Trường đại học hay đại học : vấn đề danh xưng và chất lượng !
RFA, 13/12/2022
Vấn đề Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội trở thành Đại học Bách Khoa Hà Nội và trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh sẽ thành Đại học UEH gây xôn xao dư luận trong những ngày qua tại Việt Nam.
Bảng tên trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh tại cơ sở chính ở quận 3. Ảnh : Mạnh Tùng
Anh Đỗ Trọng Hoàng, tân sinh viên Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh tại Thành phố Hồ Chí Minh, bày tỏ sự hoang mang trước sự việc này :
"Mình cũng hơi khó hiểu, mấy người bạn của mình cũng vậy, cũng không hiểu. Không biết hai thứ ("trường đại học" và "đại học") khác nhau ra sao, trước giờ thì mình cũng chỉ nghĩ là một thứ. Nghe qua thì mình nghĩ là trường thuộc trường, nói chung là khó hiểu".
Chia sẻ qua email với phóng viên Á Châu Tự Do, một giảng viên đang công tác tại một trường Đại học ở Thành phố Hồ Chí Minh phân tích về hai khái niệm "trường đại học" và "đại học" :
"Hai khái niệm này ở Việt Nam và nước ngoài đã được phân biệt từ lâu. Sự việc này như một cách các trường tự "nâng cấp" nếu chỉ dừng lại ở mặt hình thức khi chúng ta chưa biết được sự thay đổi nội tại từ chất lượng đào tạo, mô hình hoạt động, hình thức tổ chức... rõ ràng thì chưa thể khẳng định đây là phát triển trong hệ thống giáo dục, cụ thể là sự phát triển của trường. Nhưng lại vô tình làm mọi người hoang mang trong cách gọi tên, cách thức tổ chức mô hình giáo dục".
Theo Luật giáo dục đại học 2018 và Nghị định 99/2019/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 15/2/2020, hai khái niệm vừa nêu là hoàn toàn khác nhau.
Cụ thể, trường đại học, học viện (gọi chung là trường đại học) là cơ sở giáo dục đại học đào tạo, nghiên cứu nhiều ngành, được cơ cấu tổ chức theo quy định của luật này.
Đại học là cơ sở giáo dục đại học đào tạo, nghiên cứu nhiều lĩnh vực, được cơ cấu tổ chức theo quy định luật này ; các đơn vị cấu thành đại học cùng thống nhất thực hiện mục tiêu, sứ mạng, nhiệm vụ chung.
Điều này cho thấy trường đại học là cơ sở đào tạo nhiều ngành (mỗi lĩnh vực có nhiều ngành) nhưng không đào tạo nhiều lĩnh vực. Đại học là cấp cao hơn, trong đại học sẽ bao gồm các trường đại học.
Cùng với anh anh Hoàng, một phụ huynh có con đang theo học tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) cũng bày tỏ ý kiến khi nghe thông tin liên quan :
"Nói chung là người ta (Nhà nước) làm sao thì mình phải theo thôi. Mình theo học chương trình, trường của người ta thì phải tuân thủ rồi. Thấy quy định, quy chế của mấy trường cũng thay đổi liên tục, phải chịu thôi. Chỉ mong chất lượng dạy tốt là được, ra trường có cái bằng đi xin việc tốt là được".
Theo quy định, điều kiện để chuyển trường đại học thành đại học là : đạt công nhận đạt chuẩn chất lượng cơ sở giáo dục đại học ; có ít nhất ba trường trực thuộc, ít nhất 10 ngành đào tạo đến trình độ tiến sĩ, quy mô đào tạo chính quy trên 15.000 sinh viên.
Đồng thời cần có ý kiến chấp thuận của cơ quan quản lý trực tiếp đối với trường đại học công lập, có sự đồng thuận của các nhà đầu tư đại diện ít nhất 75% tổng số vốn góp đối với trường đại học tư thục, trường đại học tư thục hoạt động không vì lợi nhuận.
Người giảng viên đạihọc tại Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ thêm về vấn đề trường đại học trở thành đại học :
"Để trở thành đại học cũng không phải là dễ nhưng với tình hình các trường nhanh chóng đạt tiêu chuẩn để trở thành đại học thì cũng nên xem xét lại quy định hoặc nâng cao tiêu chí đánh giá thực lực trong khi các trường chưa có một bước tiến nào thực sự đột phá trong nâng cao chất lượng giáo dục, cải tiến trong phương thức, mô hình giảng dạy. Xa hơn nữa là khi đã trở thành đại học thì cũng phải duy trì những tiêu chí đó xuyên suốt để có một chất lượng đào tạo bền và vững".
Đầu tháng 7.2021, Trường Đại học Cần Thơ cũng có chủ trương phát triển thành đại học gồm bốn trường thành viên. Tương tự, trường Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh cũng đề ra chiến lược phát triển theo mô hình một đại học với 4 trường thành viên, trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh cũng có đề án gửi Bộ Y tế về việc phát triển thành Đại học Sức khỏe.
Cùng với đó, một số trường cũng có chiến lược thành lập các trường thành viên hoặc có hướng phát triển trở thành đại học đa ngành, đa lĩnh vực như trường Đại học Công nghiệp Hà Nội, trường Đại học Kinh tế quốc dân, trường Đại học Ngoại thương.
Câu chuyện chuyển đổi "trường đại học’ thành "đại học’ xảy ra vào khi nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học, có bằng cử nhân ra trường nhưng không thể kiếm được một việc làm phù hợp với chuyên môi.
Nguồn : RFA, 13/12/2022
****************************
Trường học là gì ?
Mai Lan, VNTB, 11/12/2022
Lâu nay, trường học được hiểu là một cơ quan được lập ra nhằm giáo dục cho học sinh dưới sự giám sát của giáo viên. Hầu hết các quốc gia đều có hệ thống giáo dục tiêu chuẩn, hầu hết là bắt buộc. Trong các hệ thống này, học sinh thường trải qua các loại trường khác nhau, tùy nơi tên gọi trường có thể khác nhau nhưng chủ yếu gồm trường tiểu học và trường trung học. Mẫu giáo và nhà trẻ là các giai đoạn trước khi vào trường học.
Theo từ điển tiếng Việt, "trường học" là danh từ, nơi tiến hành việc giảng dạy, đào tạo toàn diện hay một lĩnh vực chuyên môn nào đó cho các loại học sinh. Ảnh minh họa Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn tuyển sinh (USSH)
Ngày nay, ngoài các nhà trường truyền thống còn có trường học tại nhà và trường học trực tuyến. Trong tiếng Việt, trường học còn có thể bao gồm cả trường cao đẳng, trường đại học và các cơ sở giáo dục khác.
Ở Việt Nam còn có "trường giáo dưỡng" là loại hình trường đặc biệt dành cho các thanh thiếu niên phạm tội. Trong trường, các học sinh này được học văn hóa, được dạy nghề, giáo dục đạo đức để có thể ra trường, về địa phương sau một vài năm. Các năm trước, các trường loại này do Bộ Công an Việt Nam quản lý, nhưng bây giờ, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội quản lý.
Cũng là trường học do chính quyền tỉnh, thành phố trực tiếp quản lý, có tên "trung tâm giáo dục thường xuyên", được hiểu là nơi phổ cập giáo dục cho tất cả các lứa tuổi. Trước đây người ta còn gọi là hệ "Bổ túc văn hóa" thường dạy vào ban đêm với các trụ sở là trường học phổ thông.
Trước khi có Luật Giáo dục đại học phiên bản sửa đổi, bổ sung năm 2018, ở Việt Nam khi viết tên gọi "trường đại học X". hay "đại học X". thì nó cùng nghĩa là nơi giáo dục bậc đại học.
Tuy nhiên sau đó, tại Điều 4 Luật Giáo dục đại học sửa đổi, bổ sung năm 2018, định nghĩa như sau :
"Trường đại học, học viện (sau đây gọi chung là trường đại học) là cơ sở giáo dục đại học đào tạo, nghiên cứu nhiều ngành, được cơ cấu tổ chức theo quy định của Luật này.
Đại học là cơ sở giáo dục đại học đào tạo, nghiên cứu nhiều lĩnh vực, được cơ cấu tổ chức theo quy định của Luật này ; các đơn vị cấu thành đại học cùng thống nhất thực hiện mục tiêu, sứ mạng, nhiệm vụ chung".
Theo đó trường đại học là cơ sở đào tạo nhiều ngành nhưng không đào tạo nhiều lĩnh vực. Còn đại học là một cơ sở đào tạo trên nhiều lĩnh vực, trong mỗi lĩnh vực có thể có nhiều ngành.
"Đại học" là một tổ chức giáo dục có các trường đại học thành viên. Còn "trường đại học" có thể là một cơ sở giảng dạy đại học độc lập, hoặc là thành viên của một đại học vùng, chuyên cung cấp các chương trình đào tạo bậc đại học.
Điều này có nghĩa về hình thức theo cách diễn giải của Luật Giáo dục đại học sửa đổi, bổ sung năm 2018, thì đại học là cấp cao hơn, trong đại học sẽ bao hàm các trường đại học.
Tuy nhiên cách hiểu trên một lần nữa lại có vẻ chệch choạc cũng về diễn giải luật từ sự việc của Quyết định 1512/QĐ-TTg ngày 02-12-2022, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đã quyết định chuyển Trường Đại học Bách khoa Hà Nội thành Đại học Bách khoa Hà Nội.
Theo nội dung quyết định, Đại học Bách khoa Hà Nội là đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đại học Bách khoa Hà Nội có mô hình tổ chức và quản trị tiên tiến, bộ máy tinh gọn, tăng tính chủ động, sáng tạo ở các đơn vị, thực hiện phân cấp tự chủ mạnh nhưng không phân lập, không xây dựng các trường đại học thành viên, thống nhất quan điểm "Một Bách khoa Hà Nội".
Như vậy, chưa bàn chi tiết về "trường đại học là cơ sở đào tạo nhiều ngành nhưng không đào tạo nhiều lĩnh vực – còn đại học là một cơ sở đào tạo trên nhiều lĩnh vực, trong mỗi lĩnh vực có thể có nhiều ngành", với cụ thể ở "Đại học Bách khoa Hà Nội" cho thấy việc phân biệt của Điều 4 Luật Giáo dục đại học sửa đổi, bổ sung năm 2018, dường như rất cần được tu chỉnh thêm lần nữa ở phiên bản 2023 chẳng hạn, để đúng từ điển tiếng Việt hơn trong cách sử dụng và cách hiểu về danh từ "trường học".
Nói thêm, cách viết trên văn bản luật và văn bản hành chính, rằng "Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh" – "Đại học Quốc gia Hà Nội" là khó hiểu, vì có thể hiểu "Thành phố Hồ Chí Minh" – "Hà Nội" là một chỉ danh địa lý ; cũng có thể hiểu đó là đại học có tên "Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh" – "Quốc gia Hà Nội" ( ? !).
Mai Lan
Nguồn : VNTB, 11/12/2022
************************
Rối : trường đại học không phải là đại học nhưng vẫn là đại học
Phạm Lê Đoan, VNTB, 07/12/2022
Đại học Bách Khoa vẫn là trường Đại học Bách Khoa, nhưng không phải là trường Đại học Bách Khoa
Lưu ý thêm ở đây về cách viết hoa để thấy rối và đánh đố ngữ nghĩa ra sao.
Thủ tướng Chính phủ vừa có quyết định chuyển Trường đại học Bách khoa Hà Nội thành Đại học Bách khoa Hà Nội.
Theo quy định hiện hành, đại học là một tổ chức giáo dục có các trường đại học thành viên và khoa trực thuộc. Đại học đào tạo nhiều lĩnh vực, trong mỗi lĩnh vực có thể có nhiều ngành khác nhau. Người đứng đầu đại học là giám đốc, khác với trường đại học người đứng đầu là hiệu trưởng.
So với trường đại học, cơ sở đại học có cơ hội nhiều hơn trong việc xây dựng cơ chế đào tạo linh hoạt, tạo cơ hội nhiều hơn cho người học, có vị thế cao hơn trong đối ngoại, hội nhập quốc tế.
Như vậy, với tin Trường Đại học Bách Khoa vừa được chuyển thành Đại học Bách Khoa, có nghĩa là Đại học Bách Khoa vẫn là trường Đại học Bách Khoa, nhưng không phải là trường Đại học Bách Khoa. Bởi theo Luật Giáo dục đại học : Đại học gồm nhiều trường đại học. Còn trường đại học thì chỉ là trường đại học mà không phải là đại học.
Vì thế Đại học Bách Khoa vẫn là Bách Khoa cũ, nhưng không phải là trường đại học Bách Khoa cũ dù vẫn đào tạo đại học bách khoa như cũ. Bằng của Đại học Bách Khoa không phải là bằng tốt nghiệp trường Đại học Bách Khoa mà là bằng tốt nghiệp đại học Bách Khoa ở Bách Khoa.
Nếu vẫn chưa hiểu thì đại khái là trường đại học không phải là đại học nhưng vẫn là đại học. Bằng tốt nghiệp trường đại học không phải là tốt nghiệp Đại học nhưng vẫn là tốt nghiệp đại học.
Nôm na, là ‘sinh viên’ gái Đại học Bách Khoa không phải là ‘sinh viên’ gái trường Đại học Bách Khoa, dù vẫn học ở đại học Bách Khoa.
Việc chuyển ngữ cũng khó hơn. Ví dụ như đại học Quốc gia Hà Nội đã là một "University" thì bên dưới không thể có các "University" được, phải là các "College", "Institute" hay "School" nằm bên trong.
Bàn luận về vấn đề này ở Hội Ngôn ngữ học Việt Nam, ghi nhận ý kiến chung, về mặt ngôn ngữ thì "đại học" và "trường đại học" không có khác biệt. Tuy nhiên, bộ Giáo dục và đào tạo hiện tại đang có sự phân biệt "trường đại học" và một bậc cao hơn là "đại học vùng", chẳng hạn, đại học Quốc gia Hà Nội, đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, đại học Vinh, đại học Huế, đại học Đà Nẵng… với nhiều trường đại học thành phần.
Tức là "đại học" bao gồm nhiều "trường đại học" trực thuộc Bộ. Điều này cũng đang khiến giới khoa học băn khoăn.
Trước kia, loại hình trường mà hiện nay gọi là "đại học" được gọi là "viện đại học". Đó là cách gọi được thừa hưởng dòng chảy lịch sử từ thời viện đại học Đông Dương, là một đại học đa lĩnh vực. Hồi đó, có cả viện đại học Sài Gòn, viện đại học Huế, viện đại học Cần Thơ…
Lúc còn đương chức, bà Nguyễn Thị Kim Tiến từng phát biểu rằng Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh phải đổi tên thành Trường Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh. Hiện nay, con dấu của "trường" Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh không có chữ "trường" ở phía trước.
Việc đổi tên này, theo bà Nguyễn Thị Kim Tiến là chỉ để tuân thủ các quy định trong Luật Giáo dục và Luật Giáo dục đại học sửa đổi bổ sung 2018, chẳng hề liên quan việc nâng chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học của trường như một số ý kiến gán ghép việc đổi tên trường với việc nâng cao chất lượng giáo dục.
Như vậy, chất lượng giáo dục không đến từ cái tên mà nó được đánh giá từ nỗ lực của cả một đội ngũ tập thể. Nhưng, cái tên cũng gây ra nhiều rắc rối từ việc thêm hoặc bớt một chữ "trường" như phát biểu của Bộ trưởng Y tế tại lễ khai giảng năm học 2019- 2020 của Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh.
Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đề nghị thay tên gọi "Đại học" bằng thuật ngữ "Viện đại học".
Theo thông lệ quốc tế hiện nay, các cơ sở giáo dục đại học có thể được phân loại theo những tiêu chí khác nhau : theo cơ cấu tổ chức (viện đại học, học viện, trường đại học, trường cao đẳng) ; theo sứ mệnh (viện đại học quốc gia, viện đại học vùng, trường đại học ngành, trường đại học địa phương, trường cao đẳng ngành, trường cao đẳng địa phương, trường đại học tư thục,…) ; theo đẳng cấp (trường đại học nghiên cứu, trường đại học, trường cao đẳng) ; theo phương thức tuyển sinh (trường đại học truyền thống, trường đại học mở) ; theo loại hình sở hữu (công lập, tư thục, dân lập).
Phạm Lê Đoan
