Cuộc gặp với Tập Cận Bình có thể đã thúc đẩy nỗ lực chống tham nhũng của tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nói chuyện với giới truyền thông tại Hà Nội vào ngày 23/05/2021. Giống như Tập Cận Bình của Trung Quốc, Trọng đã sử dụng chiến dịch chống tham nhũng để siết chặt quyền lực của mình. © AP
Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng dường như đã củng cố thêm quyền lực sau khi quốc hội thông qua việc miễn nhiệm hai phó thủ tướng trong một phiên họp bất thường khai mạc hôm thứ Năm.
Quyết định này được đưa ra sau khi Đảng cộng sản Việt Nam tước bỏ các chức Ủy viên Trung ương của hai người này hồi tuần trước.
Phạm Bình Minh là phó thủ tướng thường trực phụ trách ngoại giao, và Vũ Đức Đam là phó thủ tướng phụ trách y tế công. Hai Phó thủ tướng này được cho là đã bị thay thế sau khi bị buộc tội để cho tham nhũng hoành hành dưới trướng.
Hành vi phạm tội của Phạm Bình Minh được cho là thiếu giám sát khi dịch Covid-19 lần đầu tiên hoành hành khắp thế giới và các chuyến bay giải cứu đưa công dân Việt Nam đang sinh sống ở nước ngoài về nước. Khoảng 40 người, gồm một thứ trưởng ngoại giao, cựu đại sứ tại Nhật Bản và giám đốc điều hành công ty du lịch, đã bị bắt vì nhận hối lộ từ những hành khách được ưu tiên lên máy bay.
Vũ Đức Đam bị chỉ trích vì cách thức chính phủ tiến hành đấu thầu dụng cụ xét nghiệm covid. Quá trình đấu thầu kể từ đó đã có gian lận, trở thành một vụ bê bối khiến một cựu bộ trưởng y tế và một cựu chủ tịch thành phố Hà Nội bị cách chức và bị bắt giam.
Cả Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam đều chưa bị bắt và không có lời giải thích chính thức nào được đưa ra về việc họ bị cách chức. Một nguồn tin ngoại giao đã tỏ ra ngạc nhiên khi nói chuyện với Nikkei Asia : "Họ có hình tượng trong sạch trong đảng, được lòng dân chúng".
2222222222222222222222
Nguyễn Phú Trọng cho miễn nhiệm các phó thủ tướng để củng cố quyền lực
Việc cách chức hai phó thủ tướng này đánh dấu sự leo thang của chiến dịch chống tham nhũng kéo dài nhiều năm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, hiện đang làm Tổng bí thư đang ở nhiệm kỳ thứ ba. Đây là lần đầu tiên Nguyễn Phú Trọng truy lùng các quan chức chính phủ ở cấp cao nhất.
Các chuyên gia cho rằng việc gia tăng chống tham nhũng này cho thấy Nguyễn Phú Trọng đang củng cố thêm quyền lực của mình, mặc dù ông ta đã "gần như nắm đủ quyền lực thực tế của nhà nước, đảng, lực lượng vũ trang, hệ thống tư pháp và giám sát", Đặng Tâm Chánh, một nhà phân tích chính trị tại Tp. HCM cho biết.
Truyền thông nhà nước ở Việt Nam gọi chiến dịch chống tham nhũng hung hăng, với cái gọi là Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng chống tham nhũng, là "một cái lò đang cháy". Ông Chánh gọi đó là "lò ông Trọng".
Carlyle Thayer, giáo sư danh dự về chính trị tại Đại học New South Wales, Canberra thuộc Học viện Quốc phòng Úc, nói rằng Nguyễn Phú Trọng " người kế nhiệm Trần Quốc Vượng của ông ta đã không được chấp thuận làm Tổng Bí Thư tiếp theo" tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 13 năm 2021, khi đó Nguyễn Phú Trọng được giao nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có.
Trong khi tiếp tục cố gắng chống tham nhũng, Nguyễn Phú Trọng cũng đang tìm kiếm người kế nhiệm
Thayer nói với Nikkei. "Trong khi chờ đợi, Nguyễn Phú Trọng sẽ tiếp tục chiến dịch ‘đốt lò’ vì ông ta biết rằng tham nhũng trong đảng là mối đe dọa lớn đối với tính hợp pháp của Đảng để cai trị Việt Nam".
"Nguyễn Phú Trọng sẽ lặng lẽ vận động các thành viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư và quan chức cấp cao khác trong đảng cho người kế nhiệm ông ta", Thayer nói với Nikkei. "Trong khi chờ đợi, ông ta sẽ tiếp tục chiến dịch ‘đốt lò’ vì ông ta biết rằng tham nhũng trong đảng là mối đe dọa lớn đối với tính hợp pháp của đảng để cai trị Việt Nam".
Từ lâu đã có đồn đoán rằng Nguyễn Phú Trọng, hiện 78 tuổi, sẽ bị thay thế vào giữa nhiệm kỳ thứ ba, 2021-2026, nếu có các đảng viên đủ quyền lực khác xuất hiện.
Nhưng giờ đây, các chuyên gia cho rằng kể từ đó quyền lực của Nguyễn Phú Trọng đã không thể suy xuyển.
Alex Vuving, giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye ở Honolulu, nhận định : "Có khả năng lớn là Nguyễn Phú Trọng sẽ tiếp tục nắm quyền cho đến khi tình trạng sức khỏe không cho phép. Mặc dù ông ta có thể đã gây thù rất nhiều, nhưng dường như không có lãnh đạo nào khác có thể được đa số các Ủy viên Trung ương ủng hộ.
"Trong tình huống này, Nguyễn Phú Trọng vẫn là sự lựa chọn mặc định.
Những người trong Đảng nói với Nikkei rằng có thể có những động cơ thầm kín đằng sau nỗ lực chống tham nhũng của Nguyễn Phú Trọng.
Phạm Bình Minh, một trong hai phó thủ tướng bị cách chức, được cho là có tham vọng làm thủ tướng hoặc Chủ tịch nước, nhưng Nguyễn Trọng không thể chấp nhận "sự ưu ái kiểu và ủng hộ của phe thân phương Tây" của Phạm Bình Minh.
"Nguyễn Phú Trọng cũng bị Tập Cận Bình gây áp lực nhằm hạn chế ảnh hưởng của phe thân phương Tây, và tên của Phạm Bình Minh đã được đề cập trực tiếp", nguồn tin cho biết thêm.
Cụm từ "thân phương Tây" được cho nằm trong các cuộc thảo luận khi Nguyễn Phú Trọng đến Bắc Kinh hồi mùa thu và gặp Tập Cận Bình. Tập Cận Bình cũng dùng việc chống tham nhũng để củng cố quyền lực ở Trung Quốc.
Theo ông Đặng Minh Chánh, khi Nguyễn Phú Trọng từ Trung Quốc trở về, thủ tướng Phạm Minh Chính đã ra tận máy bay đón tổng bí thư. "Một nghi lễ gần như đã biến mất kể từ khi Việt Nam bước vào thời kỳ đổi mới kinh tế [năm 1986]".
Dù có hai phó thủ tướng bị cách chức, nhiều người tin rằng Phạm Minh Chính có thể vẫn trụ được trong chiến dịch chống tham nhũng của Nguyễn Phú Trọng. "Việc cách chức hai phó thủ tướng sẽ tạm thời gây khó khăn cho Thủ tướng Phạm Minh Chính", Hà Hoàng Hợp, thành viên cấp cao đến thăm tại Viện ISEAS-Yusof Ishak của Singapore, nói với Nikkei, "nhưng ông ấy nên trụ và tiếp tục nhiệm vụ phục hồi hậu Covid".
Cũng có khả năng Phạm Minh Chính sẽ chịu thêm áp lực. Ông Chánh tin rằng thủ tướng "không thể trì hoãn cải cách" hệ thống hành chính và dịch vụ công tại Việt Nam đồng thời tăng thu nhập của người dân – tất cả đều là những nhiệm vụ mà ông phó thủ tướng bị bãi nhiệm Phạm Bình Minh phải chịu trách nhiệm trước đây.
Tomoya Onishi
Với sự cộng tác của Kim Dung Tong, Thành phố Hồ Chí Minh và Yuji Kuronuma
Nguyên tác : Vietnam’s Trong consolidates power with dismissals of deputy PMs, Nikkei Asia, 06/01/2023
Nguồn : VNTB, 09/01/2023