Khi nhà báo và blogger Nguyễn Văn Hải biết được rắc rối tại ngân hàng quốc doanh của Việt Nam vào tháng Hai, ông đã hành động ngay. Tin tức đã lan truyền trên các bản tin tiếng Anh rằng ngân hàng đang bị một nhóm đầu tư Châu Âu buộc tội trộm cắp và rửa tiền. Ông đã dịch các bài báo sang tiếng Việt, và đi phổ biến tin tức cho những người theo dõi ông có thể xem được.
Lực lượng 47 lạm dụng công cụ Facebook để bị miệng những ai chỉ trích chính phủ
Lần đầu tiên ông Hải đăng lên hai trang tin tức, nhưng những trang đó không có nhiều người đọc. Sau đó, ông chia sẻ bản dịch trên Facebook, và một điều kỳ lạ đã xảy ra. Các bài đăng đã bị gắn cờ vì vi phạm nền tảng, tạo ra lý do để khóa tài khoản Facebook của ông trong ba ngày. Ông Hải không có cách nào để tìm ra ai đã gắn cờ bài đăng của mình, hoặc cũng không biết ông đã nhận được bao nhiêu lỗi vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng, nhưng ông biết biết đây là một quy luật : riêng trang của ông đã nhận 31 cảnh cáo chỉ trong năm 2019 và 2020.
"Hiện tại, trang cá nhân của tôi đang bị khóa, bạn bè trong nước không thể xem các bài đăng của tôi", ông Hải nói với Rest of World.
Ông Hải đã bị cầm tù gần bảy năm ở Việt Nam với nhiều tội danh khác nhau, trong đó có tội truyền bá "tuyên truyền chống nhà nước". Ông chuyển đến Los Angeles vào năm 2014, ngay sau khi anh được trả tự do – nhưng bằng cách nào đó, chính quyền Việt Nam kiểm soát bài viết trực tuyến của ông xuyên Thái Bình Dương. Thông thường, khi đăng điều gì đó chỉ trích chính phủ lên Facebook, thì sẽ bị báo cáo và gỡ xuống. Vào thời điểm ông Hải có thể khôi phục tài khoản của mình, chu kỳ tin tức mới đã tiếp tục.
Đó là một bài học cay đắng, nhưng anh ấy rút ra được một bài học đáng giá. "Facebook không còn là nơi an toàn để bày tỏ quan điểm và chỉ trích những việc làm sai trái của chính phủ Việt Nam", ông Hải nói.
Vào ngày Giáng sinh năm 2017, Bộ Quốc phòng Việt Nam đã công bố một nhóm quân sự chuyên giám sát mạng internet Việt Nam, được gọi là Lực lượng 47. Trong 5 năm kể từ đó, lực lượng dư luận viên ủng hộ chính phủ đã liên tục sát cánh với chính phủ, họ hoạt động ít nhiều tự do trên các nền tảng lớn như Facebook và YouTube. Khi luật ngôn luận bị thắt chặt ở các quốc gia như Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Thái Lan — và các mạng xã hội không quan tâm đến việc đẩy lùi điều đó — dư luận viên liên tục và quấy rối thành công các nhà hoạt động và nhà báo đăng bài trên Facebook Việt Nam, tạo ra một mô hình đáng lo ngại về cách kiểm duyệt có thể phát triển mạnh mẽ trên mạng xã hội, thậm chí vươn ra nước ngoài.
Tại Việt Nam, cuộc chiến phần lớn diễn ra bên ngoài các kênh thông thường là yêu cầu thực thi pháp luật và lệnh của tòa án. Trong nửa đầu năm 2022, Facebook chỉ có dưới 1.000 lượt gỡ bỏ dựa theo luật Việt Nam — trên mức trung bình, nhưng vẫn ít hơn nhiều so với các nước láng giềng như Đài Loan, Thái Lan và Indonesia. Trong cùng thời gian, chính phủ Việt Nam yêu cầu Facebook về dữ liệu người dùng trong nước. Bằng các biện pháp thông thường, chính phủ Việt Nam không hạn chế công dân của mình trên Facebook nhiều.
Nhưng theo các nhóm đối lập, các nhà hoạt động và phóng viên trong nước, những con số này che giấu một chiến dịch báo cáo hàng loạt thô bạo hơn nhiều, họ báo cáo bất kỳ nhóm nào đặt câu hỏi hoặc chỉ trích chính phủ. Michel Trần Đức, giám đốc vận động của nhóm ủng hộ dân chủ Việt Tân, nói với Rest of World rằng ông phải phản đối hành vi vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng trên Facebook ít nhất mỗi tháng một lần. Michel sau đó buộc phải kháng cáo quyết định thông qua Facebook — đây là một quá trình chậm chạp và khó khăn.
Sau khi đủ số lần kháng nghị thành công, Michel đã nhận được địa chỉ email của một nhà quản lý nhân quyền Meta có trụ sở tại Washington, D.C., người thường có thể can thiệp và khôi phục nội dung. Tuy nhiên, trong khi các bài đăng riêng lẻ có thể được khôi phục, vẫn chưa giải quyết được vấn đề lớn hơn.
"Chúng tôi muốn kiểm tra với [người quản lý] về các khiếu nại [đối với trang Facebook Việt Tân] và vấn đề thực sự của những báo cáo này là gì", ông Michel nói. "Chúng tôi hy vọng rằng một ngày nào đó chúng tôi có thể thảo luận trực tiếp với Facebook".
Bởi vì các báo cáo đề cập đến các vi phạm nền tảng chung chung và không chính thức thông qua các kênh hợp pháp, nên chúng có phạm vi tiếp cận xa hơn nhiều so với yêu cầu thông thường của chính phủ. Khi một bài đăng vi phạm luật ngôn luận của một quốc gia nào, Facebook thường chỉ hạn chế hiển thị bài đăng đó trong quốc gia đó — nhưng trong trường hợp vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng bị báo cáo hàng loạt thì Facebook sẽ gỡ bỏ bài đăng đó trên toàn cầu. Nó thậm chí có thể tiếp cận nội dung như bản dịch của Nguyễn, được đăng từ bên ngoài Việt Nam. Những nội dung như bài dịch của ông Hải được đăng lên ở hải ngoại cũng có thể bị gỡ xuống như vậy.
Khiết Ngân, người dẫn chương trình phỏng vấn và tin tức tiếng Việt V5TV, cho biết cô nhận thấy những vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng lặp đi lặp lại mà cô nhận được đã ẩn hồ sơ của cô một cách hiệu quả, cô nghi ngờ rằng trang của cô đã bị hạ cấp trên Facebook.
Lần đầu tiên cô nhận thấy các trang của mình bị tấn công vào khoảng một năm trước, khi một nhóm người bắt đầu gọi vlogger người Úc là gái điếm hoặc kẻ thua cuộc, nhưng không bao giờ bình luận về nội dung thực tế trong chương trình của cô, cô nói.
Sau đó, mức độ tương tác của cô ấy trên Facebook bắt đầu giảm xuống, từ người hâm mộ cũng như dư luận viên. Các buổi phát trực tiếp của cô từng có hàng nghìn lượt xem vào tháng 4 năm 2022, nhưng đã giảm mạnh xuống còn vài trăm cho mỗi lần trong tháng này. Cô cho biết người hâm mộ ở Việt Nam và Úc bắt đầu nhắn tin cho cô, nói rằng họ không còn nhận được thông báo khi cô phát trực tiếp.
"Bạn phải tiếp tục tranh luận [báo cáo] trong khi làm việc của mình", cô ấy nói. "Thực sự rất mệt mỏi nhưng chúng tôi tin rằng những gì chúng tôi đang làm là đúng và điều đó tạo động lực cho chúng tôi, chúng tôi biết mình đang làm rất tốt vì nếu không thì họ cũng chẳng bận tâm".
Ông Nguyễn Thế Phương, một chuyên gia về quốc phòng và an ninh của Việt Nam cho biết, dư luận viên vũ khí hóa các tiêu chuẩn của cộng đồng Facebook cho thấy tính linh hoạt và khả năng thích ứng của lực lượng an ninh kỹ thuật số nội địa Việt Nam, Lực lượng 47, khi lực lượng này cố khẳng định sự kiểm soát của họ trên các không gian mạng, bên cạnh thế giới thực. an ninh hàng hải. Lực lượng 47 rất khó lần ra vì lĩnh vực của nó là mạng xã hội, người dùng có thể tạo hồ sơ giả mạo và thổi phồng hoặc che giấu thông tin đăng nhập của họ, nhưng ông Phương và các nhà nghiên cứu khác đã phát hiện bằng chứng về những nỗ lực phối hợp truyền bá nội dung ủng hộ chính phủ nhằm thao túng đối thoại trực tuyến, như cũng như nhắm mục tiêu vào những người bất đồng chính kiến trên phương tiện truyền thông xã hội – như họ dường như làm với các hành vi vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng.
Ông nói : "Họ đang làm tất cả mọi thứ cùng một lúc, không chỉ giới hạn trong một cách tiếp cận".
Hà Nội đã không ngại duy trì quyền kiểm soát, chặn Facebook vào năm 2020 sau khi công ty này ban đầu từ chối tuân thủ các yêu cầu gỡ bỏ của chính phủ nhắm vào các nhà hoạt động chỉ trích chính phủ. Đầu năm 2020, các mạng Việt Nam bắt đầu giảm mạnh lưu lượng truy cập vào Facebook, khiến trang này gần như không thể sử dụng được trong bảy tuần. Sau khi gỡ bỏ bóp lượng truy cập của Facebook, Reuters đã đưa tin về một cuộc đàm phán căng thẳng giữa Meta và chính phủ Việt Nam trong những tuần trước khi bị chặn. Cuối cùng, Meta xác nhận với Reuters rằng họ đã đồng ý với các yêu cầu của Việt Nam và giờ đây họ sẽ "hạn chế quyền truy cập vào nội dung mà [chính phủ] coi là bất hợp pháp".
Sự cố đó vẫn ảnh hưởng đến mức độ kiểm duyệt dữ dội của Facebook trong nước. Đại diện Meta cho biết trong một email : "Chúng tôi đã đẩy lùi yêu cầu bịt ming các bài phát biểu chính trị ôn hòa ở Việt Nam trong vài năm và tìm kiếm mọi lựa chọn để đảm bảo người người vẫn có thể thể hiện bản thân một cách tự do nhất có thể. Tuy nhiên, như chúng tôi đã chia sẻ vào năm 2020, nếu chúng tôi tiếp tục từ chối các yêu cầu này, thì rất có khả năng các nền tảng của chúng tôi sẽ bị chặn hoàn toàn".
Ông Phương tin rằng chính phủ Việt Nam sẽ tiếp cận trực tiếp – gửi yêu cầu gỡ xuống tới Meta – khi nhắm mục tiêu đến những người dùng nổi tiếng và Lực lượng 47 có thể triển khai các phương pháp kiểm soát thông tin khiến mạng xã hội có vẻ thực tế.
Ông nói điều này trái ngược với cơ quan kiểm duyệt internet của Trung Quốc, họ cấm Facebook và các phương tiện truyền thông xã hội nước ngoài khác để ủng hộ các nền tảng được xây dựng, phát triển trong nước để đáp ứng các yêu cầu kiểm duyệt của nhà nước. "Ở Việt Nam, chúng tôi linh hoạt trong việc sống trong các phương tiện truyền thông xã hội phương Tây", ông nói, đồng thời nói thêm rằng "tốt hơn hết là vẫn có những nơi để người Việt bày tỏ quan điểm bất đồng [về một số chủ đề]".
Facebook đôi khi đẩy lùi các nhóm báo cáo hàng loạt, nhưng họ hiếm khi tạo ấn tượng lâu dài. Vào tháng 12 năm 2021, Meta cho biết họ đã phá bỏ một mạng lưới ở Việt Nam chuyên đưa tin hàng loạt về các nhà hoạt động và những người chỉ trích chính phủ. Công ty gọi mối đây là một mạng lưới các tài khoản thật và giả đã báo cáo các mục tiêu của mình hàng trăm, nếu không muốn nói là hàng nghìn lần. Các nhà hoạt động xác định mạng lưới này là một nhóm Facebook kín có tên E47, với hơn 10.000 thành viên có cả quan chức quân đội và người dân. Một số người đã xâm nhập thành công vào nhóm E47 hiện không còn tồn tại vào thời kỳ đỉnh cao và chứng kiến người dùng phối hợp các kế hoạch nhắm mục tiêu vào các bài đăng hoặc người dùng Facebook cụ thể — luôn tấn công những người phản đối đường lối của đảng.
Nhưng đối với nhiều người ở phe đối lập, việc gỡ xuống là quá ít, quá muộn. Đỗ Nguyễn Mai Khôi, một nhà hoạt động và ca sĩ từng là mục tiêu của cùng một lực lượng dư luận viên, nói với Rest of World rằng cô ấy đã từ bỏ việc báo cáo dư luận viên Facebook sau báo cáo năm 2021. "Những gì họ làm khiến tôi thêm bực bội vì họ không giải quyết vấn đề từ gốc rễ. Họ biết người ta sẽ dễ dàng tạo ra tài khoản mới. Vì vậy, khi họ thông báo đã xóa tài khoản E47, nhưng chúng tôi biết chính những dư luận viên đó sẽ bắt đầu trở lại".
Danielle Keeton-Olsen
Nguyên tác : The Vietnamese military has a troll army and Facebook is its weapon, Rest of World, 08/05/2023
Anh Khoa dịch
Nguồn : VNTB, 16/05/2023