Những ngày gần đây, nhiều phát biểu của các lãnh đạo Ukraine và phương Tây rộ lên một cách ồn ào như thể Ukraine đã sẵn sàng cho một cuộc phản công lớn trong ngày một ngày hai.
Hình chụp ngày 04/05/2023 : Một phi công Ukraine bên cạnh một chiến đấu cơ SU-25 tại một căn cứ ở phía đông Ukraine. AP - LIBKOS
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trong chuyến thăm Phần Lan hôm thứ Tư tuần trước tuyên bố rằng cuộc tấn công "sắp diễn ra". Trước đó hai hôm, bộ trưởng quốc phòng Oleksiy Reznikov khẳng định : "Chúng tôi đã sẵn sàng".
Một động thái bất thường khác, quân đội Ukraine thông báo lệnh giới nghiêm trong vòng 58 giờ bắt đầu từ tối ngày 05/05, tại Kherson, thành phố nằm ở cửa sông Dniepr mà Kiev đã lấy lại từ quân Nga hồi tháng 11/2022.
Trong khi đó, tham mưu trưởng quân đội Mỹ, tướng Milley, trong một cuộc trả lời phỏng vấn của báo Foreign Affairs, cho biết : "Người Ukraine hiện có khả năng tấn công, họ có thể thực hiện các hoạt động tấn công và khả năng tự vệ của họ cũng đã được cải thiện đáng kể so với một năm trước".
Tất nhiên thời điểm, quy mô và các hướng tấn công chính vẫn còn là bí mật. Tuy nhiên, trước khi khởi sự, các bộ tham mưu của quân đội Ukraine được đề nghị "lên mô hình" sa bàn thực địa mặt trận và các vị trí của đối phương để tính toán sao cho có lợi về tương quan lực lượng trong các trận chiến bộ binh. Giới quân sự gọi giai đoạn này là "định hình" chiến trường. Cách đây hơn một năm trước, quân đội Nga dường như đã bỏ qua giai đoạn tiên quyết này khi mở chiến dịch tấn công vào Ukraine.
Để tăng cơ hội thắng cho mình khi tương quan về quân số bất lợi, quân đội Ukraine, được phương Tây cố vấn, rất chú ý về vấn đề này.
Chuẩn bị trận địa trước hết còn có nghĩa là làm mệt mỏi, suy kiệt tinh thần bằng cách kéo dài thời gian chờ đợi. Sự cảnh giác trên mặt trận của lính Nga được đặt trong tình trạng báo động cao độ quá lâu có thể bị suy giảm. Trong các chiến hào cũng như trước các màn hình radar, sự tập trung đã suy giảm cùng với thời gian. Phía Ukraine có lẽ cũng đang tung ra nhưng dấu hiệu giả để che giấu việc chuẩn bị, đánh lừa đối phương. Trong việc này, đã có những chiến dịch trên không gian mạng được tiến hành từ nhiều tháng qua.
Chiến dịch phá hoại hậu phương Nga
Trước khi phát động phản công, Quân đội Ukraine đã phải thu thập thông tin tình báo về các phòng tuyến của đối thủ. Thực địa chiến trường đã quen thuộc với quân Ukraine. Nhưng, từ nhiều tháng qua, quân Nga đã đào nhiều tuyến chiến hào và gia cố các vị trí của họ bằng phòng tuyến "răng rồng" hoặc cài mìn các lối vào. Những hệ thống phòng thủ như vậy được thiết kế để đơn vị quân xung kích của đối thủ phải đi theo một con đường như họ muốn dẫn vào một điểm chết để pháo binh có thể tiêu diệt. Trong vùng Zaporijia ở phía nam và phía bắc Melitopol, các tuyến phòng thủ như vậy đặc biệt nhiều.
Những thông tin tình báo từ nguồn vệ tinh, chủ yếu do người Mỹ cung cấp, đã đưa ra một bản đồ chính xác về hệ thống công sự của Nga. Những người xâm nhập vào hậu cứ của Nga cũng có thể cung cấp những chỉ dẫn hữu ích. Phía Ukraine phải mổ xẻ nghiên cứu những điểm yếu của đối thủ để xác định điểm tấn công.
Từ nhiều tuần qua, các chiến dịch phá hoại đã liên tiếp xảy ra trong các vùng lãnh thổ bị Nga chiếm đóng. Đầu tuần trước, các vụ đặt mìn đã nhằm vào hai đoàn tàu chở hàng trong vùng Biansk. Một vụ tấn công khác bằng drone đã đánh vào kho nhiên liệu ở Crimea. Các hành động như vậy diễn ra riêng lẻ, có ít tác động. Tuy nhiên, nó cũng giúp quân Ukraine làm mất ổn định hậu cần khiến Nga có thể phản ứng chậm trong trường hợp Ukraine mở tấn công. Ngược lại, Nga cũng tìm cách làm chậm các đợt tấn công của đối phương bằng cách tiến hành đánh phá các trục giao thông Ukraine.
Những giờ tấn công đầu tiên sẽ mang tính chất quyết định. Vì thế các chiến dịch đầu tiên sẽ phải nhằm vào mục tiêu là hệ thống radar, trung tâm chỉ huy để làm cho đối phương bị "mù". Các loại tên lửa chuyên dụng chống radar AGM8-8 Harm được Mỹ cung cấp sẽ đặc biệt hữu dụng ở giai đoạn này. Dường như không quân Ukraine đã được tăng cường thành công với chiến đấu cơ MiG-29. Nhưng để không quân Ukraine, vốn là mắt xích yếu, có thể cất cánh thì việc đầu tiên phải phá hủy hệ thống phòng không Nga. Về phần mình, không quân Nga từ một năm nay ít bị tổn thất, tiềm lực hiện vẫn còn rất mạnh. Để giải quyết sự yếu kém này, quân đội Ukraine có thể sẽ tìm cách chuyển đến gần mặt trận một số hệ thống phòng thủ được phương Tây cung cấp.
Nhanh chóng đạt mục tiêu
Để chuyển qua tấn công, quân đội Ukraine có 9 lữ đoàn được trang bị vụ khí khí tài của phương Tây, gồm : 230 xe tăng, 1.550 xe bọc thép đã được giao, như NATO đã thông báo. Kiev cho biết đã thành lập được 8 lữ đoàn tấn công. Bộ tổng tham mưu quân đội Ukraine sẽ quyết định tung bao nhiêu quân và sẽ mở bao nhiêu mặt trận tấn công.
Nhiệm vụ của đội quân Ukraine là chọc thủng hệ thống phòng thủ của quân Nga, đồng thời bảo vệ phần đất của mình. Theo lý thuyết về chiến lược quân sự thì cần phải có tương quan lực lượng ít nhất 3 đấu 1 mới có thể mở tấn công. Pháo binh Ukraine sẽ đóng vai trò quyết định trong việc phá vỡ tuyến phòng thủ của đối phương.
Để tiến quân, các đơn vị xe bọc thép sẽ phải cần đến hỗ trợ của công binh trong các chiến dịch đột phá khẩu, tức là tạo các cửa mở vào trong lòng đối phương. Nhưng điều quan trọng là quân Ukraine sẽ phải quản lý tốt kho khi tài đạn dược hiếm hoi của họ. Để bảo đảm chiến thắng, cuộc tấn công phải nhanh chóng đạt được mục tiêu.
"Có thể chỉ có một cách duy nhất để Ukraine tránh không bị dập nát trong những giờ đầu tiên của cuộc tấn công sắp tới đó là phải làm tê liệt bộ chỉ huy quân sự Nga và gây hoảng loạn trong dân Nga", chuyên gia về các vấn đề quân sự Franz-Stefan Gady viết trong một phân tích cho Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS). Chuyên gia này nhận định : "Các yếu tố như tính bất ngờ về chiến thuật, khả năng lãnh đạo trên chiến trường và tinh thần chiến đấu có thể sẽ mang tính quyết định trong 24 giờ đầu tiên của một cuộc tấn công".
Mặc dù mọi tập trung chú ý đều hướng về phía phía nam Ukraine, giữa Zaporijjia, Melitopol và Mariupol, nơi mà một cuộc tấn công có thể cắt đôi dải lãnh thổ mà Nga đã chiếm được đồng thời đe dọa bán đảo Crimea, nhưng Ukraine không bỏ mặt trận còn lại.
Tướng Syrskyi, tư lệnh lục quân Ukraine cho biết : "Chúng tôi sẽ tiếp tục trụ giữ Bakhmut" mặc dù dự báo và lời khuyên nên bỏ. Tại mặt trận này, đội quân đánh thuê của Yevgeny Prigozhin đến giờ vận chưa chiếm được hoàn toàn thành phố miền nam Ukraine. Thậm chí họ còn bị tổn thất nặng nề. Trên mạng Telegram, lãnh đạo của Wagner những ngày qua liên tục lên tiếng chỉ trích chỉ huy quân đội Nga và quả quyết rằng cuộc phản công của Ukraine đã bắt đầu rồi.
Từ một năm nay, 250 nghìn quân Nga đã bị loại khỏi vòng chiến đấu, theo tham mưu trưởng quân đội Mỹ, tướng Milley. Còn theo phát ngôn viên Nhà Trắng, có thể Nga đã mất 100 nghìn lính trong 5 tháng gần đây, trong đó có thể có 20 nghìn thiệt mạng. Ông John Kirby khẳng định : "Dự trữ quân sự và sức mạnh quân đội của Nga đã cạn kiệt". Nếu các con số nói trên chính xác thì tức là một trong những nhiệm vụ tiên quyết là làm suy yếu quân đội Nga đã hoàn thành. Cho đến lúc này tất cả vẫn dừng lại ở cuộc chiến cân não làm mất ổn định tinh thần.
Nicolas Barotte
Nguyên tác : Comment l’Ukraine prépare sa contre-offensive, Le Figaro, 03/05/2023
Anh Vũ lược dịch
Nguồn : RFI, 10/05/223