Vụ nổ súng chết người ở Đắk Lắk : trấn áp sẽ không giải quyết tận gốc vấn đề !

Hoàng Hưng, Nguyễn Văn Huy, Quốc Phương, RFA, 13/06/2023

‘Bàng hoàng’ và ‘buồn lo’ là từ ngữ của giới quan sát tình hình thời sự Việt Nam qua sự kiện vụ nổ súng ở tỉnh Đắk Lắk chia sẻ với Đài Á Châu Tự Do hôm 13/6/2023. Biến cố bạo lực xảy ra hai ngày trước đó gây tử vong, thương vong cho chín người và hàng chục người bị chính quyền bắt giữ.

Cảnh sát cơ động (minh họa) - Chính phủ

Tuy nhiên, các ý kiến sau khi bước đầu tìm hiểu nguyên nhân của vấn đề, cũng bày tỏ với RFA tiếng Việt mong muốn sẽ sớm có được giải pháp đối với những vấn đề xung đột và mâu thuẫn xã hội ở khu vực là nơi sinh sống từ xa xưa của nhiều nhóm sắc dân, cư dân bản địa. Đây cũng là khu vực vốn được coi là điểm ‘nhạy cảm’ lâu nay với chính quyền và nhà nước cộng sản Việt Nam.

Từ Sài Gòn, nhà thơ, dịch giả Hoàng Hưng, nhà phản biện chính sách, bình luận trên quan điểm riêng.

"Cảm nghĩ đầu tiên của tôi, khi tôi nghe tin, là tôi thấy rất buồn, tức là mâu thuẫn xã hội bây giờ đã đến mức mà người ta dám dùng vũ lực một cách công khai và không còn sợ bị pháp luật nghiêm trị nữa. Bởi vì rõ ràng việc này pháp luật sẽ nghiêm trị, thế nhưng người ta còn không sợ nữa, có nghĩa là bất chấp cả mạng sống của mình, để làm việc phản đối một điều gì đó, dù tôi chưa biết rõ nguyên nhân thực sự là gì".

"Tôi rất buồn vì cảm thấy xã hội ở mức mà phải bạo động, bởi vì lâu nay tôi vẫn có một quan niệm là đất nước mình (Việt Nam) đang rất cần một sự hòa hợp, đoàn kết mọi người để chung tay xây dựng một đất nước có rất nhiều khó khăn nhưng hướng tiến lên của nó cũng đã khá rõ ràng và còn đối phó với kẻ thù xâm lược nữa, hai nhiệm vụ này đang cần có một mối đoàn kết, hòa hợp và thống nhất tất cả từ trên xuống dưới, tất cả các thành phần, các tầng lớp, nay xảy ra việc này thì rất là buồn và lo.

Tôi không biết nguyên nhân cụ thể trực tiếp như thế nào, và không biết sự hình thành của nhóm (tấn công) này ra sao mà có thể trong thời đại Internet này, người ta có thể làm việc đó một cách bí mật, khó nắm bắt được hết. Ngay ở những nước tiền tiến văn minh như nước Mỹ, những nhóm ‘khủng bố’, hay ‘bạo loạn’ vẫn có thể hình thành ngoài sự kiểm soát của nhà nước, thì điều đó cũng dễ hiểu.

Nhưng nhìn rộng ra, tôi chỉ thấy rằng những vấn đề xã hội của Việt Nam, mâu thuẫn giữa các tầng lớp mà bây giờ bộc lộ như thế này thì làm cho mình rất đau lòng, tất nhiên những người dân bình thường không bao giờ tán thành hay đi ủng hộ những chuyện dùng vũ lực để mà ‘bạo loạn’ như thế cả, nhưng tôi muốn nhìn ở tầm của những người có trách nhiệm quản lý xã hội, điều hành chung xã hội, cần có một cái nhìn như thế nào cho thật sáng suốt, để không đẩy mâu thuẫn ở trong nội bộ của xã hội lên mức cao hơn".

‘Không tin vào trấn áp, hãy khuyến khích phản biện ôn hòa’

Theo ông Hoàng Hưng, ở đây có một khía cạnh là việc ‘trấn áp’ những hành động như vừa xảy ra là ‘tất yếu’, nhưng ông không tin vào việc chính quyền chỉ hành động như vậy mà có thể giải quyết vấn đề, ông nói :

"Việc trấn áp, việc phải nghiêm trị của pháp luật những hành động như thế này là tất yếu, thế nhưng nếu như mình (chính quyền) cho rằng dùng biện pháp trấn áp như thế mà giải quyết được vấn đề thì tôi không tin. Bởi vì về sâu xa, nó không có kết quả, do những cuộc trấn áp như thế một số năm trước đã diễn ra rồi, từ vụ Văn Giang cho đến vụ Đoàn Văn Vươn, cho đến một vụ mà trước đây có một người cũng giữ rẫy của mình và đã bắn chết mấy người mà cũng ở vùng gần Tây Nguyên.

Thế rồi lớn nhất là vụ Đồng Tâm mà cũng đã có trấn áp cả rồi, mà đến mức mọi người không đồng tình như vụ Đồng Tâm, mà trấn áp quá nặng nề (khiến) mọi người thấy là không cần thiết. Đến nay lại tiếp tục nổ ra như thế này, thì chứng tỏ biện pháp trấn áp đơn thuần như thế không phải là hay, mà tôi nghĩ người điều hành xã hội vẫn phải có một cái nhìn rộng rãi hơn, để làm sao giải quyết những vấn đề mâu thuẫn trong các thành phần, trong các tầng lớp xã hội một cách hài hòa, đảm bảo được những lợi ích của các bộ phận, kể cả đa số lẫn thiểu số.

Và một điều quan trọng hơn nữa là lâu nay, hình như người ta rất sợ tiếng nói phản biện, hay những nhóm phản biện, bởi vì mấy năm nay thấy rằng sự e sợ, sự ngăn chặn những tiếng nói phản biện càng ngày càng khắt khe hơn, tôi cho rằng như thế không hay, không đúng, bởi chính trong tình trạng xã hội có nhiều vấn đề, nhiều mâu thuẫn, thì lại phải rất khuyến khích những tiếng nói phản biện ôn hòa.

Tôi là một trong những người có tham gia phản biện, đương nhiên tôi phản biện những lĩnh vực về văn hóa và nghệ thuật là những vấn đề mà tôi nắm vững, hay một vài lĩnh vực khác là vấn đề mà tôi nắm được thì tôi phản biện ; chứ không phải vấn đề gì của nhà nước cũng phản biện - cái đó không đúng, tôi không đồng ý với cách như thế, không phải bất cứ vấn đề gì của nhà nước đưa ra cũng tự động gọi là ‘automatic’ phê phán - cái đó không đúng.

Thế nhưng rất nhiều nhóm, rất nhiều cá nhân phản biện một cách có tình, có lý, ôn hòa, thì tôi nghĩ những người này rất nên được khuyến khích, thay vì quá lo sợ rằng họ hình thành những nhóm chống nhà nước, hay mầm mống của những nhóm chống nhà nước, vì thế mà tìm cách ngăn chặn những tiếng nói phản biện, những người có thiện chí. Cái đó cũng là một yếu tố có thể dẫn đến (vấn đề) khi người ta không có cách nào để lên tiếng một cách ôn hòa, hay để đấu tranh cho quyền lợi của người ta, mà người ta coi là chính đáng, thì cái đó sẽ dẫn đến việc không còn lối thoát nữa, người ta sẽ nổi loạn. Đó là điều rất không hay, và nhìn rộng ra là như thế, còn tôi cũng nói lại rằng với vụ việc cụ thể này tôi không có điều kiện để tìm hiểu kỹ sâu".

‘Cứ theo lối của ‘đa số’ sẽ không bao giờ giải quyết vấn đề’

Từ thành phố Lognes, ngoại ô mạn Đông của Paris, nước Pháp, nhà nghiên cứu Dân tộc học, Tiến sĩ Nguyễn Văn Huy, đưa ra bình luận trên quan điểm cá nhân với RFA tiếng Việt :

"Khi nghe tin này, tôi cũng rất bàng hoàng, tại vì những người sắc tộc sinh sống trên Tây Nguyên là đề tài tôi nghiên cứu khi tôi làm Luận văn Tiến sĩ hồi năm 1993, tôi thấy những gì tôi viết từ thời đó đến nay không thay đổi. Cộng đồng người Thượng sinh sống trên Tây Nguyên ngày nay đã trở thành ccoojng đồng sắc tộc thiểu số trên chính quê hương của họ. Nếu vấn đề người Thượng cứ giải quyết theo lối của người Kinh, tức là chỉ huy người Thượng, thì sẽ không bao giờ giải quyết được hết vấn đề.

Bởi vì người Thượng sinh sống theo phong tục của họ, và phong tục đó có thể đã có từ ngàn năm. Dưới thời Pháp thuộc, phong tục đó của người Thương đã được người Pháp tôn trọng. Chúng ta phải hiểu rằng Pháp là một quốc gia rất tôn trọng những sắc dân, do đó họ đề cao quyền sinh tồn và truyền thống cổ truyền của những sắc tộc đã sinh cư lập nghiệp từ rất lâu trên vùng Tây Nguyên, mà người Pháp gọi là ‘autochtone’, tức là người bản xứ, hay người bản địa. Theo cách gọi này, giới tinh hoa gốc Thượng nhìn sự kiện này như là quyền lợi của họ, quyền được công nhận là người bản địa đồng nghĩa với quyền tự trị.

Khi chính quyền của Thủ tướng Ngô Đình Diệm năm 1955 thay đổi quy chế Hoàng triều Cương thổ của Quốc vương Bảo Đại, thì quy chế tự trị của người Thượng trên Tây Nguyên chấm dứt. Người Thượng là người Việt Nam, do đó phải theo luật lệ của Việt Nam và phải sinh sống như người Việt Nam, nghĩa là phải nói tiếng Việt và ăn mặc như người Việt, tức người Kinh. Từ đó nảy sinh một số bất mãn và một số bất đồng ý kiến giữa người Thượng và người Kinh, dẫn đến chống đối như phong trào Barajaka, sau đó là Fulro, và sau này người ta gọi là Đề-ga. Tôi nghĩ rằng việc không tôn trọng quyền lãnh cư và thổ cư của họ sẽ không có đồng tuận dân tộc. Nếu không giải quyết được sự hội nhập hòa bình của cộng đồng người Thượng vào sinh hoạt của cộng đồng người Việt Nam nói chung, thì sau này chắc chắn sẽ có những cuộc xung đột khác, cho dù ngày nay họ là thiểu số, yếu hơn người Kinh".

Theo nhà dân tộc học này, cộng đồng người bản địa tại Việt Nam không có đòi hỏi gì đặc biệt, ngoài quyền tự do được sinh sống trên chính đất đai và lãnh thổ của ông bà, tổ tiên của họ để lại từ trước, ông nói tiếp :

"Thực sự theo tôi, người Thượng không đòi gì ở chính quyền và cộng đồng người Kinh, họ chỉ muốn được tự do sinh sống trên đất đai của tổ tiên họ để lại từ ngàn xưa, nghĩa là trên cao nguyên miền Trung. Đó là những vùng rừng núi hoang vu chẳng có thể canh tác được gì ngoài nghề trồng cà-phê hoặc cây cao su. Việc cưỡng chế đất đai để khai thác một vài khoáng sản chỉ làm ô nhiễm những vùng đất của cha ông họ để lại. Việc khai thác những tài nguyên khoáng sản đó đã không mang lợi lộc gì cho đất nước mà chỉ xúc phạm đến quyền sinh sống của n người bản địa, cộng đồng người Thượng trên Tây Nguyên.

Tôi nghĩ đây là một vấn đề rất quan trọng để gìn giữ tình tự dân tộc. Nếu chính quyền Việt Nam không giải quyết vấn đề một cách tường tận có tình có nghĩa, mà cứ áp dụng luật của người Kinh, tức là luật của đa số áp đảo thiểu số, thì sẽ không được giải quyết được gì. Cộng đồng người Thượng có thể bị diệt chủng trong một tương lai nếu cứ bị đối xử cứng rắn bằng bạo lực. Nếu cách đối xử này là sự thật thì tôi nghĩ đây là một ‘tội ác’ đối với nhân loại, không tôn trọng quyền sinh tồn của người thổ cư là một trọng tội, bởi vì các quốc gia văn minh và phát triển ngày nay đều tôn trọng quyền này.

Người Mỹ cũng đã hối hận vì ngày xưa họ đã tiêu diệt người Da đỏ, người Úc ngày nay cũng hối hận về việc đã tiêu diệt những người thổ cư đầu tiên. Ngày nay cả hai quốc gia này đang phục hồi lại quyền thổ cư và quyền tự trị về văn hóa của những sắc tộc thiểu số, vì đó cũng là những con người như chúng ta, phải được hưởng đầy đủ những quyền lợi mặc dù phong tục, tập quán của họ có khác. Tôi nghĩ Việt Nam phải tôn trọng những quyền này, bởi vì đất nước Việt Nam có trên 100 triệu người, trong đó người Thượng trên Tây Nguyên khoảng trên 1,7 triệu người, chưa tới 2% dân số, nên phải được đối xử nhân bản hơn và phải tôn trọng quyền định cư và canh tác trên đất đai do Tổ tiên của họ để lại từ xưa đến nay.

Còn nếu (chính quyền) Việt Nam cứ tiếp tục chính sách đàn áp như hiện nay, nghĩa là không tôn trọng quyền tự do canh tác trên đất đai do tổ tiên của họ để lại, việc đó sẽ gây rất nhiều xáo trộn trong tương lai. Lương tâm của người Việt, những người có hiểu biết sẽ bị dằn vặt kéo dài trong nhiều thế hệ, nếu như chúng ta không giải quyết tường tận vấn đề này. Bởi vì, theo quan điểm riêng của tôi, luật đất đai của chính quyền Việt Nam hiện nay quá quyết đoán, đất đai gì cũng thuộc quyền sở hữu Nhà nước hết, đây là một sự vô lý.

Một hình ảnh giản dị : một cộng đồng người đã khai thác và sinh sống ở trên một vùng đất cách đây 100, 200 năm rồi bỗng nhiên bị một nhóm người khác, đông hơn ào tới nói đất đai đó thuộc về họ. Rồi sau đó nhóm người mới này áp dụng những luật lệ của họ và đưa những người không biết gì về phong tục tập quán của những người bản địa tới đó để chiếm hữu và khai thác đất đai. Thêm vào đó, họ còn làm những việc trái với phong tục tập quán của người địa phương, thì những phản ứng và sự phẫn nộ của người bản địa là chính đáng.

Để chấm dứt, tôi nghĩ chính quyền Việt Nam phải nhìn vấn đề hội nhập cũng người Thượng trên Tây Nguyên một cách cẩn trọng, vì đó là những anh em của chúng ta trong cùng một nhà. Nếu lãnh đạo mà không thấy vấn đề này thì sẽ không bao giờ có sự bình yên trong xã hội, nhất là trên Tây Nguyên".

Cùng ngày, tiếp tục cập nhật diễn biến hậu vụ bạo lực, nổ súng gây chết người trên địa phương của tỉnh hôm 11/6/2023, báo Đắk Lắk  hôm thứ ba đưa tin cho hay chính quyền và công an Việt Nam đã bắt hơn bốn mươi người được cho là "đối tượng có liên quan" vụ tấn công trụ sở công an hai xã tại huyện Cư Kuin.

"Các lực lượng chức năng của Bộ Công an và Công an tỉnh Đắk Lắk đã bắt giữ thêm sáu đối tượng trong vụ tấn công trụ sở công an hai xã tại huyện Cư Kuin nâng tổng số bị bắt lên 45 đối tượng… hiện các lực lượng chức năng đang tiếp tục truy bắt những đối tượng còn lại, đồng thời, kêu gọi những người phạm tội sớm ra đầu thú để được hưởng khoan hồng...", tờ báo dẫn nguồn từ người phát ngôn Bộ Công an Việt Nam hôm 13/6 cho hay.

Quốc Phương

Nguồn : RFA, 13/06/2023

Đọc thêm :

Bài mở đầu. Sự hình thành cộng đồng người Thượng trên Cao nguyên miền Trung

Bài 1. Sự hình thành cộng đồng người Thượng trên Cao nguyên miền Trung

Bài 2. Những phong trào phản kháng

Bài 3. Sự hội nhập khó khăn

Bài 4. Vẫn trên đường tìm chỗ đứng

Bài 5. Những nguyên nhân nổi dậy

Bài 6. Nhìn lại vấn đề người Thượng

Bài 7. Thư tịch về người Chăm và người Thượng ở Việt Nam

***********************

Tấn công vũ trang ở Đắk Lắk có gốc rễ sắc tộc, đất đai, tôn giáo

VOA, 13/06/2023

Giới quan sát nhận định rằng việc nhóm vũ trang bắn chết cán bộ, công an tại trụ sở cơ quan công quyền ở tỉnh Đắk Lắk hôm 11/6 có nguyên nhân sâu xa từ việc phân biệt sắc tộc, tranh chấp đất đai, và đàn áp tôn giáo.

Đài VTC News hôm 13/6 loan tin v ề vi ệ c b ắ t thêm các nghi ph ạ m v ụ t ấ n công tr ụ s ở công an xã ở Đ ắ k L ắ k.

Nhận định này được đưa ra giữa lúc chính quyền bắt thêm hàng chục "đối tượng" bị cho là có liên quan đến cuộc tấn công mà cho đến nay vẫn chưa có kết luận chính thức về nguyên nhân của vụ việc.

"Nếu nhà nước này không cải thiện được hành vi đối xử đối với người Tây Nguyên về đất đai, về tự do tôn giáo và tôn trọng nhân quyền, nhân phẩm của họ thì tôi nghĩ sẽ có rất nhiều vụ việc như thế sẽ xảy ra… và nhà nước này sẽ biến Tây Nguyên thành một thùng thuốc súng", ông Nguyễn Xuân Nghĩa - cựu tù nhân lương tâm, người có nhiều năm bị giam cầm chung với những người Tây Nguyên sau các cuộc biểu tình ôn hòa đầu những năm 2000 - chia sẻ với VOA hôm 13/6.

Như VOA đã đưa tin, hàng chục người chưa rõ danh tính tấn công hai trụ sở công an xã ở Ea Tiêu và Ea Ktur, thuộc huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk vào rạng sáng 11/6, giết chết ít nhất 9 người, trong đó có 4 viên công an và 2 lãnh đạo chính quyền, báo chí nhà nước dẫn nguồn từ Bộ Công an cho biết.

Tính đến sáng ngày 13/6, các cơ quan chức năng đã bắt được "45 đối tượng" đồng thời công an kêu gọi những người phạm tội sớm ra "đầu thú để được hưởng khoan hồng". Trước đó, chính quyền loan tin rằng đã thu giữ "một số vũ khí quân dụng, trong đó có súng trường CKC" từ nhóm vũ trang này.

Nhà văn Nguyễn Xuân Nghĩa ở Hải Phòng, người từng có những năm tháng sinh hoạt chung với hàng trăm tù nhân Tây Nguyên tại trại giam Nam Hà ở tỉnh Hà Nam từ năm 2009, và sau đó ở trại giam số 6 ở Nghệ An, và An Điềm ở Quảng Nam đến 2014, nêu nhận định :

"Vào những năm 2000, 2004, nhiều cuộc biểu tình xảy ra đúng là ôn hòa. Người Tây Nguyên đi tay không, chỉ có tiếng nói thôi. Có một vài nơi, theo các anh em tù kể với tôi, họ cũng chiếm được vài trụ sở chính quyền, nhưng chỉ vài tiếng đồng hồ hay vài ngày rồi họ về, bởi vì họ có mục tiêu gì đâu, họ không có mục tiêu cướp chính quyền, mục tiêu biểu tình của họ chỉ là đất đai".

Ông Nghĩa nhận định thêm :

"Nhà nước này thành lập Ban Chỉ đạo Tây Nguyên và mục tiêu của họ là đàn áp, mà không hòa giải, tìm hiểu, lúc nào cũng nghĩ rằng người Tây Nguyên nổi loạn, vận động để thành lập nhà nước Đề Ga, theo FULRO, dẫn đến tình trạng khi người Tây Nguyên bị đàn áp quá khốc liệt, bị tù tội, và trở về trong tâm thế uất ức".

"Sau năm 2004 đến nay, tình hình Tây Nguyên có vẻ yên ổn, nhưng trong cái yên ổn đó là hàng ngàn người Tây Nguyên rời bỏ đất đai của mình mà ra đi bằng con đường vượt biên sang Campuchia, Thái Lan, và đa số vẫn còn ứ lại tại Thái Lan và họ rất khổ sở ở đấy", vẫn theo lời ông Nghĩa.

"Cả ở vùng đất Tây Nguyên và ở các vùng tị nạn ở Thái Lan vẫn âm ỉ một mối hận không thể giải tỏa được. Nhà nước này phải giải tỏa bức xúc bằng cách phân chia công bằng vì người Kinh lên Tây Nguyên thật sự là những kẻ thực dân, và họ phải được khuyến khích để trả lại phần đất mà họ đã chiếm của người Tây Nguyên bằng mọi hình thức : thành lập nông trường, thu đất của người Tây Nguyên, và sau đó nông trường giải tán mà vẫn không trả lại đất cho người Tây Nguyên… Đó là nguyên nhân tiềm tàng một thùng thuốc súng mà tôi nghĩ ngày càng phát triển mạnh, càng to hơn".

Từ Bangkok, Thái Lan, một người Êđê quê ở Tây Nguyên không nêu tên vì lý do an toàn, chia sẻ quan điểm của ông với VOA về biến cố ngày 11/6 ở quê nhà :

"Tôi khá bất ngờ về sự việc xung đột có vũ trang như vậy !", người này nói thêm rằng người Thượng Tây Nguyên "chịu nhiều đàn áp, bắt bớ, sách nhiễu từ chính quyền cộng sản Việt Nam".

Ông cho biết thêm về vụ việc cưỡng chế gần đây nhất mà ông cho rằng có thể là nguyên nhân của vụ tấn công hai trụ sở công an xã : "Việc cưỡng chế và đập nhà của người dân hàng loạt dọc đường từ xã Ea Tiêu đến Quốc lộ 27. Nhiều hộ dân khác cũng bị chính quyền cưỡng chế đất, và hầu như không có đền bù hoặc đền bù giá rất bèo".

"Một số người Kinh coi thường người bản địa Êđê, đâm ra xung đột sắc tộc và ảnh hưởng đến vấn đề tâm lý và những người không hiểu pháp luật và không nghĩ đến hậu quả, nhưng cũng có người hiểu biết nhưng họ quá bức xúc từ lâu năm nay…".

"Việc đụng độ này nhắm vào chính quyền, vào chế độ do sự quản lý không công bằng", người tị nạn không nêu tên cho biết thêm. "Khi mà người lên tiếng phản đối thì chính quyền cho rằng họ là ‘phản động’, hay ‘chống phá nhà nước’".

Từ bang North Carolina, Hoa Kỳ, ông Ben Bubong, một người tranh đấu cho quyền của người Thượng ở Tây Nguyên, nói với VOA :

"Theo tôi, vấn đề này có thể là về đất đai, sự bất bình đẳng đối với người dân tộc. Bất cứ người dân tộc làm gì thì chả có sự xử lý công bằng và họ không có tiếng nói".

Được hỏi về các cáo buộc đổ lỗi cho người Tây Nguyên thành lập nhà nước Đề Ga hay đi theo tổ chức FULRO là các nguyên nhân dẫn đến những vụ việc trước đây, ông Bubong nói : "Những cái này không còn nữa. Họ lấy cái cớ đó để buộc tội… Như vậy là không công bằng đối với người dân tộc Tây Nguyên".

FULRO, tức Mặt trận thống nhất đấu tranh của các sắc dân bị áp bức, được các sắc tộc người Thượng và người Chăm thành lập ở Campuchia và mùa thu năm 1964. Công an Việt Nam từng tuyên bố rằng "sau 17 năm (1975-1992) kiên trì chiến đấu", họ đã "làm tan rã hoàn toàn tổ chức, lực lượng FULRO".

Ông Đặng Sơn Duân, một nhà báo tự do viết trên Facebook hôm 13/6 : "Người thì ý kiến có thể xuất phát từ vấn đề đất đai, người thì khẳng định tàn dư của FULRO, hay Đề Ga… Theo thiển ý của tôi, hai khả năng này không nhất thiết loại trừ lẫn nhau, nếu có. Hoàn toàn có thể có những người vì phẫn uất với câu chuyện đất đai mà ngả theo những tiếng gọi cực đoan !".

Ông viết tiếp : "Nếu quả như vậy, sự việc đau lòng này cũng là lúc nên nhìn nhận lại chính sách dân tộc đầy nhạy cảm, từ chủ trương đến triển khai, hay chất lượng những người thực hiện… Liệu có gì chưa đúng, chỗ nào cần phải điều chỉnh, cải thiện hay không ?"

Ông Dương Quốc Chính, một nhà quan sát và bình luận chính trị - xã hội trong nước, chia sẻ trên trang Facebook cá nhân :

"Hiện vẫn chưa rõ nguyên nhân vụ vừa xong là gì, nhưng mâu thuẫn sắc tộc thường không được công bố là nguyên nhân chính thức, dễ bị lái thành mâu thuẫn thuần túy hình sự".

Hai ngày sau khi xảy ra vụ tấn công gây chấn động, cổng thông tin công an Đắk Lắk cho biết chính quyền địa phương và công an tỉnh Đắk Lắk, công an huyện Cư Kuin hôm 13/6 trao quyết định của Thủ tướng Chính phủ và trao bằng "Tổ quốc ghi công" cho thân nhân của 4 công an viên và 2 quan chức thiệt mạng, gọi họ là những "liệt sĩ".

Nguồn : VOA, 13/06/2023

*************************

Vụ giết nhân viên chính quyền ở Đắk Lắk : Nhiều người nói bạo lực không phải là giải pháp

VOA, 12/06/2023

Hàng chục người chưa rõ danh tính đã tấn công 2 trụ sở chính quyền cấp xã ở tỉnh Đắk Lắk vào rạng sáng 11/6, giết chết ít nhất 7 người bao gồm 4 viên công an, báo chí Việt Nam tường thuật, dẫn lại thông tin từ chính quyền.

Công an Việt Nam bắt giữ 26 người sau vụ tấn công giết nhân viên chính quyền xã ở tỉnh Đắk Lắk hôm 11/6.

Bình luận về vụ việc, một số luật sư, nhà hoạt động, nhà báo nói với VOA rằng việc sử dụng bạo lực, kể cả để đấu tranh chống bất công, là điều không thể ủng hộ, song họ cũng cho rằng sự manh động tuyệt vọng của người dân không phải là vô cớ và phía chính quyền cần phải xem xét lại chính mình.

Vấn đề đất đai bị kích động ?

Cổng thông tin điện tử của chính phủ Việt Nam cho hay một nhóm đông người vào sáng sớm ngày 11/6 đã dùng súng tấn công trụ sở công an của hai xã Ea Tiêu và Ea Ktur, thuộc huyện Cư Kuin (Chư Quynh), tỉnh Đắk Lắk, làm chết ít nhất 7 người, gồm 4 viên công an xã, những người còn lại là cán bộ xã và người dân.

Hai xã kể trên chỉ cách thành phố Buôn Ma Thuột hơn 5 km về phía đông nam theo đường chim bay và nằm rất gần sân bay Buôn Ma Thuột.

Tin cho hay đến trưa 12/6 công an bắt được "26 đối tượng" và thu giữ "một số vũ khí quân dụng, trong đó có súng trường CKC". Một phát ngôn viên Bộ Công an cho hay lực lượng của bộ vẫn tiếp tục "truy quét các đối tượng còn đang lẩn trốn".

Tin tức trên Cổng thông tin điện tử chính phủ và báo chí Việt Nam ở thời điểm chiều 12/6 không cho biết nguyên nhân nào đã dẫn đến vụ tấn công chết chóc.

Theo tìm hiểu của VOA, từ giữa năm 2022 đến tháng 3 năm nay, huyện Cư Kuin tiến hành giải phóng mặt bằng, bao gồm cả cưỡng chế, để lấy đất của hàng chục hộ dân ở hai xã Ea Tiêu và Ea Ktur.

Công tác giải phóng mặt bằng đó một phần là để phục vụ dự án xây dựng đường Hồ Chí Minh đoạn tránh phía đông thành phố Buôn Ma Thuột, một phần là để chấn chỉnh hành lang an toàn giao thông dọc theo quốc lộ 27.

Báo chí trong nước cho hay nhiều người bị "thiệt đơn thiệt kép" trong các cuộc giải phóng mặt bằng kể trên.

Vào cuối giờ hành chính ngày 12/6, VOA cố gắng liên lạc với ủy ban nhân dân và công an huyện Cư Kuin, các cơ quan cấp trên của hai xã có vụ tấn công, để hỏi xem liệu vấn đề đất đai có liên quan gì đến vụ tấn công, nhưng không có hồi đáp.

Một người dân không muốn nêu tên, sống gần trụ sở ủy ban nhân dân xã Ea Tiêu, nói với VOA rằng ông và nhiều người bàng hoàng về vụ tấn công và nêu nhận định về nguyên nhân :

"Nhà nước nào cũng có đối lập, đúng không ? Bên đối lập lợi dụng tình hình dân tộc và tình hình thu hồi đất để làm đường giao thông, các dự án phát triển kinh tế-xã hội để kích động nhóm đối tượng này. Thực tế những người này theo tôi nghĩ là thành phần thiếu hiểu biết. Giờ xảy ra tình trạng như vậy cũng rất là đáng thương".

Người dân này đưa ra nhận xét cá nhân về vị chủ tịch xã và bí thư đảng ủy xã bị thiệt mạng trong vụ tấn công :

"Chế độ này, chế độ tôi đang sống đây, có rất nhiều tiêu cực, nhưng hai đồng chí vừa mất được dân tin yêu, là hai cán bộ tốt thực sự. Là lãnh đạo cỡ chủ tịch, bí thư xã, họ không tham quyền, không tham chức, họ rất tốt với dân. Thứ bảy, Chủ nhật, họ đi làm rẫy. Hai người này thật hiếm có trong xã hội bây giờ".

Theo mô tả của người dân này, ban đầu, vụ tấn công làm người dân địa phương "sợ hãi" về mức độ "manh động", nhưng sau khi được chính quyền, công an và bộ đội trấn an và thấy họ triển khai các lực lượng, người dân thấy "bình yên, không có xáo trộn gì".

Ông Chu Vĩnh Hải, một cựu nhà báo lâu nay thường lên tiếng phản biện xã hội, nói với VOA rằng phía nhà nước Việt Nam cần phối hợp với một tổ chức độc lập để điều tra về vụ nổ súng ở Đắk Lắk vì nếu chỉ có cơ quan nhà nước điều tra sẽ không khách quan :

"Nếu mà có điều tra phối hợp với một cơ quan độc lập, mọi chuyện sẽ tốt hơn. Điều tra của một cơ quan thì kết quả không thật như kỳ vọng đâu. Nếu có điều tra độc lập nữa sẽ tốt hơn, có nghĩa là bất cứ tổ chức nào, trong nước hay ngoài nước, hay là điều tra độc lập của một cá nhân ở trong nước chẳng hạn".

Hai xã Ea Tiêu, Ea Ktur (tỉnh Đắk Lắk) rất gần thành phố Buôn Ma Thuột và chính quyền huyện Cư Kuin.

Những tiếng nói phản đối bạo lực

Trên mạng xã hội, một số người bình luận rằng vụ tấn công có thể là sự phản kháng bằng bạo lực của người dân sau những thua thiệt, bất công theo kiểu "con giun xéo lắm cũng quằn" hay "tức nước vỡ bờ", theo quan sát của VOA.

"Ở đâu có áp bức, ở đó có đấu tranh", "Dân oan căm phẫn bất ngờ đứng lên", "Đây là những anh hùng thực sự nếu họ đứng lên vì đấu tranh", v.v. là ý kiến của không ít người bày tỏ trên mạng.

Tuy nhiên, có những người khác lên tiếng phản đối bạo lực, cho rằng làm như vậy có hại cho cuộc đấu tranh lớn hơn để có dân chủ, tiến bộ xã hội ở Việt Nam.

Một trong những người đó, ông Chu Vĩnh Hải, người vẫn hay đưa ra các ý kiến phản biện xã hội, chia sẻ suy nghĩ với VOA :

"Tôi phản đối các hành vi, hành động bạo lực, khủng bố. Thời buổi đã khác rồi, cuộc sống văn minh hiện đại rồi, người ta phản kháng bằng ôn hòa bất bạo động chứ không thể phản kháng bằng bạo lực và khủng bố được. Phản kháng bằng bạo lực, khủng bố gây thiệt hại rất lớn cho các bên, gây mất trật tự, mất ổn định cho cuộc sống xung quanh".

Từng là nhà báo nhiều năm trong hệ thống báo chí nhà nước Việt Nam, ông Hải chỉ ra rằng vụ việc ở Đắk Lắk mới xảy ra nói riêng và những mâu thuẫn, xung đột ở Tây Nguyên trong nhiều năm qua nói chung có nguyên nhân từ một trong ba, hoặc cả ba vấn đề "nổi cộm" là đất đai, sắc tộc và tôn giáo. Ông nói thêm :

"Người dân họ sẽ bức xúc. Mà bức xúc thì như ông cha ta đã nói ‘con giun xéo lắm phải quằn’. Nhưng ‘quằn’ theo kiểu nào ? ‘Quằn’ bằng bạo lực, khủng bố là tôi phản đối".

Cũng phản đối bạo lực, luật sư Hà Huy Sơn nói với VOA :

"Bạo lực sẽ đẻ ra bạo lực. Nếu người dân sử dụng bạo lực, chính quyền càng căn cứ vào đó, lấy lý do đó để càng siết chặt hơn cái đòi hỏi dân chủ, đòi hỏi nhân quyền. Với những lý do như thế, tôi phản đối bạo lực trong đấu tranh".

Luật sư Sơn đưa ra quan sát rằng ở Việt Nam, không ít người dân có quan niệm là chính quyền "có lỗi" trong những bất công, nên họ "hả hê" khi thấy những vụ tấn công vào cán bộ, nhân viên chính quyền. Ông Sơn cho rằng cách phản ứng đó chỉ kích động thêm bạo lực và vi phạm pháp luật. Ngược lại, ông đề cao sự ôn hòa :

"Xã hội nào cũng cần có pháp luật. Để đấu tranh dân chủ, cần biết tập hợp lực lượng và đấu tranh ôn hòa chứ không phải là tạo cớ cho chính quyền đàn áp".

Trụ sở xã Ea Tiêu, tỉnh Đắk Lắk, sau vụ tấn công chết người hôm 11/6.

Vấn đề về phía chính quyền

Với hiểu biết về Việt Nam, luật sư Sơn khẳng định các mâu thuẫn, bất ổn cũng có nguyên nhân từ phía chính quyền, mà cơ bản là "các quyền dân chủ của người dân chưa được tôn trọng, pháp luật chưa hoàn thiện, chưa nghiêm minh". Đây là vấn đề lớn có tính lịch sử, ông nói và cho rằng không thể giải quyết bằng "một hai phản ứng tức thời". Ông nói thêm :

"Người dân phải kiên trì, phải tìm hiểu pháp luật hiện hành để mà đấu tranh dựa trên pháp luật đó để mà đòi hỏi quyền lợi của mình. Giới trí thức, người có hiểu biết nên làm cho người dân hiểu điều đó, vì đó là cách đấu tranh phải trả giá thấp nhất".

Ông Sơn lưu ý rằng khi dùng bạo lực, tương quan lực lượng giữa người phản ứng và chính quyền quá là chênh lệch, đồng thời ông cũng đặt câu hỏi về hệ lụy của đấu tranh bằng bạo lực :

"Nếu sử dụng bạo lực thì các ông định giành chính quyền thì các ông sẽ xây dựng một chính quyền như thế nào ? Cũng sẽ ứng xử với nhau bằng bạo lực thì khác gì tránh vỏ dưa lại gặp vỏ dừa ?"

Nhà hoạt động, cựu tù nhân lương tâm Phạm Thanh Nghiên, nói với VOA rằng với tư cách là một người dân, bà "phản đối và lên án bạo lực, nhất là những vụ bạo lực gây ra cái chết". Nhưng bà cũng chỉ ra rằng "bạo lực từ phía nhà cầm quyền cũng phải bị lên án một cách mạnh mẽ".

Bà Nghiên và gia đình từng bị chính quyền Việt Nam o ép, ngăn cản đường sống trong nhiều năm và hiện sống tị nạn ở Mỹ. Bà đưa ra quan sát :

"Sự thực là ở Việt Nam, rất tiếc bạo lực đều xuất phát từ nhà cầm quyền. Luật pháp có, tòa án có nhưng người ta sử dụng chính luật pháp và tòa án để làm công cụ phục vụ lợi ích của thiểu số cầm quyền và chà đạp mọi quyền lợi, ước nguyện hợp pháp của người dân".

Người dân sẽ chẳng bao giờ được biết sự thật đằng sau vụ việc kinh hoàng ở Đắk Lắk ngoài những gì được truyền thông nhà nước loan ra, bà Nghiên tiên liệu và nhận xét rằng cũng giống như tòa án, luật pháp, chính quyền Việt Nam "sử dụng truyền thông như là một phương tiện bạo lực để định hướng dư luận".

Người phụ nữ từng bị chính quyền bỏ tù 4 năm và quản thúc 3 năm về tội "tuyên truyền chống nhà nước" cách đây hơn 10 năm giờ đây dự báo với VOA rằng "thế nào cũng có người bị bắt oan, bị xử oan. Một chế độ công an trị thì oan khuất ngút trời là lẽ đương nhiên".

Nhắc lại quan điểm lên án bạo lực, giết chóc, song bà Nghiên cũng lưu ý đến yếu tố người dân bị công an, nhà cầm quyền "hãm hại, dồn nén quá mà ra thảm cảnh". Người dân vốn rất sợ hãi công an và nhà cầm quyền, bà Nghiên nhận xét và nhấn mạnh rằng chính vì thế càng cần phải tìm hiểu điều gì dẫn đến việc họ dám manh động với kết cục như vậy.

Trong một bài có tựa đề "Người dân tuyệt đối không chia sẻ thông tin chưa kiểm chứng về vụ tấn công trụ sở công an 2 xã tại huyện Cư Kuin", cổng thông tin của chính quyền tỉnh Đắk Lắk hôm 11/6 viết rằng Bộ Công an "đề nghị" bà con huyện Cư Kuin và các địa bàn lân cận "bình tĩnh, không hoang mang và thực hiện theo yêu cầu của chính quyền cơ sở và lực lượng chức năng".

Trang web Đắk Lắk Điện tử còn dẫn lời phát ngôn viên Bộ Công an "khuyến cáo các cơ quan truyền thông cần kiểm chứng thông tin trước khi đăng tải để đảm bảo thông tin đúng sự thật".

Nguồn : VOA, 12/06/2023