểm y tế cạnh tranh nhau và các tổ chức bảo hiểm y tế này được các tổ chức dân sự giám sát, tệ trạng này không thể xảy ra. Khốn thay, tôi đang sống ở xứ thiên đường !
Gió Bấc