Liệu Việt Nam có đón Tổng thống Joe Biden để tạo niềm tin chiến lược với Hoa Kỳ ?
Theo công bố ngày 22/8 của Tòa Bạch Ốc, Tổng thống Joe Biden sẽ tham dự Hội nghị thượng đỉnh Nhóm G20 vào tháng tới tại New Delhi, Ấn Độ.
Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng và ông Joe Biden khi đó là Phó Tổng thống Mỹ tại Bộ Ngoại giao Mỹ hôm 7/7/2015 tại Washington
Vậy là có vẻ như Hoa Kỳ chưa xác nhận tin Tổng thống Biden ghé thăm Việt Nam trong thông cáo này.
Một số cơ quan truyền thông quốc tế (Politico, Reuters) trước đó đưa tin từ Hoa Kỳ rằng, Tổng thống Joe Biden dự kiến thăm Hà Nội vào trung tuần tháng 9 này.
Câu hỏi về khả năng ông Biden thăm Hà Nội, nâng cấp quan hệ lên "Đối tác chiến lược" có lẽ vẫn là "đề tài mở" của truyền thông Việt Nam lẫn thế giới những ngày tới.
Trả lời phỏng vấn với nhà báo Nguyễn Giang của BBC News tiếng Việt ở London, Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, nhà nghiên cứu Chính trị học, nguyên là Đại sứ Việt Nam ở Hà Lan, tin rằng dù chưa có xác nhận chính thức, khó có nhân tố đột xuất nào khác có thể "hủy ngang" chuyến thăm Việt Nam của nhà lãnh đạo Hoa Kỳ.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden cùng nâng ly tại cuộc hiêu đãi trọng thể của Chính phủ Mỹ hôm 7/7/2015 tại Washington - Ảnh : Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội
Đinh Hoàng Thắng : Ngoại trừ tình huống bùng nổ trên Biển Đông, hoặc Trung Quốc dọa công khai hay ngấm ngầm, như đóng cửa toàn phần biên giới với Việt Nam, việc ông Biden thăm Hà Nội xem ra không đơn giản là chuyện bỏ sang một bên mà được. Thứ nhất, ông Biden hôm mới đây vừa tuyên bố với cử tri Mỹ rằng ông sắp đi Việt Nam.
Cụ thể, ông nói : "Tôi không nói đùa đâu nhé (I am not joking)… Chúng ta đã có Phillipines và sắp tới đây, sẽ có thêm cả Việt Nam lẫn Campuchia…". Nguyên văn lời ông Biden nói : "có thêm cả Việt Nam lẫn Campuchia cũng đang muốn trở thành một phần trong sự kết nối với chúng ta" (tức Hoa Kỳ).
Thứ hai, chính phủ Việt Nam tuy chưa hồi đáp các tuyên bố này của Tổng thống Biden, nhưng cũng chưa có phát ngôn chính thức nào bác bỏ và thứ ba, tôi cho là quan trọng, đó là từ Hoàn cầu Thời báo của Trung Quốc, chưa thấy hiện ra lời lẽ gì "khét lẹt" đối với Hà Nội.
BBC : Vì sao sau khi truyền thông quốc tế trích lời Tổng thống Biden thậm chí đã ba bốn lần nhắc tới chuyến thăm của ông tới Việt Nam mà báo chí và các nhà lãnh đạo Việt Nam không có phản ứng gì công khai, theo ông ?
Đinh Hoàng Thắng : Tôi nghĩ Việt Nam đang ở trong một tình huống khá tế nhị. Mới đây nhất, Phó Thủ tướng Việt Nam Trần Lưu Quang vừa sang Trung Quốc và ông đã được nghe các "huấn dụ" của "đồng chí cựu - tân Ngoại trưởng Vương Nghị". Vương Ngoại trưởng đề cập tới "các chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao" Trung - Việt thời gian tới.
Với thời gian, Việt Nam ngày càng hiểu sâu chính sách củaTrung Quốc, nhưng cả hai đều hành động vì quyền lợi của mỗi nước. "Những dặn dò" của ông Vương Nghị liên quan đến "bảo vệ an ninh chế độ và các thể chế…" được ông Trần Lưu Quang đáp lại một cách phải đạo chứ không hề là những ràng buộc về chính sách.
Và chưa hết, Tổng thống Nga Putin cũng vừa "đánh tiếng" muốn đến thăm Việt Nam sau chuyến công du Hà Nội của Tổng thống Biden. Chúng ta hãy chờ xem "nền ngoại giao cây tre" của Việt Nam sẽ như thế nào.
BBC : Những sự kiện này nếu xảy ra, có vẻ như không còn nằm trong công thức xưa nay về sự kiên định ý thức hệ, ông giải thích điều này thế nào ?
Đinh Hoàng Thắng : Tôi nghĩ, Việt Nam đang tiệm cận đến một "tipping point" (điểm tới hạn). Lợi ích quốc gia - lợi ích dân tộc đang đặt ra cho lãnh đạo hiện nay trước sự lựa chọn, thật ra thì không khó nhưng cũng không đơn giản…
Một mặt, dễ thấy là những lôi kéo, nhắn nhủ của lãnh đạo Nga và Trung Quốc có xuất phát từ lợi ích của người dân Việt Nam đâu ! Họ chỉ xuất phát từ "các cuộc đấu đá" giữa họ với Mỹ và phương Tây và muốn "đẩy" Việt Nam vào thế lưỡng nan ấy. Mặt khác, để lựa chọn, dứt khoát lãnh đạo Việt Nam phải chọn bảo vệ lợi ích sát sườn của cả trăm triệu dân Việt Nam chứ. Ở đây đâu phải chuyện "bên tình bên hiếu bên nào nặng hơn ?"
Tuy nhiên, các bài học ôn lại từ lịch sử cũng cho thấy, đôi khi xuất hiện những tình huống nguy hiểm, không đơn giản cho các nước nhỏ và vừa như Việt Nam.
Xin nhắc lại, năm 1979 Đặng tấn công Việt Nam vì Việt Nam xóa sổ Khmer Đỏ của Trung Quốc ở Cộng hòa Kampuchea Dân chủ và ký hiệp định hợp tác toàn diện với Liên Xô. Chiến tranh Trung - Việt sau đó còn dai dẳng hàng chục năm, kéo theo bao hệ lụy. Có những mặt còn nặng nề và "tai biến" hơn cả các "cuộc trường kỳ kháng chiến" trước đó. Trung Quốc đã đẩy Việt Nam vào các bẫy giương sẵn mà không biết, khiến đất nước bị "chảy máu" suốt hàng chục năm. Kinh tế tiêu điều, nội bộ lủng củng. "Tránh được vỏ dưa lại gặp vỏ dừa". Vừa thoát được chiến tranh thì lại rơi vào "bẫy" Thành Đô…
BBC : Việt Nam hay tự coi mình là nhỏ nhưng trên thế giới người ta lại cho rằng Việt Nam là quốc gia đang trên đà trở thành một nền kinh tế đáng kể, thậm chí thành "cường quốc tầm trung" ở Châu Á, ông nghĩ sao ?
Đinh Hoàng Thắng : Theo một vài tiêu chí do Liên Hiệp Quốc đặt ra thì Việt Nam có thể nghĩ đến khả năng ấy, nhưng các cuộc bàn thảo chỉ mới diễn ra trong khuôn khổ giới học giả. Cho đến khi biến được thành chương trình hành động quốc gia thì chắc còn mất thời gian. Thay đổi tư duy là một quá trình, hiện nay Việt Nam đang phải đối phó với quá nhiều vấn đề. Cả đối nội lẫn đối ngoại… Các vụ đại án trong nước đang làm hủy hoại hình ảnh đất nước. Việc định hình lại tư thế quốc gia trước hết cần tư duy đột phá của lãnh đạo.
BBC : Về khả năng Hà Nội và Washington không chỉ nâng cấp "Đối tác chiến lược Việt - Mỹ" mà thậm chí ông Biden còn nói tới khả năng vượt cấp, nâng hẳn lên "Đối tác chiến lược toàn diện" ngang tầm với Trung Quốc và Liên bang Nga thì ông nghĩ có cao hay không trong mùa thu này ?
Đinh Hoàng Thắng : Về nước Mỹ, câu chuyện nhiều phần có liên quan đến các cuộc vận động tái tranh cử của Tổng thống Biden. Ông ấy muốn cho cử tri Mỹ thấy tương lai tươi sáng trong đại chiến lược "răn đe tích hợp" của Hoa Kỳ, ứng phó với chính sách bành trướng của Trung Quốc trên Biển Đông, cũng như trong không gian FOIP (Ấn Thái Dương tự do và rộng mở). Trên thực tế, các chiến lược gia cỡ như Điều phối viên An ninh quốc gia Campbell hay Cố vấn An ninh quốc gia Sullivan có nhằm đến vị trí của Singpore, Việt Nam, Thái Lan… trong chiến lược "xoay trục" lớn của Mỹ và phương Tây. Vì thế, "Đối tác chiến lược Việt - Mỹ" đã xuất hiện như một đòi hỏi khách quan.
Về phía Việt Nam, đây là lúc Việt Nam có cơ hội để tách dần khỏi "gọng kìm lịch sử" Trung Quốc. Nhưng từ cơ hội ấy đến khi thiết lập được một "lòng tin chiến lược" trên thực tế với Hoa Kỳ, bằng các bước đi thực chất, rồi tới các hiệp định, các hiệp ước thì cũng chưa thể xảy ra trong thời gian trước mắt.
BBC : Những nhân tố bên ngoài nào có thể đẩy nhanh tiến trình này ?
Đinh Hoàng Thắng : Diễn tiến cuộc chiến ở Ukraine, tình hình căng thẳng xung quanh eo biển Đài Loan và mới đây nhất là Philippines kiên quyết "quay xe" khỏi lập trường của Trung Quốc trên Biển Đông cho chúng ta nhiều điều phải suy nghĩ. Về bang giao Việt - Mỹ, tôi nghĩ chặng đường từ khi có "cú hích chiến lược" cho đến khi kiến tạo được "lòng tin chiến lược" giữa hai nước, vẫn còn cần thời gian. Khoảng cách ấy là bao xa khó nói trước. Đừng quên, Thái Lan - Hoa Kỳ có 180 năm quan hệ. Hiệp ước An ninh Phillipines - Hoa Kỳ đã 65 tuổi. Thế mà lòng tin chiến lược giữa họ với nhau, nhiều lúc vẫn còn "xao xuyến". Con đường trước mắt của quan hệ Việt - Mỹ có thể hình dung rõ hơn sau chuyến thăm tới đây của Tổng thống Biden nếu ông tới Hà Nội.
Nguyễn Giang thực hiện
Nguồn : BBC, 25/08/2023