Vì sao Hoa Kỳ và Philippines cập nhật Hiệp ước quốc phòng ?
Anh Vũ, RFI 05/05/203
Trong chuyến thăm Hoa Kỳ của tổng thống Philippines, Ferdinand Marcos Jr hôm 01/05 vừa qua, Manila và Washington đã ký thỏa thuận có tên gọi "hướng dẫn phòng thủ song phương". Văn kiện đã được công bố ngày 03/05 vừa qua nhằm xác định cụ thể hóa vai trò của Mỹ trong Hiệp ước quốc phòng ký từ năm 1951, nhưng trong tình hình mới Philippines muốn làm sáng tỏ hơn.
Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. (giữa) cùng phu nhân được chào đón bởi phó tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris tại Đài thiên văn Hải quân Hoa Kỳ, Washington, ngày 02/05/2023. AP - Patrick Semansky
Quan hệ giữa Philippines và Hoa Kỳ đã có những bước chuyển biến nhanh chóng từ khi tổng thống Ferdinad Marcos Jr. lên nắm quyền. Chỉ trong vòng chưa đầy một năm, ông Marcos Jr. đã tiếp đón ba lãnh đạo hàng đầu chính quyền Mỹ, cử các bộ trưởng quốc phòng và Ngoại Giao đến Washington họp với đồng nhiệm Mỹ. Cũng trong gần một năm qua, chính quyền Manila đã chấp nhận mở thêm 4 căn cứ quân sự cho quân đội Mỹ. Hai nước cũng vừa mới tổ chức cuộc tập trận chung thường niên Balikatan quy mô hoành tráng nhất từ trước tới nay.
Mối quan hệ đồng minh này đã được bảo đảm bằng Hiệp ước quốc phòng chung ký từ 1951 và một thỏa thuận bổ sung năm 2014, cho phép quân đội Mỹ cất giữ vũ khí khí tài tại các căn cứ của Philippines. Trong bối cảnh quan hệ đối tác trong lĩnh vực an ninh quốc phòng Mỹ-Philippines được bảo đảm như vậy, giới quan sát đặt câu hỏi tại sao giờ đây Manila lại muốn cập nhật lại các văn kiện vẫn tồn tại từ hơn bảy mươi năm nay ?
Trong chuyến công du Washington vừa qua, tổng thống Ferdinand Marcos Jr. đã nhấn mạnh giờ đây đất nước ông nằm trong vùng "phức tạp nhất trên bình diện địa chính trị và vì thế điều hoàn toàn tự nhiên là Philippines quay sang một nước duy nhất đã được gắn kết với mình bằng một hiệp ước" quốc phòng.
Đồng minh sẽ bảo vệ Philippines ?
Thời gian gần đây, Manila liên tục lên tiếng tố cáo những hành vi gây hấn của các tầu tuần duyên và các tàu dân quân biển trá hình tàu cá của Trung Quốc trong vùng Biển Đông thuộc chủ quyền của Philippines. Mặt khác trong hoàn cảnh khó khăn về năng lượng toàn cầu do cuộc chiến tranh tại Ukraine, Philippines muốn sớm được tiến hành các hoạt động thăm dò khai thác các mỏ khí đốt trong vùng đặc quyền kinh tế nhưng vẫn bị Trung Quốc đòi chủ quyền.
Nhiều nhà phân tích cho rằng, Philippines giờ đây muốn được đồng minh cam kết rõ ràng sẽ bảo vệ mình như thế nào, và như vậy có thể khiến Trung Quốc chùn bước trong các tranh chấp chủ quyền với Philippines tại biển Đông.
Văn bản "hướng dẫn phòng thủ" được bộ quốc phòng Mỹ vừa công bố hôm 03/05, nêu rõ rằng những cam kết phòng thủ chung sẽ được vận dụng trong trường hợp một trong hai đồng minh bị tấn công quân sự "bất kỳ ở đâu trong Biển Đông". Một chi tiết khác được đưa vào văn kiện là giờ đây các tàu tuần duyên cũng thuộc đối tượng được bảo vệ bởi Hiệp ước Quốc phòng.
Điểm đáng chú ý khác là văn bản hướng dẫn ghi nhận hai bên cần phải phối hợp với nhau để đối phó với "cuộc chiến tranh không cân xứng, chiến tranh hỗn hợp và các chiến thuật vùng xám". Thuật ngữ quân sự "chiến thuật vùng xám" thường được Mỹ sử dụng để chỉ việc Trung Quốc dùng các phương tiện phi quân sự như tàu tuần duyên hay các đội tàu cá nhằm khẳng định nhưng đòi hỏi lãnh thổ trong vùng Biển Đông. Trong chiến thuật này có cả những hành động phong tỏa, hăm dọa hay những biện pháp gây rối các hoạt động đánh bắt cá hay tham dò khai thác tài nguyên của đối phương.
Cần nhắc lại là Trung Quốc đòi hỏi chủ quyền trên các đảo cũng như các vùng biển cách bờ biển của họ đến 1500 km, trong đó bao gồm cả vùng đặc quyền kinh tế của 5 quốc gia. Các nước này thường xuyên tố cáo các hành động khiêu khích theo kiểu "chiến thuật vùng xám" nói trên.
Có thể Manila nhận thấy, biết được các tình huống mà Hoa Kỳ sẽ phải can thiệp theo hiệp ước có thể là một biện pháp răn đe khiến Bắc Kinh phải tính lại một số chiến lược của họ trên Biển Đông để tránh đối đầu với các lực lượng Hoa Kỳ, trong đó có cách hành xử của lực lượng tuần duyên Trung Quốc.
Nhưng Trung Quốc cũng có thể sử dụng các tàu của mình để kiểm tra các giới hạn trong cam kết quốc phòng của Hoa Kỳ và tìm cách làm suy yếu liên minh, đặt Washington vào một vị trí khó khăn khi họ có thể miễn cưỡng can thiệp do lo ngại về sự leo thang hoặc tính toán sai lầm.
Anh Vũ
***************************
Tổng thống Marcos : Căn cứ quân sự Philippines có thể "hữu ích" nếu Đài Loan bị tấn công
Thu Hằng, RFI, 05/05/2023
Mỹ hiện giờ được phép tiếp cận 9 căn cứ quân sự ở Philippines. Trả lời phỏng vấn của Reuters ngày 04/05/2023, tổng thống Marcos Jr. cho biết đây chỉ là biện pháp "phòng thủ" nhưng có thể "có ích" nếu Trung Quốc tấn công Đài Loan.
Đô đốc John C. Aquilino thuộc Tư lệnh Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ (INDOPACOM), đến căn cứ Không quân Clark, tỉnh Pampanga, phía bắc Philippines, ngày 20/03/2022. AP - Aaron Favila
Mỹ và Philippines đã ký Thỏa thuận Hợp tác Quốc phòng Tăng cường (EDCA) năm 2014 với trọng tâm là cải thiện khả năng can thiệp trong trường hợp thiên tai. Tuy nhiên, theo tổng thống Marcos Jr., "hiện giờ có thêm một khía cạnh khác… Căng thẳng ở eo biển Đài Loan dường như tiếp tục gia tăng. Tiếp theo, an toàn cho công dân Philippines ở Đài Loan trở thành vấn đề quan trọng". Tổng thống Philippines cho rằng "những căn cứ trong khuôn khổ thỏa thuận EDCA có thể có ích cho chúng tôi nếu sự kiện kinh hoàng đó xảy ra", ý muốn nói đến một cuộc tấn công Đài Loan.
Trước đó, trả lời Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế - CSIS, ông Marcos Jr. khẳng định, Washington "không đề xuất với Philippines bất kỳ kiểu hành động tham gia bảo vệ Đài Loan" hoặc "gửi quân trong trường hợp xảy ra chiến tranh Đài Loan". Nguyên thủ Philippines nhấn mạnh việc thắt chặt hợp tác quân sự với Mỹ "chỉ mang tính chất phòng thủ và có thể là phòng thủ dân sự liên quan đến thảm họa và sơ tán công dân Philippines".
Manila đã chấp nhận tham gia các cuộc tuần tra chung ở Biển Đông với Mỹ, Úc và Nhật Bản, thậm chí là với cả Hàn Quốc trong thời gian tới. Tổng thống Philippines khẳng định những cuộc tuần tra đó sẽ giúp bảo vệ quyền tự do lưu thông ở Biển Đông, nơi Trung Quốc không ngừng gia tăng hiện diện quân sự. Manila cũng đang thảo luận về hợp tác quốc phòng ba bên với Mỹ và Nhật Bản.
Phía Trung Quốc đã kiên quyết phản đối mọi sự can thiệp của các nước không nằm trong Biển Đông. Trả lời họp báo hôm 04/05, người phát ngôn Mao Ninh của bộ Ngoại Giao Trung Quốc tuyên bố : "Biển Đông không phải là bãi săn cho các thế lực nước ngoài".
Thu Hằng
*************************
Mỹ, Philippines tăng cường chia sẻ thông tin tình báo về hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông
Trọng Thành, RFI, 04/05/2023
Mỹ và Phillippines đã tăng cường hợp tác quốc phòng nhân chuyến công du Hoa Kỳ của tổng thống Ferdinand Marcos Jr.. Hôm 03/05/2023, bộ quốc phòng Mỹ công bố các nội dung chính của hợp tác quốc phòng song phương nhằm sẵn sàng chống lại các hoạt động gây hấn của Trung Quốc tại khu vực, đặc biệt là thỏa thuận "tăng cường chia sẻ thông tin tình báo theo thời gian thực" về các hoạt động của Trung Quốc "tại Biển Đông và eo biển Đài Loan".
Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Lloyd Austin (phải) tiếp tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. tại Lầu Năm Góc, Washington, Hoa Kỳ, ngày 03/05/2023. AP - Andrew Harnik
Văn bản có tên gọi chính thức là "Hướng dẫn Phòng thủ Song phương" (Bilateral Defense Guidelines) đã được bộ trưởng quốc phòng hai nước thông qua hôm qua. Hợp tác chia sẻ thông tin tình báo là một nội dung chủ yếu của văn bản, bên cạnh việc "hiện đại hóa năng lực quốc phòng" và tăng cường phối hợp diễn tập tác chiến và bảo vệ an ninh hàng hải.
Cụ thể là hai bên cam kết "mở rộng chia sẻ thông tin về các dấu hiệu ban đầu liên quan đến các mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh của cả hai quốc gia, để bảo đảm sẵn sàng giải quyết các thách thức chính mà liên minh phải đối mặt. Hai nước sẽ cố gắng chia sẻ thông tin theo thời gian thực, với sự cộng tác của các bộ và các ban ngành khác để tăng cường khả năng phối hợp hoạt động".
Theo báo Hồng Kông South China Morning Post hôm nay, 04/05, Lầu Năm Góc đã công bố văn bản nói trên sau cuộc gặp giữa bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin và tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. tại Washington. Vẫn theo South China Morning Post, các thông báo hôm qua của bộ quốc phòng Mỹ về hợp tác với Philippines đã gửi một thông điệp rõ ràng tới Bắc Kinh rằng bất cứ một cuộc tấn công vũ trang ở Thái Bình Dương tại "bất cứ nơi nào ở Biển Đông, nhắm vào lực lượng vũ trang của Philippines hoặc Hoa Kỳ – bao gồm cả lực lượng bảo vệ bờ biển của cả hai quốc gia" sẽ dẫn đến việc kích hoạt các cam kết phòng thủ chung.
Cũng trong buổi làm việc hôm qua, tổng thống Philippinnes và bộ trưởng Mỹ đã thảo luận về kế hoạch vận hành nhanh chóng 4 căn cứ quân sự mới mà Manila giao quyền sử dụng cho Quân đội Mỹ theo thỏa thuận EDCA (Thỏa thuận Hợp tác Quốc phòng Tăng cường) ở đảo Palawan và phía bắc đảo Luzon, cách đảo Đài Loan vài trăm cây số.
Do thủ đô Manila của Philippines cách Đài Loan chưa đến 800 dặm, cho nên một cuộc xâm lược hòn đảo, mà Bắc Kinh tuyên bố là lãnh thổ cần thu hồi, sẽ ảnh hưởng đến an ninh ở Philippines. Báo Hồng Kông South China Morning Post dẫn lời chuyên gia Renato Cruz De Castro, đại học De La Salle ở Manila : Quyết định của Manila, được đưa ra hồi tháng 02/2023, cho phép Washington sử dụng 4 căn cứ quân sự nói trên giúp tăng cường khả năng đối phó với một nước Trung Quốc "hiếu chiến và bành trướng".
Trọng Thành
***************************
Mỹ cảnh cáo Trung Quốc "uy hiếp" Philippines ở Biển Đông
Jeoffrey Maitem và Jojo Riñoza, BenarNews, RFA, 03/05/2023
Lời cảnh cáo được đưa ra sau khi suýt xảy ra một vụ va chạm giữa tàu Trung Quốc với Philippines và vào thời điểm Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. đang có chuyến thăm Mỹ.
Các tàu Hải cảnh Trung Quốc đi tuần tra, đi ngang trước mặt các tàu cá của Phillippines tại khu vực Bãi Cạn Scarborough – một khu vực tranh chấp giữa hai nước vào ngày 5/4/2017. Reuters
Trung Quốc cần chấm dứt những hành động quấy rối "không thể chấp nhận được" đối với tàu thuyền của Philippines ở Biển Đông – một quan chức cấp cao của Mỹ phát biểu hôm thứ Tư (3/5/2023) đồng thời cam kết rằng Washington sẽ sát cánh bên đồng minh kiên trung của mình để chống lại bất cứ sự uy hiếp nào của Bắc Kinh trong khu vực đường biển tranh chấp giữa hai nước.
Phát biểu của ông Daniel Kritenbrink, Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương, được đưa ra chẳng bao lâu sau khi một cuộc va chạm giữa tàu của Philippines với tàu Trung Quốc suýt nữa xảy ra hồi cuối tháng Tư và vào thời điểm ông Ferdinand Marcos Jr. đang thăm Mỹ. Đây là chuyến thăm chính thức đầu tiên của một Tổng thống Philippines đến Washington trong vòng hơn một thập kỷ qua.
"Đây thực sự là một vấn đề rất quan trọng và chúng tôi quan ngoại sâu sắc trước việc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa tiếp tục huy hiếp và quấy rối các tàu thuyền của Philippines khi các tàu thuyền này thực hiện các cuộc tuần tra thường lệ trong vùng Đặc quyền Kinh tế của Philippines" – ông Kritenbrink nói với báo giới trong một cuộc họp báo trực tuyến từ Nhà Trắng.
"Các bạn [Trung Quốc] có những hành động thực sự không thể chấp nhận được. Chúng tôi sẽ sát cánh cùng với Philippines để đương đầu với những vi phạm và quấy rối đang tiếp diễn của Cảnh sát Biển Trung Quốc".
Theo Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines, hai tàu hải cảnh Trung Quốc (CCG) đã chặn các tàu tuần tra của Philippines và "phô diễn những những chiến thuật hung hăng" gần khu vực Bãi Cỏ Mây (bãi cạn Second Thomas hay tên địa phương là Bãi cạn Ayungin) trong ngày 23/4/2023.
Vẫn theo lực lượng này, có lúc tàu hải cảnh CCG 5201 của Trung Quốc đã đến tiến gần, chỉ cách một tàu của Philippines 46 mét. Một tàu hải cảnh khác của Trung Quốc "kiên quyết bám theo tàu BRB Malabrigo" của Philippines ở khoảng cách 640 mét.
Trong khi đó, Bắc Kinh đã nói rằng tàu Philippines đã xâm nhập vào vùng biển gần Nhân Ái Tiêu, tên Trung Quốc dùng để gọi Bãi Cỏ Mây, và đã tiếp cận một tàu Trung Quốc một cách nguy hiểm.
Trung Quốc có tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông với Philippines, Malaysia, Brunei và Việt Nam. Năm 2016, một tòa án quốc tế đã xử Philippines thắng trong vụ nước này kiện Trung Quốc sử dụng "đường chín đoạn" rộng khắp/tham lam để đưa ra tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông – tuyến đường biển có tính chiến lược. Tuy nhiên Trung Quốc từ chối công nhận phán quyết này.
Tàu BRP Malapascua của Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines (tàu phía trước) đã phải đánh lái khi tàu hải cảnh Trung Quốc đi chéo qua lối đi của tàu này tại khu vực Bãi Cỏ Mây ở Biển Đông ngày 23/4/2023. Ảnh : AFP
Ông Kritenbrink nói rằng Mỹ sẽ tiếp tục theo dõi những hành xử "mang tính khiêu khích" của Trung Quốc ở Biển Đông.
"Nhưng quan trọng nhất, chúng tôi sẽ tiếp tục sát cánh của các đồng minh Philippines và chúng tôi [hai lực lượng] sẽ tiếp tục cùng nhau hoạt động" – ông phát biểu.
Theo Hiệp ước Phòng thủ chung ký kết năm 1951 giữa Mỹ và Philippines, Mỹ cam kết bảo vệ Philippines trong trường hợp xảy ra bất kỳ cuộc tấn công vũ trang nào vào tàu thuyền hoặc máy bay quân sự hay công cộng của nước này.
Trong cuộc họp báo, ông Kritenbrink cũng đáp lại tuyên bố của các quan chức Trung Quốc cho rằng Hoa Kỳ đang kéo Philippines vào một cuộc xung đột tiềm tàng về vấn đề Đài Loan khi Manila cho phép Mỹ tiếp cận nhiều hơn các căn cứ quân sự địa phương theo Thỏa thuận Tăng cường Hợp tác Quốc phòng (EDCA) năm 2014.
"Những người bạn ở Bắc Kinh có thể đưa ra tuyên bố bằng cách nào đó bày tỏ quan ngại nhưng tôi nghĩ việc làm này là không đáng và cũng có phần khó hiểu" – ông nói và khẳng định : "Tôi tin tưởng rằng Mỹ và Philippines chia sẻ tầm nhìn về một khu vực hòa bình và ổn định".
"Chúng tôi ủng hộ việc duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực Eo biển Đài Loan. Chúng tôi phản đối những nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng bởi bất cứ bên nào và chúng tôi kiên quyết cho rằng những khác biệt của hai phía bên bờ eo biển này cần được giải quyết một cách hòa bình. Hòa bình và ổn định ở khu vực Eo biển Đài Loan là một vấn đề quốc tế quan tâm".
Chuyến thăm Mỹ của ông Marcos báo hiệu mối quan hệ song phương đang được cải thiện sau một thời gian người tiền nhiệm của ông, Rodrigo Duterte, nỗ lực xây dựng một mối quan hệ nồng ấm hơn với Bắc Kinh.
Vào đầu tuần này, tại Washington D.C., ông Marcos và Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thảo luận về một loạt vấn đề, trong đó có an ninh lương thực, biến đổi khí hậu, thương mại và đầu tư và hợp tác quốc phòng.
Hôm thứ Ba (ngày 2/5/2023), Mỹ tuyên bố ý định chuyển giao cho Philippines hai tàu tuần tra lớp đảo và hai tàu tuần tra lớp bảo vệ và ba chiếc máy bay C-130H để hỗ trợ quốc gia Đông Nam Á này hiện đại hóa khả năng vận tải hàng hải và chiến thuật.
Jeoffrey Maitem & Jojo Riñoza (BenarNews)