"Nếu bản thân vì việc công mong thần linh ủng hộ, nhược bằng lợi dụng việc công làm của tư thì thần linh đả tử.
1
Hịch văn Minh thề - lời thề không tham nhũng
Lễ hội Minh thề năm nay về cơ bản vẫn như các năm trước khi người có "chức sắc" cao nhất tham gia hội thề vẫn chỉ là trưởng thôn, phó trưởng thôn cùng các vị cao niên trong làng.
Sáng 4/2, tức ngày 14 tháng Giêng năm Quý Mão, tại Khu Di tích lịch sử văn hóa Đền – chùa Hòa Liễu, thôn Hòa Liễu, xã Thuận Thiên, huyện Kiến Thụy, Hải Phòng, lễ hội Minh thề được diễn ra ; và về cơ bản vẫn như các năm trước khi người có "chức sắc" cao nhất tham gia hội thề vẫn chỉ là trưởng thôn, phó trưởng thôn cùng các vị cao niên trong làng.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng – Phó Bí thư Thường trực, Chủ tịch HDDND huyện Kiến Thụy dâng hương
Đông đảo quần thần về dự hội dù đêm hôm
Trước đó chưa mười giờ đồng hồ, vào tối 3-2, tức 13 tháng Giêng năm Quý Mão, huyện An Lão, Hải Phòng tổ chức khai mạc lễ hội truyền thống Núi Voi và Hội chợ xuân Quý Mão 2023. Theo giới thiệu của ban tổ chức, thì "đến dự có các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy : Phạm Văn Lập – Chủ tịch hội đồng nhân dân thành phố Hải Phòng ; Lê Anh Quân – Phó Chủ tịch thường trực UBND thành phố Hải Phòng ; Lê Trung Kiên – Trưởng ban quản lý khu kinh tế thành phố Hải Phòng.
Theo lời giới thiệu thì lễ hội truyền thống Núi Voi còn có các công trình văn hóa tâm linh như chùa Linh Sơn, chùa Long Hoa, đình Chi Lai và đền thờ nữ tướng Lê Chân.
Như vậy, nếu cho rằng các quan chức cấp tỉnh/ thành phố ngại chuyện tâm linh mang màu sắc mê tín dị đoan của chuyện Minh thề, vậy thì cần giải thích thế nào khi họ lại chấp nhận đến dự lúc đêm về ở lễ hội Núi Voi với các nghi thức tâm linh ở chùa Linh Sơn, chùa Long Hoa, đình Chi Lai và đền thờ nữ tướng Lê Chân như lời giới thiệu của ban tổ chức lễ hội truyền thống Núi Voi vào tối ngày 3/2/2023 (!?).
Một lưu ý : trong khi "Lễ hội Núi Voi" được công nhận là lễ hội cấp vùng, tổ chức thường niên vào dịp đầu xuân mới, thì "Lễ hội Minh thề" ở thôn Hòa Liễu được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2017.
Không dám thề vì sợ thần linh đả tử
Tình tiết của lễ hội Minh thề năm nay được tường thuật như sau, qua đó có thể hình dung vì sao các quan chức thường rất ngại đến dự lễ hội này :
Phát biểu trước khi bắt đầu nghi lễ, ông Phạm Văn Tài – chủ tịch UBND xã Thuận Thiên – khẳng định những giá trị nhân văn của lễ hội Minh thề có truyền thống lịch sử hơn 500 năm qua và đến nay vẫn luôn vẹn nguyên giá trị bởi tính thiết thực, gần gũi với cuộc sống hiện đại.
Theo ông Tài, những lời hịch văn Minh thề ngắn gọn, súc tích nhưng đã nêu bật được giá trị đạo đức, sự chính trực, liêm khiết và mang thông điệp hết sức hợp lòng dân nên được người dân thôn Hòa Liễu gìn giữ, phát triển cho đến ngày nay.
"Nếu bản thân vì việc công mong thần linh ủng hộ, nhược bằng lợi dụng việc công làm của tư thì thần linh đả tử. Chính những giá trị nhân văn sâu sắc trong hịch văn Minh thề mà ngay cả trong thời kỳ Pháp thuộc, chính quyền đô hộ đã cho dịch nội dung ra tiếng Pháp để lưu truyền rộng rãi" – ông Tài cho biết như vậy.
Từ trong đền thờ, nghi thức rước lần lượt các vị kỳ lão, chức sắc ra đài thề được thực hiện trong tiếng nhạc bát âm trang nghiêm. Con dao bầu và linh kê (gà trống có chân vàng, lông vàng) cũng được rước từ trong đền đặt lên đài thề.
Khi làm lễ tuyên thệ, một con dao thiêng được trao cho chủ lễ. Chủ lễ dùng con dao này vẽ một vòng tròn tượng trưng trước đài thề và cắm dao vào chính giữa vòng tròn ấy rồi dùng con dao thiêng này cắt tiết gà. Nghi lễ cắt tiết gà để uống máu ăn thề diễn ra cầu kỳ theo quy định truyền thống từ ngàn đời.
Máu gà trống được hòa vào bình rượu lớn, mỗi người truyền tay nhau uống một ngụm khẳng định sự đoàn kết thực hiện đúng lời thề. Tiết gà được pha với rượu chia đều cho mỗi người một chén nhỏ như thể hiện sự đồng tâm của cả cộng đồng.
Theo quan niệm của người dân địa phương, máu linh kê rất linh thiêng vì từ xưa gà là linh vật có thể liên thông giữa trời và đất, ánh sáng và màn đêm bằng tiếng gáy. Do đó, gà trống hành lễ phải có đặc điểm : lông vàng, chân vàng, mỏ đỏ, mào cờ.
Lễ hội Minh thề dành cho ai ?
Theo sử sách lưu truyền về hội Minh thề thì nghi lễ này có từ khoảng giữa thế kỷ XVI. Khi đó, vợ của Thái Thượng hoàng Mạc Đăng Dung là Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn đến ấp Lan Niểu (nay là thôn Hòa Liễu) đã tự bỏ tiền và vận động hoàng thân quốc thích, quan lại triều Mạc đóng góp tiền của để tu tạo lại ngôi chùa cổ.
Thái hoàng Thái hậu đã xuất tiền mua 25 mẫu 8 sào 2 thước cúng dâng Tam Bảo và nhiều người theo gương bà cũng tậu ruộng, cúng chùa giúp tăng số diện tích lên đến 47 mẫu 5 sào.
Số ruộng này làng gọi là Thánh điền, một phần diện tích dành cho nhà chùa cấy, một phần dùng vào việc tuần tiết lễ hội, còn lại để chia cho dân đinh cày cấy hưởng lộc và cho cấy đấu thầu lấy thóc lập quỹ nghĩa thương phòng khi đói khó cấp đỡ cho người nghèo, cố nhân, quả phụ…
Cũng chính từ đây, Thái hoàng Thái hậu đã cùng với chức sắc, dân làng lập ra một hịch văn hội Minh thề quy định lấy việc công làm trọng.
Để gìn giữ lễ hội truyền thống độc đáo này và ghi nhớ công đức của Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn, hàng năm người dân làng Hòa Liễu lại tổ chức lễ hội Minh thề kéo dài trong 3 ngày từ 14 đến 16 tháng Giêng âm lịch.
Theo các bô lão làng Hòa Liễu được các đời trước kể lại, xưa kia hội thề diễn ra thu hút được rất nhiều thành phần, đủ chức dịch hàng tổng, quan lại hàng phủ về tham dự. Họ cùng giơ cánh tay thề biểu thị sự thanh liêm, quyết không lấy của công dùng làm của tư.
Ai là người dám "thề không tham nhũng" tại Lễ hội Minh thề ? Câu trả lời cũng giải thích lý do tại sao lễ hội này không xuất hiện xe biển xanh có đầu số 80 vốn dành riêng cho quan chức Chính phủ…
Thạch Hãn
Nguồn : VNTB, 05/02/2023