Nhà lãnh đạo Triều Tiên đang tìm cách đảm bảo rằng quyền lực của người kế nhiệm ông sẽ được chấp nhận.
Kim Jong-un và con gái Kim Ju-ae cùng các nhà khoa học, kỹ sư và quan chức quân sự liên quan đến vụ bắn thử tên lửa Hwasong-17 : Nhà lãnh đạo Triều Tiên có thể có lý do để tiết lộ sớm người kế nhiệm. ©KCNA/Reuters
Cho đến nay, nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un vẫn cực kỳ kín tiếng về đời tư của mình.
Nhưng bất ngờ thay, trong vòng hai tháng qua, cô con gái Kim Ju-ae của ông đã ba lần xuất hiện trước công chúng.
Các quan chức tình báo Hàn Quốc nói với các nhà lập pháp rằng cô bé khoảng 10 tuổi. Nhưng Ju-ae, người giống hệt mẹ mình, Ri Sol-ju, trông cao hơn so với trẻ em cùng độ tuổi.
Ban đầu, việc Ju-ae xuất hiện được coi là sự kiện chỉ diễn ra một lần, được dàn dựng để làm nổi bật hình ảnh người cha của Kim Jong-un trên cương vị nhà lãnh đạo của chế độ gia trưởng Triều Tiên.
Khi cô bé xuất hiện lần thứ hai trong lễ kỷ niệm vụ thử tên lửa đạn đạo xuyên lục địa có trang bị vũ khí hạt nhân Hwasong-17, một số người cho rằng bức ảnh tuyên truyền này muốn thể hiện ý định của Kim : bảo vệ thế hệ tương lai của Triều Tiên – mà Ju-ae là biểu tượng – bằng vũ khí hạt nhân.
Nhưng khi cô bé xuất hiện lần thứ ba vào ngày 1/1, người ta bắt đầu đồn đoán về việc liệu Ju-ae có đang được chuẩn bị để trở thành người kế vị cha mình hay không. Tờ Lao động Tân văn, tờ báo chính thức của Đảng Lao động Triều Tiên, gọi cô bé là "đứa con Kim yêu quý nhất".
Tuy nhiên, vẫn còn quá sớm để giới thiệu Ju-ae là người kế nhiệm được chỉ định của Kim Jong-un, vì ông mới 39 tuổi. Kim Jong-il, cha của ông, đã cai trị cho đến khi qua đời vì đột quỵ vào/2011 ở tuổi 70, còn Kim Il-sung, ông nội của ông, người sáng lập chế độ, cũng cai trị cho đến khi qua đời ở tuổi 82.
Kim Jong-un nhiều khả năng sẽ tiếp tục cai trị đất nước thêm 50 năm nữa hoặc hơn, nhưng ông cũng có lý do để sớm tiết lộ người kế nhiệm tiềm năng.
Bị nhiều người coi là người kế nhiệm không chính thống của Kim Jong-il, Kim Jong-un đã gặp khó khăn trong việc thiết lập vị thế của mình ở cả trong nước và quốc tế, bao gồm với Trung Quốc.
Trung Quốc là đồng minh thân cận của Triều Tiên. Chủ tịch Tập Cận Bình thậm chí đã nhắc lại cụm từ "thân thiết như răng với môi" trong Chiến tranh Lạnh để mô tả quan hệ Bắc Kinh-Bình Nhưỡng ; ông từng nói rằng đó là mối quan hệ "có một không hai trên thế giới".
Tuy nhiên, Tập đã giữ khoảng cách với Kim suốt 6 năm sau khi trở thành nhà lãnh đạo đứng đầu Trung Quốc. Hai người cuối cùng đã gặp nhau vào/2018.
Tham vọng hạt nhân của Triều Tiên thường được cho là nguyên nhân chính khiến Tập do dự. Nhưng việc ông miễn cưỡng coi Kim là một đối tác ngang hàng là một yếu tố quan trọng thường bị đánh giá thấp trong động lực quan hệ giữa hai bên.
Nói thẳng thì hình ảnh của Kim tại Trung Quốc không được tốt.
Ở tuổi 27, Kim bất ngờ đặt chân vào vũ đài chính trị toàn cầu sau cái chết đột ngột của cha mình. Tính đến thời điểm đó, truyền thông nhà nước Triều Tiên hầu như chưa từng đưa tin tức hay hình ảnh gì về ông.
Các chuyên gia nước ngoài thường mô tả ông là một người còn trẻ, thiếu kinh nghiệm, là con rối trong tay các tướng lĩnh ở độ tuổi 60 và 70. Những lời nói này đã gây tổn hại đến quyền lực của ông.
Ngay cả ở Trung Quốc, cũng có nhiều nghi ngờ về việc liệu Kim Jong-un có thực sự là người ra quyết định cuối cùng ở Triều Tiên hay không.
Vào thời điểm đó, Jang Song-thaek, người đã kết hôn với em gái của Kim Jong-il và từng là phụ tá hàng đầu của ông, đóng vai trò là người bảo hộ trên thực tế cho nhà lãnh đạo trẻ.
Ảnh hưởng của Jang được thể hiện rõ ràng trong đoạn phim của truyền hình nhà nước Triều Tiên khi người ta thấy ông đứng cạnh Kim Jong-un trong những buổi đi thăm nhà máy như thể ông là một giáo viên đang giám sát học sinh.
Jang Song-thaek được nhìn thấy đi sau Kim Jong-un tại một nhà máy trong một bức ảnh không ghi ngày tháng do KCNA công bố vào tháng 2/2012 : Jang đóng vai trò là người bảo hộ trên thực tế cho nhà lãnh đạo trẻ. ©KCNA/Reuters
Jang thường tỏ ra thoải mái, chắp tay sau lưng, trong khi các quan chức Triều Tiên khác đều tỏ ra lo lắng, bận rộn ghi chép những gì Kim nói. Đó là cách Jang thể hiện quyền lực của mình đối với Kim trước công chúng. Một số nhà phân tích người Hàn Quốc từng nói với tôi rằng một ngày nào đó Jang sẽ phải trả giá cho hành động này.
Tập hơn Kim 31 tuổi. Trong văn hóa Châu Á, người ta được kính trọng bởi tuổi tác của mình, vì vậy Tập giống như một người cha và cậu bé Kim nên thể hiện sự tôn trọng với người lớn tuổi hơn.
Với tư cách là người đứng đầu một cường quốc toàn cầu ngày càng hùng mạnh, người ta tin rằng Tập xem Kim chỉ là nhà lãnh đạo trên danh nghĩa của một quốc gia nhỏ bé, cần phải nghe lời Tập. Một học giả nổi tiếng của Trung Quốc thậm chí còn gọi ông là "bé Kim". Nhiều người Trung Quốc coi Jang mới là người nắm quyền thực sự ở Triều Tiên, còn Kim bị đánh giá rất thấp.
Kim đã sớm quyết định sẽ không đóng vai phụ trong mối quan hệ với Tập.
Trong những ngày trước khi Triều Tiên tiến hành vụ thử hạt nhân lần thứ ba vào năm 2013, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã triệu tập đại sứ của Bình Nhưỡng để yêu cầu hủy bỏ kế hoạch thử nghiệm. Tờ Thời báo Hoàn cầu của nhà nước Trung Quốc cảnh báo Triều Tiên sẽ phải "trả giá đắt" nếu dám tiến hành thử nghiệm hạt nhân, đe dọa cắt viện trợ.
Kim phản ứng bằng cách cho xử bắn Jang, chính trị gia thân Trung Quốc nổi tiếng nhất của Triều Tiên, với cáo buộc âm mưu đảo chính quân sự.
Việc xử tử tàn bạo Jang "một cách quyết đoán và nhanh chóng," theo cách nói của một nguồn tin người Trung Quốc, đã giúp Kim xây dựng hình ảnh nhà lãnh đạo thực chất của Triều Tiên, và thậm chí còn khiến một số nhà quan sát Trung Quốc kính sợ. Bắc Kinh cảm nhận rằng Kim đang gửi một thông điệp tới cả người Triều Tiên lẫn người Trung Quốc.
Ngày nay, Cục Tình báo Quốc gia, cơ quan tình báo chính của Hàn Quốc, cho biết Kim "đã thể hiện mong muốn chuyển giao quyền lực" bằng cách công khai sự xuất hiện của con gái mình từ rất sớm.
Kim được cho là có ba người con. Cũng giống như nhiều thứ khác ở Triều Tiên, thông tin về các con của ông và ai trong số chúng được coi là người kế nhiệm sẽ tiếp tục được giấu kín với thế giới bên ngoài thêm một thời gian nữa.
Tuy nhiên, quan điểm cho rằng Kim Jong-un cho Ju-ae xuất hiện để công khai ám chỉ về sự tồn tại của người kế nhiệm nên được xem xét một cách nghiêm túc. Nguyên nhân có thể liên quan đến trải nghiệm của chính nhà lãnh đạo Triều Tiên khi bị đánh giá thấp do là người kế nhiệm không chính thống, vì mọi người không biết gì về ông, thậm chí về sự tồn tại của ông.
Bằng cách sớm tiết lộ người kế nhiệm tiềm năng của mình, Kim muốn đảm bảo rằng quyền lực của người đó sẽ được công nhận ngay lập tức nếu nhà lãnh đạo Triều Tiên phải rời bỏ chính trường từ sớm. Ông cũng nói rõ rằng mình có ý định duy trì chế độ gia đình trị đến thế hệ thứ tư, một bước phát triển chưa từng có trong một chế độ độc tài đương đại.
Seong Hyon-lee
Nguyên tác : "Kim Jong-un has started his succession planning," Nikkei Asia, 25/01/2023
Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 29/01/2023
Seong-Hyon-lee là nghiên cứu viên cao cấp tại Quỹ George H.W. Bush về Quan hệ Mỹ-Trung có trụ sở tại Houston, Texas.