Những nhà chính trị Cộng hòa muốn tranh được với ông Trump làm ứng cử viên tổng thống năm 2024 thấy họ bị lép vế ! Theo hiến pháp Mỹ, dù ông Trump bị kết tội khi ra tòa, ông vẫn giữ nguyên quyền ứng cử tổng thống.
Theo kinh nghiệm ở Mỹ, nếu bị truy tố, dù có bị kết án, năm 2024 ông Trump sẽ được thêm nhiều phiếu bầu.
Năm 1872, Tổng thống Ulysses S. Grant đang điều khiển chiếc xe ngựa trên đường phố Washington thì bị cảnh sát quơ tay ra lệnh ngừng. Ông Grant bị bắt về bót, nộp phạt, vì xe chạy quá tốc độ. Hoa Kỳ đúng là một nước có truyền thống dân chủ.
Năm nay, cựu Tổng thống Donald Trump bị Biện lý Alvin Bragg ở New York truy tố, theo quyết định của một đại bồi thẩm đoàn. Chưa biết lệnh truy tố nêu ra những "tội" gì nhưng ai cũng biết vụ này liên quan đến chuyện tổ chức thương mại mang tên Trump khai gian khi thanh toán số tiền 130.000 đô la với luật sư Michael Cohen. Năm 2016 Cohen trả tiền cho cô Stormy Daniels để cô không đưa lên báo quan hệ của cô với ông Trump trước ngày dân Mỹ bỏ phiếu. Theo sổ sách của công ty, Cohen được trả nhiều ngân phiếu 35.000 đô la, nhưng ghi là chi phí về tư vấn pháp luật. Khi ra tòa năm 2018, ông ta đã nhận tội khai man và bị kết án tù.
Tổng thống Trump đã phủ nhận không hề quan hệ với cô Daniels ; ông đồng ý cho Cohen trả tiền chỉ vì muốn tránh một chuyện rắc rối tung ra trước ngày bầu cử. Ông phản đối lệnh truy tố của ông Bragg, một người thuộc đảng Dân chủ. Ông tố cáo hành động này nhằm mục đích chính trị, vì ông Trump đã tuyên bố sẽ tranh cử tổng thống vào năm 2024.
Một vị tổng thống Mỹ có thể bị truy tố hay không ? Trong khi tại chức, họ được miễn, vì không thể bắt họ phải bận rộn lo việc kiện tụng, sao lãng việc cai trị. Chỉ quốc hội có quyền, nếu Hạ viện đàn hạch và Thượng viện biểu quyết kết án một tổng thống, với 2 phần 3 số phiếu. Ông Trump đã bị đàn hạch hai lần, lên Thượng viện đều được trắng án.
Nhưng một cựu tổng thống thì khác. Điều I, khoản 3 Hiến pháp Mỹ quy định một cựu tổng thống có thể bị truy tố, xét xử, kết tội và trừng phạt theo luật lệ, dù đã bị đàn hạch và truất phế rồi. Ông Bill Clinton đã bị đàn hạch và thoát nạn trên thượng viện. Trước khi mãn nhiệm, ông đã thỏa hiệp với công tố viện, tự ý đóng tiền phạt 25.000 mỹ kim và treo bằng luật sư trong 5 năm ; đổi lại khi ông về hưu sẽ không bị truy tố về vụ Whitewater cũ nữa.
Trong tuần tới, ông Trump có thể sẽ đi trình diện theo "trát tòa" ; những người ủng hộ ông sẽ biểu tình phản đối khắp nơi. Nếu ông Trump ra tòa, các vị thẩm phán sẽ không xét đến "động cơ chính trị" của biện lý mà chỉ cứu xét các sự kiện, theo luật pháp. Nhưng ông Trump có thể trắng án vì các điều buộc tội không đủ sức thuyết phục.
Trước hết, theo luật lệ tiểu bang New York, bị cáo chỉ có tội nếu chính mình khai gian trong sổ sách kế toán, hoặc ra lệnh cho nhân viên làm. Ông Trump có thể biện hộ rằng nhân viên của ông tự ý làm, chính ông không biết, nhất là trong thời gian bận rộn khi ông làm tổng thống. Ông Allen Weisselberg, phụ trách tài chánh cho công ty Trump đã bị tòa án Manhattan kết tội làm sổ sách gian để trốn thuế, từ năm 2021.
Cũng theo luật lệ New York, một người chỉ bị kết tội khai gian trong sổ sách nếu việc đó làm thiệt hại tiền bạc hoặc tài sản của người khác. Trong vụ này, không có nạn nhân nào bị thiệt hại.
Công tố viện có thể mời Michael Cohen và Stormy Daniels ra tòa làm chứng cho các lời cáo trạng. Nhưng luật sư của ông Trump sẽ thuyết phục tòa án rằng ông Cohen và cô Daniels không phải là các nhân chứng đáng tin cậy. Ông Cohen đã từng bị kết tội khai man để trốn thuế ; cô Daniels đã từng được trả tiền để kể lại nhiều điều trái ngược nhau. Ông Allen Weisselberg ra làm chứng cũng khó được tin tưởng.
Biện lý Bragg có thể truy tố ông Trump một tội hình sự, vì việc trả tiền và gian lận sổ sách nhằm mục đích che đậy việc nhận số tiền đóng góp của ông Cohen quá lớn cho cuộc tranh cử (giới hạn là 5.000 mỹ kim). Nhưng người đưa tiền cho cô Daniels là ông Cohen chứ không đi qua quỹ vận động của Trump.
Với những cáo trạng không đủ vững chắc như thế, tại sao ông Bragg lại đưa ông Trump ra tòa ? Ở tiểu bang New York, với hàng triệu công ty thương mại, ngày nào chẳng có một vụ sổ sách kế toán sai lạc ! Tại sao lại nhắm vào một ông cựu tổng thống, nếu không phải vì lý do chính trị ?
Ông Alvin Bragg đứng trong một tình thế lưỡng nan. Nếu truy tố ông Trump thì bị quy cho vì lý do chính trị ; nếu bỏ qua thì sẽ bị kết tội là né tránh không đụng tới một vị cựu tổng thống, vi phạm quy tắc "mọi người bình đẳng trước pháp luật". Có lẽ ông đã chọn, thà bị nghi ngờ về động cơ chính trị còn hơn bị coi là không tôn trọng nguyên tắc pháp luật công minh.
Ông Bragg có thể chối bỏ lý do chính trị, nhưng lệnh truy tố của ông đã đưa uy tín của ông Trump lên mạnh hơn rất nhiều.
Tất cả các đại biểu quốc hội, hầu hết các thống đốc thuộc đảng Cộng hòa đều lên tiếng phản đối lệnh truy tố của ông Bragg. Ai cũng đồng ý với ông Trump là hành động này nhằm cản trở cuộc tranh cử năm 2024 của ông. Những người trung thành với ông càng nổi giận hơn. Ngay khi ông loan báo mình "sắp bị bắt" và kêu gọi mọi người ủng hộ, trong một tuần đã nhận được hơn 2 triệu đô la. Khi lệnh truy tố được tiết lộ, dù chưa rõ nội dung, thêm hàng triệu đô la đóng góp nữa và cứ thế tiếp tục.
Những nhà chính trị Cộng hòa muốn tranh được với ông Trump làm ứng cử viên tổng thống năm 2024 thấy họ bị lép vế ! Theo hiến pháp Mỹ, dù ông Trump bị kết tội khi ra tòa, ông vẫn giữ nguyên quyền ứng cử tổng thống. Năm 1920, ứng cử viên Eugene V. Debs đã tranh cử tổng thống Mỹ, dù đang bị tù vì chống chiến tranh. Ông được 919.799 phiếu bầu, bằng 3,4% tổng số.
Theo kinh nghiệm ở Mỹ, nếu bị truy tố, dù có bị kết án, năm 2024 ông Trump sẽ được thêm nhiều phiếu bầu. Phần lớn các nhà chính trị Mỹ bị truy tố đã đắc cử dễ dàng hơn. Năm 2014, Bộ trưởng Tư pháp Ken Paxton, tiểu bang Texas bị truy tố về tội lừa đảo một số nhà đầu tư ; sau đó ông được dân bầu thêm hai nhiệm kỳ nữa. Năm 2020, tám người cộng sự cao cấp của ông tố cáo ông lợi dụng chức vụ để bao che một người góp tiền tranh cử. Trong cuộc bỏ phiếu cuối năm, ông vẫn được tín nhiệm, qua mặt đối thủ hơn 10 điểm.
Năm 2015, Nghị sĩ Robert Menendez, tiểu bang New Jersey, sau khi đắc cử bị kết án 14 tội lừa đảo và nhận hối lộ. Năm 2017 ông ra tòa, bồi thẩm đoàn không quyết định ; năm 2018 Ủy ban Đạo đức Thượng viện chính thức khiển trách ông. Nhưng sau đó ông tranh cử lại vẫn thắng !
Dân Mỹ hiện đang bị chia rẽ nặng nề giữa hai khuynh hướng chính trị, những người ủng hộ đảng Cộng hòa sẽ ủng hộ cựu Tổng thống Donald Trump mạnh hơn nữa, nếu ông bị ra tòa. Họ sẽ tin tưởng vào lời tố cáo của ông, coi đây là một hành động nhằm triệt hạ một ứng cử viên tổng thống. Hơn nữa, đây còn được xem là một âm mưu chính trị phá hoại phong trào MAGA do ông Trump phát động. Người ta sẽ tổ chức biểu tình khắp nước Mỹ chống lại âm mưu này. Tất nhiên, hiện tượng đó sẽ khích động, gây phản ứng của những người ủng hộ đảng Dân chủ và một phần những cử tri độc lập. Cuối cùng, chỉ cần nhắc đến tên Stormy Daniels cùng một lúc với tên Donald Trump là cũng khiến nhiều người, khi cầm lá phiếu trong tay, băn khoăn suy nghĩ. Vì vậy, Thống đốc Florida, Ron DeSantis, khi lên tiếng phản đối lệnh truy tố ông Trump, cũng không quên nhắc đến vụ cô "tài tử phim khiêu dâm" này.
Nhiều người Mỹ tiếc nuối thời quá khứ khi các nhà chính trị đối xử nhã nhặn và kính trọng lẫn nhau hơn. Ngôi vị và phẩm cách các tổng thống từng được mọi người tôn trọng, kính nể. Năm 1872, khi ông cảnh sát, tên là William H. West, thấy Tổng thống Grant ngừng xe, đã tới lễ phép nói : "Xin lỗi tổng thống, tôi phải thi hành trách nhiệm, dù ngài đứng đầu cả nước còn tôi chỉ là một cảnh sát viên bé nhỏ, nhưng trách nhiệm là trách nhiệm. Thưa ngài, tôi phải bắt ngài về bót". Ông Grant đã vâng lời, được dẫn về đồn cảnh sát, đóng 20 đô la tiền phạt "speeding," được tha lên xe đi tiếp. Ở nước Mỹ bây giờ, mọi người vẫn bình đẳng trước pháp luật, nhưng cách cư xử với nhau, ngôn ngữ, thái độ đã khác trước rất nhiều.
Ngô Nhân Dụng
Nguồn : VOA, 03/04/2023