Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Published in

Diễn đàn

30/08/2023

Tăng tốc quan hệ Việt – Mỹ trong lúc này có ý nghĩa gì ?

Nhiều tác giả

Quan h Vit – M: Nhân quyn có được ci thin qua chuyến thăm ?

Lê Quốc Quân, VOA, 30/08/2023

Chuyến đi là đ "nâng cp quan h" vi Vit Nam. Tuy hai bên đang đt ra nhng vn đ ln hơn là an ninh khu vc và hp tác kinh tế, nhưng nhân quyn vn là mt giá tr căn bn mà Hoa Kỳ thường lên tiếng c súy và cn được phân tích.

vietmy1

Bloggers Hà Ni tp trung ti công viên Thng Nht đ công khai t chc các hot đng đ qung bá, phát huy và vinh danh các giá tr ca Nhân Quyn. Hình minh ha. (Danlambao)

Mc dù chưa mt t báo chính thng nào trong nước đ cp, các ngun tin ngoi giao quc tế đã khng đnh s có mt chuyến đi ca tng thng Biden đến Vit Nam vào trung tun tháng 9. Tin tc gn nht khng đnh, ông Biden s đt chân đến Vit Nam ngày 10/9.

Chuyến đi là đ "nâng cp quan h" vi Vit Nam. Tuy hai bên đang đt ra nhng vn đ ln hơn là an ninh khu vc và hp tác kinh tế, nhưng nhân quyn vn là mt giá tr căn bn mà Hoa K thường lên tiếng c súy và cn được phân tích. Vy thc cht nó như thế nào và hai bên s vượt qua tr ngi này đ hướng đến tương lai như thế nào ?

Vit Nam có tôn trng nhân quyn ?

Vit Nam là quc gia do mt đng cng sn duy nht lãnh đo. Điu 25 Hiến pháp Vit Nam khng đnh "Công dân có quy n t do ngôn lun, t do báo chí, tiếp cn thông tin, hi hp, lp hi, biu tình" nhưng các quyn này không được trin khai trong thc tế. Hu hết các công dân thc hành quyn này mà không được nhà nước cho phép đu đi mt vi các án pht tù dài hn ; các nhà báo phi t kim duyt mt cách nghim ngt nht ; xã hi dân s không th phát trin.

Vào năm 2015, Vit Nam thông qua b lut Hình s vi nhiu điu khon va "khái quát" va "mơ h" đ có th bt gi các nhà hot đng mà chính quyn cho là "chng nhà nước". Lut An Ninh mng cũng được quc hi chính thc thông qua vào ngày 12/6/2018, to cơ s cho rt nhiu v x pht v hành chính nhiu công dân khi đang thc hành quyn t do ngôn lun trên không gian mng.

Nhng vi phm nhân quyn nng n hơn như : "giết người phi pháp, đi x tàn ác, ngược đãi, giam gi tu tin…" cũng được mô t khá chi tiết trong Báo cáo Nhân quyn thường niên  ca B Ngoi giao Hoa K.

Quyn t do tôn giáo cũng b vi phm nghiêm trng. Chính quyn đa phương ngăn cn các giáo phái tin lành Tây Bc và Tây Nguyên ; nhiu h phái Tin Lành và nhóm tu tp ti gia không được công nhn, thm chí liên tc b sách nhiu ; mt s nhà th Công giáo b chính quyn đa phương vào gii tán, tch thu kinh Thánh và yêu cu linh mc v tr s công an xã làm vic trong khi đang thi hành Thánh l.

Theo trang web ca d án 88  (The 88 project) thì Vit Nam hin đang cm tù gn 200 tù nhân lương tâm (là nhng người b cm tù vì lý do chính tr hoc tôn giáo), hơn 300 người khác thường xuyên đi mt vi nhng "ri ro", b đàn áp vi nhiu cách thc khác nhau như theo dõi, cm đi li, quy ri ch và công ăn vic làmTrong nhng năm gn đây, hot đng bt b ngày càng gia tăng vi mc án ngày càng nng hơn.

Tuy vy, chính quyn Vit Nam vn luôn nói là h tôn trng nhân quyn và ch bt giam nhng người vi phm "pháp lut hình s" đng thi phê phán các đánh giá v nhân quyn ca Hoa Klà phiến din, thiếu khách quan , da vào nhng thông tin không chính xác.

Vit Nam đã tham gia hu hết các công ước quc tế cơ bn v quyn con người nhưng luôn gii thích và áp dng các vn đ này trong thc tin gn lin vi các "giá tr" ca tp th. Chính quyn Vit Nam nhn mnh quyn làm ch ca Nhân dân, quyn dân tc t quyếtvà liên tc phn bác li quan đim mà h cho rng phi lý là "nhân quyn cao hơn ch quyn". Gn đây Vit Nam còn đưa các thông s v vi"nâng cao đ i sng nhân dân, xóa đói gim nghèo, tiếp cn y tế, giáo dc và nước sch"như là nhng thành t quan trng trong báo cáo v nhân quyn cho các t chc quc tế.

Có còn "quà" trong hành x ngoi giao ?

K t nhng năm 1990s, trong các cuc đàm phán v quan h Vit – M, vn đ nhân quyn luôn được nhc ti. Thông thường, trước khi có mt s kin hp tác ln hoc chuyến thăm ca các lãnh đo cao cp, phía Vit Nam đu th mt vài tù nhân lương tâm đ coi như là mt món quà nh. Tuy nhiên, thông l đó gn đây không còn được lp li mt cách xng đáng.

"Quà" ca Vit Nam cho cuc gp ln này, nếu có, ch là mt tù nhân lương tâm nào đó, có th là Phm Đoan Trang được th và/hoc ai đó được đi ra nước ngoài. Tuy nhiên, cn phi nh rng Vit Nam có th th mt người và sau đó bt li hai ba người. Ví d như ngay thi đim Antony Blinken đi thăm Vit Nam, gia đình ch Phm Thanh Nghiên được lên đường đi M nhưng ch trước đó một hai ngày, Youtuber Đường Văn Thái b mt tích ti Thái Lan  và sau đó xut hin Nhà giam Vit Nam và b truy t theo Điu 117 B Lut Hình s.

Nhng tuyên b v nhân quyn trong các chuyến thăm cũng không còn được mnh m. Các nhân viên đi s quán trước đây thường công khai gp g và chp nh chung vi nhng nhân vt bt đng chính kiến, nhưng gn đây h ưa thích mt bui ăn trưa riêng tư nhm tìm hiu thông tin và tìm cách an i hơn là s khích l. Danh sách khách mi trong nhng dp như quc khánh hoc k nim ln ca các quc gia phương tây đã hướng v nhng nhân vt t nhy cm" hơn đi vi chính quyn Vit Nam.

Ví d, trong chuyến đi thăm ca ông Obama, Vit Nam ch chp nhn mt cuc gp g vi nhng người ôn hòa "thuc xã hi dân s" nhưng cui cùng thì nhng người Vit Nam không mun cho gp cũng không th đến được. Tuy nhượng b như vy nhưng ri các nhóm xã hi dân s cũng dn dn b bt hết mà ngôn ng ngoi giao v nhng vi phm này vn không được ct lên rõ ràng.

Ngay trong chuyến đi ca phó tng thng Hoa K, Kamala Harris vào năm 2021, bà đã"lòng vòng" v vn đ nhân quyn  khi các nhà báo đt câu hi.

M có th gim nh hoc l đi nhng vn đ nhân quyn vi Vit Nam đ sát cánh hơn na vi Vit Nam trong mt tm cao quan h mi. Tuy nhiên, nếu như Hoa K ri b nhng giá tr ct lõi ca mình, thì người dân và ngay c mt s lãnh đo ca Vit Nam cũng s đánh giá thp, thm chí gia tăng s nghi ng vi chính quyn Hoa K. Bi h nghĩ iu ct lõi" mà các ông vn có th b qua thì cũng có th "hy sinh" nhng cam kết ca mình bt c lúc nào.

Nhân quyn có ci thin qua chuyến thăm ?

Có th nói thng rng không có nhng bước tiến vượt bc nào v nhân quyn trước, trong và sau chuyến đi ca tng thng Biden. Cp quan h ngoi giao i tác Chiến lược", nếu được xác lp qua tuyên b chung ca 2 lãnh đo, có th có mt s câu kiu như "Chúng tôi cho r ng quyn con người là cn thiết đ phát huy tim năng ca người dân Vit Nam". Nếu có yêu cu Vit Nam "tuân th các điu ước quc tế v Nhân quyn", thì đng thi cũng khng đnh rng M"tôn trng chế đ chính tr và sư la chn ca nhân dân Vit Nam".

Còn vic đi xa hơn như đòi hi Vit Nam thay đi lut pháp, bãi b Điu 109, Điu 117 hay 331 trong B lut hình s ; công nhn xã hi dân s và công đoàn đc lp là điu bt kh thi. Thm chí mt cuc gp g gia tng thng Hoa K vi các t chc "xã hi dân s đc lp" kiu thi Obama cũng khó có kh năng xy ra, hoc toàn gp người ca "nhà nước".

Nhng đòi hi v vic trng pht, cm vn hoc bt gi đi vi các cá nhân quan chc b công an Vit Nam vi phm nhân quyn ch là nhng gi ý lý thuyết ca các ngh s hoc t chc nhân quyn. D luNhân quyn cho Vit Nam (HR 3172)  vn s nm ch hng h đâu đó trên bàn làm vic ca các dân biu lưỡng đng cho đến tn sau chuyến đi rt lâu và rt khó thành lut.

V đường dài, vic gn kết gn gũi hơn vi Hoa K và các nước phương tây có th to nên được nhng nhn thc mi ca lãnh đo đng cng sn. H s thy rng M và các nước phương tây quan tâm đến an ninh khu vc và s thnh vượng chung ch không phi là mt âm mưu dùng "lá bài nhân quyn" đ lt đ chính quyn cng sn như h thường t nghĩ.

Các lãnh đo cũng s thy rng vic xây dng pháp quyn, m rng nhân quyn không làm suy gim quyn lc ca chính mình, kết hp vi đòi hi ca người dân trong nước ri hy vng s to ra nhng ghi nhn thành tích nhân quyn tt hơn.

Còn trước mt, chuyến đi s không đem li mt s thay đi đáng k nào.

Lê Quốc Quân

Nguồn : VOA, 30/08/2023

***************************

Tổng thống Biden s đến Vit Nam khi Washington mun nâng tm quan h, không ‘né’ nhân quyn

VOA, 29/08/2023

Chuyến thăm Vit Nam ca Tng thng Hoa K Joe Biden vào tháng ti vi vic gp g Tng bí thư Nguyn Phú Trng và các quan chc hàng đu Vit Nam s din ra gia lúc Washington đang tìm cách nâng cp mi quan h vi Hà Ni, coi đây là đi tác quan trng trong khu vc vào thi đim quan h gia M và Trung Quc ngày càng căng thng. Trong khi đó, Vit Nam phi cân nhc phn ng ca nước láng ging hùng mnh khi Bc Kinh ngày càng tr nên quyết đoán hơn, theo nhn đnh ca AP, Reuters và các hãng tin quc tế khác.

2vietmy2

Tng thng Hoa K Joe Biden s đến Vit Nam vào ngày 10/9/2023.

Theo thông báo ca Nhà Trng, Tng thng Biden s ti Hà Ni vào ngày 10/9 trong chuyến thăm mt ngày ti th đô ca Vit Nam sau khi tham d hi ngh thượng đnh thường niên ca các nhà lãnh đo G20 n Đ.

"Các nhà lãnh đo s khám phá các cơ hi đ thúc đy s phát trin ca nn kinh tế Vit Nam tp trung vào công ngh và đi mi, m rng quan h nhân dân thông qua trao đi giáo dc và các chương trình phát trin lc lượng lao đng, chng biến đi khí hu và tăng cường hòa bình, thnh vượng và n đnh trong khu vc", Thư ký Báo chí Nhà Trng Karine Jean-Pierre cho biết trong tuyên b hôm 28/8.

Trong khi đó, B Ngoi giao Vit Nam hôm 29/8 cho hay chuyến thăm ca nhà lãnh đo M đến Vit Nam là theo li mi ca Tng bí thư Nguyn Phú Trng

"Chúng tôi tin rng các chuyến thăm ca lãnh đo cp cao hai nước s làm sâu sc hơn na quan h Vit Nam-Hoa K, đưa quan h hai nước phát trin n đnh, thc cht và lâu dài trên tt c các lĩnh vc, góp phn duy trì hòa bình, n đnh, hp tác và phát trin ti khu vc cũng như trên thế gii", người phát ngôn B Ngoi giao Vit Nam Phm Thu Hng nói trong thông báo.

Thông báo v chuyến thăm Vit Nam ca Tng thng Biden được Nhà Trng đưa ra vài tun sau khi ông Biden nói bóng gió v mt chuyến thăm có th xy ra. Ti bui chiêu đãi vn đng tranh c ngày 29/7 Freeport, bang Maine, tng thng M nói rng lãnh đo Vit Nam rt mun gp ông. Sau đó, ông nói vi các nhà tài tr ti mt bui chiêu đãi New Mexico hi đu tháng này rng ông s ến Vit Nam trong thi gian ngn vì Vit Nam mun thay đi mi quan h và tr thành đi tác".

"Tôi đã nhn được cuc gi t người đng đu Vit Nam, rt mun gp tôi khi ti G20", AP dn li ông Biden nói ti tic chiêu đãi Freeport. ng y mun nâng chúng ta lên thành đi tác ln, ngang vi Nga và Trung Quc. Quý v nghĩ sao ? Không, tôi không nói đùa đâu", AP dn li ông Biden nói.

Vit Nam vn b xem là mt quc gia chuyên chế vì ch có mt đng duy nht là Đng cộng sản Vit Nam cai tr. Các nhóm nhân quyn lâu nay thường nêu lên nhng lo ngi v vic Vit Nam hn chế quyn t do ngôn lun, lp hi và hi hp ôn hòa, cũng như vic bt gi hàng chc người ch trích chính ph.

Khi được hi v h sơ nhân quyn ca Vit Nam, Phát ngôn viên Nhà Trng Jean-Pierre nói vi các phóng viên hôm 28/8 rng ông Biden "không bao gi né tránh" vic nêu vn đ nhân quyn vi bt k nhà lãnh đo nào.

Tng thng Biden đã đt ưu tiên vào vic ci thin và m rng các mi quan h Đông Nam Á trong sut thi gian ông nm quyn gia bi cnh M ngày càng lo ngi v nh hưởng kinh tế và quân s ngày càng tăng ca Trung Quc trong khu vc.

Ông và các ph tá nhiu ln cho biết Washington đang tìm cách ci thin liên lc gia hai chính ph đ gii quyết các vn đ mà chính quyn đng Dân ch cho rng h có li ích chung, chng hn như các n lc toàn cu nhm chng li biến đi khí hu và tránh nhng xung đt và hiu lm không cn thiết.

Theo AP, Hoa Kỳ trong nhiu năm đã tìm cách tăng cường quan h vi Vit Nam, quc gia luôn thn trng trong vic tiếp cn các yêu cu ca Washington. C Trung Quc và Nga t lâu đu là đi tác thương mi quan trng ca Vit Nam.

Mc dù Vit Nam - cũng như nhiu nước láng ging ca Trung Quc - có tranh chp hàng hi và lãnh th vi Bc Kinh Bin Đông, hai bên cũng có mt cuc chiến ngn vào năm 1979, nhưng Trung Quc là đi tác thương mi ln nht ca Vit Nam.

Quan h ngoi giao gia Hoa K và Vit Nam ch được khôi phc vào năm 1995. K t đó, thương mi song phương đã phát trin, đt mc cao 138 t USD trong thương mi hàng hóa vào năm ngoái.

Vit Nam cũng đã tr thành trung tâm sn xut xut khu ln ca các nhà sn xut toàn cu như LG và Samsung Electronics ca Hàn Quc, nhà cung cp cho Apple và các nhà sn xut ô tô như Honda và Toyota.

Vit Nam càng ni lên khi các nhà sn xut tìm cách chuyn sn xut khi Trung Quc, do căng thng đa chính tr và vic nhiu tp đoàn sn xut ln mun đa dng hóa chui cung ng do nh hưởng ca đi dch Covid.

Trước chuyến thăm d kiến sp ti, ông Biden và ông Trng đã nói chuyn qua đin thoi hi tháng 3. Mt tháng sau đó, Ngoi trưởng Antony Blinken đến thăm Vit Nam ngay sau l k nim 50 năm ngày M rút quân, đánh du s kết thúc vic can d quân s trc tiếp ca M ti Vit Nam. Ông cam kết s thúc đy quan h lên tm cao mi. B trưởng Tài chính Janet Yellen cũng đã ti Hà Ni vào tháng 7.

Nguồn : VOA, 29/08/2023

***************************

Liệu Việt Nam có thể nâng cấp quan hệ với Mỹ lên thành "đối tác chiến lược toàn diện" ?

Minh Anh, RFI, 29/08/2023

Nhà Trắng ngày 28/08/2023 thông báo tổng thống Mỹ Joe Biden đến thăm Việt Nam ngày 10/09. Nguyên thủ Mỹ nhân chuyến thăm này rất có thể sẽ ký thỏa thuận đối tác chiến lược toàn diện với Việt Nam. Khả năng Hà Nội quyết định nâng cấp quan hệ với Washington lên mức cao nhất gây tranh luận trong giới nghiên cứu về chính sách đối ngoại Việt Nam.

vietmy3

Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng được phó tổng thống Mỹ Joe Biden tiếp tại trụ sở bộ Ngoại Giao Mỹ, Washington, Hoa Kỳ, ngày 07/07/2015. AP - Manuel Balce Ceneta

Theo trang mạng The Diplomat, nếu thông tin nâng cấp quan hệ Mỹ-Việt được xác nhận, thỏa thuận này trùng khớp với dịp thượng đỉnh lịch sử Mỹ - Nhật - Hàn diễn ra tại trại David, đánh dấu một bước quan trọng trong sự hội tụ chiến lược giữa Hà Nội và Washington trong hai thập niên gần đây. Một số nhà quan sát cho rằng, đây có thể sẽ là "một thắng lợi mới trong chiến dịch củng cố ảnh hưởng của Mỹ tại vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương". 

Nhưng nhiều nhà phân tích khác tỏ ra nghi ngờ khả năng nâng cấp quan hệ Mỹ-Việt trong năm nay do Việt Nam e ngại Trung Quốc có thể có những phản ứng, cũng như mối lo cho an ninh về việc Hoa Kỳ "can thiệp" vào chuyện nội bộ của Việt Nam.

Ba lý do để nâng cấp quan hệ

Tuy nhiên, theo phân tích của nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp trên trang mạng Fulcrum (28/08/2023), Hà Nội vẫn có thể chấp chận nâng cấp quan hệ với Mỹ lên thành "đối tác chiến lược toàn diện" mà không lo có những thay đổi đáng kể trong chính sách đối ngoại, vì ba lý do.

Thứ nhất, cả hai nước ngày càng có nhiều lợi ích chiến lược tương đồng. Chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do và rộng mở của Mỹ cũng như những nỗ lực chống tham vọng hàng hải của Trung Quốc phần lớn phù hợp với lợi ích của Việt Nam. Quan hệ hợp tác quốc phòng giữa Mỹ và Việt Nam gia tăng đáng kể trong những năm gần đây, và Hoa Kỳ có nhiều cơ hội trở thành nhà cung cấp quốc phòng quan trọng cho Việt Nam trong tương lai.

Về kinh tế, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất và là đối tác thương mại thứ hai của Việt Nam sau Trung Quốc. Ngoài ra, Hoa Kỳ còn là nhà đầu tư thứ 11 tại Việt Nam với mức vốn đăng ký lũy kế là hơn 11 tỷ trong năm 2022.

Thứ hai, việc nâng cấp quan hệ với Mỹ cũng phù hợp với việc Hà Nội đa phương hóa và đa dạng hóa nền ngoại giao. Việt Nam mong muốn phát triển mối quan hệ bền chặt và cân bằng với tất cả các nước lớn. Mỹ - với tư cách là một siêu cường - là mục tiêu lý tưởng cho chính sách ngoại giao nước lớn của Việt Nam. Ngoài Hoa Kỳ, Việt Nam đã có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Trung Quốc và Nga. Trong sắp tới, Hà Nội còn mong muốn nâng tầm quan hệ với Tokyo và Canberra.

Thứ ba, theo chuyên gia Lê Hồng Hiệp, năm 2023 là năm cơ hội để Việt Nam nâng cấp quan hệ với Mỹ. Năm nay cũng là dịp kỷ niệm 10 năm quan hệ đối tác toàn diện, một lý do thuận lợi để nâng tầm quan hệ mà không lo những phản ứng quá mức từ Trung Quốc. Quan trọng hơn, trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung gia tăng, bất kỳ sự chậm trễ nào trong việc nâng mức quan hệ có thể đặt Hà Nội trong thế khó ngoại giao nếu quan hệ Mỹ - Trung xấu đi. Trong kịch bản này, bất kỳ nỗ lực nào của Việt Nam nhằm thắt chặt quan hệ với Mỹ đều có nguy cơ bị Trung Quốc đánh giá như là một hình thức chọn đứng theo Mỹ để kềm chế Trung Quốc.

Từ những phân tích này, nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp lạc quan đánh giá, ít có khả năng Trung Quốc trừng phạt Việt Nam vì thông báo này phần lớn chỉ là một tuyên bố chính trị hơn là một liên minh quân sự. Do vậy, chúng không gây ra bất kỳ mối đe dọa an ninh trực tiếp nào đối với Trung Quốc.

Dù vậy, trang mạng The Diplomat ngày 21/08/2023, cũng cảnh báo, cho dù Việt Nam và Mỹ đều có cùng mối quan ngại chung về Trung Quốc, nhưng những mối quan ngại này giữa hai nước là không giống nhau. Đối với Hoa Kỳ, Trung Quốc là một mối đe dọa lớn cho thế bá chủ của Mỹ trong khu vực. Còn Việt Nam xem đây như là một bước trong chính sách đối ngoại, bắt tay với tất cả các cường quốc có tranh chấp. Một cách khôn khéo, Hà Nội rất có thể sẽ thực hiện bước đi này sau khi đã tham khảo ý kiến các nhà lãnh đạo Trung Quốc để thăm dò được phản ứng của Bắc Kinh. 

The Diplomat dẫn lời nhà cựu ngoại giao Scot Marciel với Politico để kết luận : "Việt Nam vui mừng cải thiện quan hệ với Mỹ, nhưng điều đó không có nghĩa là họ sẽ chống lại Trung Quốc, mà Việt Nam sẽ luôn cẩn thận điều chỉnh các chính sách của mình". 

Minh Anh

************************

Nhà Trắng thông báo Tổng thống Mỹ Biden công du Việt Nam, thắt chặt quan hệ song phương

Minh Anh, RFI, 29/08/2023

Nhà Trắng ngày 28/08/2023 cho biết, sau khi dự thượng đỉnh G20 tại Ấn Độ, tổng thống Joe Biden đến thăm Việt Nam vào ngày 10/09. Nguyên thủ Mỹ có cuộc gặp với tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng cùng nhiều nhà lãnh đạo Việt Nam khác, nhằm thảo luận các phương cách "thắt chặt hợp tác quan hệ giữa hai nước". 

vietmy4

Tổng thống Mỹ Joe Biden, thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính và thủ tướng Cam Bốt Hun Sen tại thượng đỉnh ASEAN - Mỹ, Phnom Penh, Cam Bốt, ngày 12/11/2022. AP - Vincent Thian

Trong thông cáo, thư ký báo chí của Nhà Trắng, bà Karine Jean-Pierre, nêu rõ, hai nhà lãnh đạo sẽ "tìm kiếm các cơ hội thúc đẩy phát triển kinh tế Việt Nam tập trung vào công nghệ và đổi mới, mở rộng quan hệ giữa nhân dân hai nước thông qua các chương trình trao đổi giáo dục và phát triển lực lượng lao động, cuộc chiến chống biến đổi khí hậu cũng như là củng cố nền hòa bình, thịnh vượng và ổn định trong khu vực".

Thông cáo của Nhà Trắng được đưa ra sau nhiều tuần tổng thống Mỹ nói đến khả năng thăm Việt Nam. Tại một buổi vận động tranh cử ngày 29/07 được tổ chức ở Freeport, Maine, nguyên thủ Mỹ cho biết là lãnh đạo VIệt Nam muốn gặp ông. Đầu tháng Tám, tại New Mexico, ông tuyên bố "sớm đến thăm Việt Nam vì Hà Nội muốn thay đổi và nâng cấp quan hệ".

Theo AP, từ nhiều năm qua, Mỹ tìm cách tăng cường quan hệ với Việt Nam, quốc gia luôn tỏ ra thận trọng tiếp cận các yêu cầu từ phía Washington. Trong khi đó, cả Nga và Trung Quốc từ lâu đều đã là "đối tác chiến lược toàn diện" của Việt Nam. 

Đầu năm nay, ngoại trưởng Anthony Blinken đã đến thăm Việt Nam vài tuần sau lễ kỷ niệm 50 năm ngày Mỹ rút quân ra khỏi Việt Nam. Trong tháng 7/2023, bộ trưởng Tài Chính Janet Yellen cũng đã đến Hà Nội. 

Quan hệ Mỹ - Việt được bình thường hóa từ năm 1995. Kể từ đó, thương mại song phương phát triển đạt mức 138 tỷ USD trong năm 2022.

Minh Anh

***************************

Khi nào mới là thời điểm của phù hợp để nâng tầm quan hệ ?

Hiền Vương, VNTB, 30/08/2023

Liệu ngày 10 và 11/9 tới đây là thời điểm phù hợp để nâng tầm quan hệ Việt – Mỹ ?

vietmy5

Cuộc gặp gỡ giữa Joe Biden, Phó Tổng thống Mỹ, và Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tại nhà Trắng ngảy 7/7/2015 : Hai bên đang trao đổi các biện pháp để tiếp tục làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Việt – Mỹ

Bộ Ngoại giao Việt Nam đã có thông báo về sự kiện Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ thăm Việt Nam trong hai ngày 10 và 11/9, theo lời mời của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.

"Dự kiến Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ thăm Việt Nam từ ngày 10 đến 11/9 theo lời mời của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Chúng tôi tin rằng các chuyến thăm của lãnh đạo cấp cao hai nước sẽ làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Việt Nam – Mỹ, đưa quan hệ hai nước phát triển ổn định, thực chất và lâu dài trên tất cả các lĩnh vực, góp phần duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển tại khu vực cũng như trên thế giới" – người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Thu Hằng thông báo.

Trước đó một ngày, phía Nhà Trắng thông báo Tổng thống Mỹ Biden sẽ đến Hà Nội ngày 10/9 và có các cuộc gặp với lãnh đạo cấp cao của Việt Nam để "thảo luận các biện pháp tăng cường hơn nữa hợp tác giữa Mỹ và Việt Nam".

Thông báo cũng cho hay các nhà lãnh đạo sẽ "khám phá các cơ hội để thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam, tập trung vào công nghệ và đổi mới, mở rộng quan hệ nhân dân thông qua trao đổi giáo dục và các chương trình phát triển lực lượng lao động, chống biến đổi khí hậu cũng như tăng cường hòa bình, thịnh vượng và ổn định ở các nước khu vực".

Quan sát từ hai bản tin ngoại giao cho thấy ông Biden sẽ từ Hà Nội bay về Alaska dự lễ tưởng niệm sự kiện 11/9 (giờ Mỹ). Với lịch trình như thế này, ông Biden có lẽ sẽ không ở Việt Nam quá 24 tiếng đồng hồ, thậm chí có thể chưa đến 12 tiếng.

Hôm 17/8/2023, trong một họp báo quốc tế, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Thu Hằng khẳng định nhưng không nêu cụ thể thời gian và các điều kiện phù hợp mà đôi bên đặt ra là gì: "Hai bên đang trao đổi các biện pháp để tiếp tục làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Việt – Mỹ theo hướng ổn định, thực chất, lâu dài, hướng tới tầm quan hệ mới khi điều kiện phù hợp, đóng góp cho hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển tại khu vực cũng như trên thế giới".

Nếu xâu chuỗi các sự kiện chính trị diễn ra gần đây, tạm cho thấy trục cuộc "tầm quan hệ mới" có thể là tương tự như việc phía Bộ Ngoại giao Nhật Bản cho rằng Hà Nội và Tokyo đang cùng chí hướng.

Cụ thể của vấn đề "cùng chí hướng" này là các quan chức ngoại giao Nhật Bản đang xem xét đưa các quốc gia, bao gồm Việt Nam, Philippines, Indonesia, Papua New Guinea, Mông Cổ và Djibouti vào danh sách nhận viện trợ an ninh của năm tài chính 2024. Đây là những quốc gia được nhận định là đối tác địa chính trị quan trọng của Nhật Bản.

Báo chí ở xứ Phù Tang viết rằng trong năm tài chính 2023, các nước như Philippines, Malaysia, Bangladesh và Fiji dự kiến sẽ nhận viện trợ an ninh từ Nhật Bản. Cụ thể, hơn 2 tỉ yên (khoảng 13,6 triệu USD) đã được phân bổ trong ngân sách chính phủ ban đầu.

Dưới dạng hỗ trợ an ninh chính thức (OSA), khoản viện trợ an ninh trong năm tài chính 2024 được công bố với mục đích hỗ trợ các nước có chung mục tiêu ngoại giao và một số mục tiêu khác với Nhật Bản trong việc tăng khả năng cảnh báo và giám sát lãnh thổ, cũng như trong các lĩnh vực như chống khủng bố và cướp biển.

Khoản viện trợ sẽ bao gồm trang bị quốc phòng, như hệ thống vệ tinh liên lạc, thiết bị radar và tàu tuần tra, cùng các hình thức viện trợ khác như xây dựng cảng phục vụ chung mục đích dân sự và quân sự. Tất cả đều miễn phí.

The Asahi Shimbun dẫn lời giáo sư Tsutomu Kikuchi (Đại học Aoyama Gakuin): "Cần duy trì cân bằng quyền lực để cùng tồn tại với Trung Quốc. OSA sẽ khiến Trung Quốc phải kiềm chế, qua đó đảm bảo hòa bình và an ninh trong khu vực".

Hiền Vương

Nguồn : VNTB, 30/08/2023

*************************

Liệu Mỹ có thể kiềm chế Trung Quốc qua nỗ lực nâng cấp quan hệ với Việt Nam ?

Lữ Gia Hồng, BBC, 08/07/2023

Giữa tháng 6, Việt Nam và Trung Quốc lại một lần nữa xung đột về vấn đề chủ quyền ở Biển Đông. Một tuần sau, vào ngày 25/6, tàu sân bay Mỹ USS Ronald Reagan đã đến cảng Đà Nẵng nhân dịp kỷ niệm 10 năm thiết lập "quan hệ đối tác toàn diện" giữa Mỹ và Việt Nam.

vietmy6

Một số nhà phân tích cho rằng trong những năm gần đây, cả Mỹ và Việt Nam không chỉ nâng tầm quan hệ kinh tế và thương mại, mà còn chia sẻ những lo ngại chung về việc Trung Quốc bành trướng quân sự ở Biển Đông.

Việt Nam đã liên tục bày tỏ phản đối các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông. Trong tuần qua, bộ phim "Barbie" sắp ra mắt của Mỹ đã bị cấm chiếu ở Việt Nam vì có hình ảnh bản đồ chứa đường lưỡi bò.

Phải chăng Việt Nam bắt đầu có lập trường "thân Mỹ, chống Trung Quốc" vì vấn đề Biển Đông ?

Câu trả lời có thể không đơn giản như vậy. Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng những nỗ lực của Washington nhằm thu phục Hà Nội đã không thành công và kết quả có thể không như họ mong đợi.

"Việt Nam không có động lực để cải thiện quan hệ với Mỹ, và Bắc Kinh hiểu điều này", Tiến sĩ Bill Hayton, nhà nghiên cứu thuộc chương trình Châu Á – Thái Bình Dương của Chatham House, nói với truyền thông Mỹ.

Trong khi đó, giáo sư Vũ Tường, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Việt - Mỹ tại Đại học Oregon, tin rằng giới lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam không coi tranh chấp trên Biển Đông quan trọng như thế giới bên ngoài vẫn tưởng. Ông nói với BBC tiếng Trung :

"Các nhà lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam không thích vấn đề này vì nó đe dọa sự tồn vong của chế độ. Sự tồn vong này mới là mối quan tâm thực sự của họ. Đồng thời, họ cố gắng thu lợi từ vấn đề này để giành được ưu đãi từ Mỹ, bao gồm viện trợ và tiếp cận thị trường Mỹ".

Tuy nhiên, học giả Harrison Pretat từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tin rằng "Việt Nam hy vọng duy trì quan hệ hữu nghị với cả Trung Quốc và Mỹ trong khả năng của mình, để không làm ảnh hưởng tình hữu nghị với nước còn lại".

Trả lời BBC tiếng Trung, ông cho rằng Biển Đông đặc biệt quan trọng với Việt Nam, nhất là về nguồn năng lượng ngoài khơi.

vietmy7

Nhưng khi phải duy trì quan hệ chính trị và kinh tế với Trung Quốc và đối với hành vi của Trung Quốc ở Biển Đông, Việt Nam cần duy trì sự cân bằng.

Theo ông, sự tương tác giữa Việt Nam với Mỹ được coi là quá thân thiện hoặc nếu Hà Nội ủng hộ các chiến lược khu vực của Washington được coi là chống Trung Quốc, thì Việt Nam có nguy cơ làm tổn hại đến mối quan hệ với Bắc Kinh.

Tháng 10/2022, Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng hội kiến Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, trở thành nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên đến thăm Bắc Kinh sau Đại hội Đảng lần thứ 20.

Cuối tháng 6, khi tàu sân bay USS Ronald Reagan đến Đà Nẵng, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính nhận lời mời của Ủy viên Quốc vụ Trung Quốc Lý Khắc Cường, đã bay đến Bắc Kinh, bắt đầu chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên kể từ khi nhậm chức thủ tướng.

vietmy8

Tháng 4/2023, Ngoại trưởng Mỹ Blinken thăm Việt Nam nhân dịp kỷ niệm 10 năm thiết lập "quan hệ đối tác toàn diện"

"Mảnh ghép Việt Nam" ?

Tàu sân bay USS Ronald Reagan thăm cảng Việt Nam vào cuối tháng 6, đánh dấu chuyến thăm thứ ba kể từ khi Chiến tranh Việt Nam kết thúc. Chuyến thăm này đã gây chú ý và làm dấy lên lo ngại ở Bắc Kinh.

Nhà nghiên cứu Pretat nói với BBC tiếng Trung rằng chuyến thăm này là một dấu hiệu quan trọng của việc tăng cường hợp tác an ninh giữa hai nước, cho thấy Việt Nam hoan nghênh sự hiện diện của hải quân Mỹ trong khu vực, trái ngược với sự phản đối của Trung Quốc.

Chuyến thăm của tàu sân bay USS Ronald Reagan đến Đà Nẵng diễn ra sau một vụ việc gần đây liên quan đến việc tàu Trung Quốc đi vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và các khu vực khác, mà các nhà phân tích tin rằng có thể nhằm mục đích thách thức hoạt động thăm dò dầu khí của Việt Nam.

Tiến sĩ Tô Tử Vân, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Đài Loan, cho biết từ góc độ địa chính trị, Việt Nam là mảnh ghép cuối cùng trong bức tranh ghép hình để bao vây Trung Quốc.

Tiến sĩ Tô phân tích rằng chiến lược này trong quá trình thời Trump là lấy Việt Nam, Bắc Hàn để tạo thế gọng kềm chặt chẽ với Trung Quốc. Nhưng thời Biden chuyển trọng tâm sang củng cố Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Philippines, bỏ rơi Bắc Hàn, biến Việt Nam thành mảnh ghép cuối cùng trong thế cờ địa chính trị của Biden.

vietmy9

Khi Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 27/6, ông hiếm khi nêu về khả năng nghiên cứu, hợp tác phát triển đường sắt cao tốc giữa hai nước

Theo ông Tô, Việt Nam có sức hấp dẫn đối với các nước như Nga và Trung Quốc. Vì vậy, Nga đã thuê một căn cứ hải quân tại vịnh Cam Ranh từ thời Liên Xô, làm căn cứ phía Nam cho Hạm đội Thái Bình Dương của Nga.

Ông tin rằng thái độ chiến lược của Việt Nam là chơi "ván bài của Mỹ" và "thậm chí có thể chấp nhận hỗ trợ quân sự của Mỹ". Do đó, trong khi vẫn duy trì quan hệ với Bắc Kinh, Hà Nội cho phép các chuyến thăm ngắn hạn và triển khai máy bay quân sự từ Mỹ, như một chiến lược cân bằng quyền lực.

Giáo sư Tô nhấn mạnh mối quan hệ an ninh giữa Mỹ và Việt Nam sẽ trở nên thân thiết hơn. Ví dụ, cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama đã dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Việt Nam vào năm 2016 và chính quyền Trump bắt đầu cung cấp viện trợ quân sự không quân cho Việt Nam, với tổng trị giá 92 triệu USD vào năm 2022.

"Với hiệu suất kém của vũ khí Nga trên chiến trường Ukraine sẽ tạo điều kiện cho việc Việt Nam chuyển sang mua vũ khí của phương Tây (Ấn Độ đã cho thấy xu hướng này). Việc mở rộng hợp tác an ninh và quân sự giữa Mỹ và Việt Nam sẽ được hưởng lợi và sẽ mở rộng hơn nữa vòng vây Bắc Kinh", ông nói.

Tuy nhiên, nhà nghiên cứu Pretat của CSIS nói với BBC rằng chuyến thăm này của USS Ronald Reagan có thể không mang ý nghĩa như bên ngoài vẫn tưởng. Ở một góc độ nào đó, đây có thể là chuyến thăm bù cho việc Việt Nam đã hủy chuyến thăm dự kiến vào năm ngoái.

Điểm mấu chốt là Mỹ đã ám chỉ về việc sắp nâng cấp quan hệ song phương với Việt Nam thành "đối tác chiến lược". Nếu điều này trở thành hiện thực, đây sẽ là một tín hiệu quan trọng hơn.

Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng nỗ lực của Mỹ trong việc dùng Việt Nam để kiềm chế Trung Quốc đã không thành công như mong đợi, hoặc vẫn còn một chặng đường dài phía trước.

Giáo sư Zachary Abuza từ Đại học National War College (Mỹ) nói với VOA Tiếng Việt rằng vào tháng 10/2022, ông Nguyễn Xuân Phúc đã phải mất "nhiều tháng thu xếp" để có cuộc điện đàm với Biden, cho thấy Hà Nội vẫn đánh giá cao mối quan hệ với Bắc Kinh .

Còn Tiến sĩ Bill Hayton của Chatham House nhận định : "Lãnh đạo của Việt Nam theo chủ nghĩa Lênin, và họ coi nền dân chủ do Mỹ hậu thuẫn là mối đe dọa lớn nhất mà họ phải đối mặt. Các vấn đề của Trung Quốc không đáng kể so với các vấn đề của Mỹ".

Theo Tiến sĩ Abuza, Bắc Kinh tự tin rằng "Việt Nam biết mình là một bên tham gia độc lập và kiên quyết từ chối thực hiện bất kỳ hành động nào mà Bắc Kinh coi là thù địch với lợi ích của Trung Quốc". Ông gợi ý Nhà Trắng phải nhận ra những vấn đề nhạy cảm mà Hà Nội quan tâm và "không nên liên kết rõ ràng việc cải thiện quan hệ với Việt Nam với Trung Quốc".

Theo phân tích của các chuyên gia, có vẻ như mong muốn nâng cấp quan hệ với Việt Nam của Mỹ nhân dịp kỷ niệm 10 năm thiết lập quan hệ đối tác toàn diện vào tháng 7 sẽ khó thành hiện thực dưới tác động của Bắc Kinh.

Mặc dù Mỹ là nhà đầu tư lớn và thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với phái đoàn thương mại lớn nhất từ trước đến nay của Mỹ thăm Việt Nam vào đầu năm nay, Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất và là nguồn hỗ trợ kinh tế quan trọng của Việt Nam.

vietmy10

Năm 2020, Trung Quốc thành lập thành phố Tam Sa khiến Việt Nam dậy sóng, ra tuyên bố phản đối

Reuters dẫn lời các quan chức Việt Nam nói rằng trong khi mong muốn của Washington là nâng cấp hệ ngoại giao với Hà Nội, "các nhà lãnh đạo Việt Nam do dự, sợ rằng Trung Quốc có thể trả đũa". Cạnh tranh Trung-Mỹ và khoảng cách giữa Trung Quốc và Việt Nam, Hà Nội có thể miễn cưỡng chính thức nâng cấp quan hệ đối tác toàn diện với Washington", Bích Trần, từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế của Washington nói với Reuters.

Tiến sĩ Huỳnh Tâm Sáng từ Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh Việt Nam nói với BBC tiếng Trung rằng Việt Nam hiện nay rất cần sự hỗ trợ của Mỹ, đặc biệt là về an ninh và quốc phòng, để đối phó với áp lực ngày càng tăng của Trung Quốc ở Biển Đông. Nhưng các nhà lãnh đạo Việt Nam cũng cần sự hỗ trợ chính trị của Trung Quốc để duy trì và củng cố địa vị của Đảng cộng sản Việt Nam.

"Tôi tin rằng Việt Nam sẽ tiếp tục sử dụng các chiến lược phòng ngừa rủi ro", ông nói.

Giáo sư Vũ Tường từ Đại học Oregon cho rằng, trên thực tế, mối quan hệ tay ba giữa Mỹ, Trung Quốc và Việt Nam đã không có bất kỳ thay đổi nào trong những năm qua. Ví dụ, mỗi mùa hè, Trung Quốc đều đưa một số tàu đến các khu vực tranh chấp ở Biển Đông để tuyên bố chủ quyền, trong khi Hà Nội đáp trả một cách tượng trưng, khiến bên ngoài tin rằng họ rất quan tâm đến vấn đề Biển Đông.

"Việt Nam muốn giữ cho Mỹ hy vọng rằng họ có thể có mối quan hệ gần gũi hơn với Việt Nam trong tương lai để họ không chỉ trích những vi phạm về nhân quyền ngày càng rõ ràng của Việt Nam", ông nói với BBC.

Cái nhìn khác biệt giữa chính quyền và người dân Việt Nam

Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc không được lòng công chúng Việt Nam, vốn ngày càng trở nên chống Trung Quốc trong những năm gần đây.

Theo các cuộc khảo sát do Trung tâm Nghiên cứu Pew của Mỹ thực hiện, tâm lý của công chúng Việt Nam đối với chính phủ Trung Quốc ngày càng trở nên tiêu cực.

Một khảo sát do trung tâm này công bố vào tháng 8/2017 cho thấy Việt Nam là nước châu Á-Thái Bình Dương có cái nhìn kém thiện cảm nhất với Trung Quốc, hơn cả Nhật Bản, quốc gia lâu nay có quan hệ căng thẳng với Trung Quốc. Chỉ 10% người Việt Nam được hỏi ủng hộ Trung Quốc hơn Mỹ.

Hơn nữa, báo cáo của Pew chỉ ra rằng Việt Nam đứng đầu trong số các quốc gia coi tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc là một điều tồi tệ. Ngoài ra, người dân Việt Nam có niềm tin thấp nhất vào ảnh hưởng tích cực của Tập Cận Bình đối với các vấn đề toàn cầu trong số tất cả các quốc gia được khảo sát.

Phân tích tâm lý chống Trung Quốc đang gia tăng trong xã hội Việt Nam. Giáo sư Hoàng Quỳnh Thu từ Đại học Quốc lập Chính trị Đài Loan, đã chỉ ra rằng ở Việt Nam, tâm lí chống Trung Quốc đã được chính phủ tích cực thúc đẩy thông qua các bản đài báo và thậm chí giáo dục, tăng cường trong những năm gần đây.

Tuy nhiên, bà nhấn mạnh tâm lý chống Trung Quốc của người dân Việt Nam không chỉ nảy sinh sau khi Trung Quốc trỗi dậy 20 năm về trước.

Theo giáo sư Hoàng, gốc rễ của việc chống Trung Quốc có thể bắt nguồn từ thời kỳ thuộc địa khi Việt Nam bị đô hộ. Bà nhấn mạnh, sau khi Đảng cộng sản Việt Nam nắm quyền kiểm soát Việt Nam, sự thao túng tâm lý chống Trung Quốc của chính quyền ngày càng trở nên rõ ràng, "thậm chí làm rung chuyển quan hệ Việt - Trung".

Ông Hoàng nêu ví dụ, dựa trên những ghi chép lịch sử, vào năm 1946, lãnh tụ Việt Nam khi đó, ông Hồ Chí Minh đã nói trong cuộc đàm phán với đại diện của Pháp rằng : "Chúng tôi thà ngửi mùi xì hơi của Pháp trong 5 năm còn hơn là ăn phân Trung Quốc cả đời".

Giáo sư Hướng nhấn mạnh, chính sách chính thức về Trung Quốc và tâm lý của công chúng ở Việt Nam không nhất quán, tạo ra nhiều mâu thuẫn. Nói cách khác, Hà Nội thường xuyên phải cân bằng những khó khăn giữa "củng cố tình cảm của người dân" và "lợi ích quốc gia".

Chẳng hạn, nếu chính phủ Việt Nam không thể đòi hỏi sự công bằng từ Bắc Kinh theo quan điểm chống Trung Quốc, thì sự thất vọng của công chúng đối với chính phủ có thể phản tác dụng.

Ví dụ, vào năm 2014, khi Trung Quốc đưa giàn khoan HD-981 đến khu vực mà Việt Nam cho là thuộc quyền tài phán của mình, các cuộc biểu tình chống Trung Quốc đã nổ ra và các nhà máy nước ngoài ở tỉnh Bình Dương phía nam đã bị đập phá.

Vào tháng 6/2018, hàng chục ngàn người dân Việt Nam đã xuống đường biểu tình phản đối "Luật Đặc khu kinh tế" mới được đưa ra mà họ cho rằng sẽ có lợi cho Trung Quốc, khiến giới lãnh đạo ở Hà Nội sửng sốt.

Tiến sĩ Huỳnh Tâm Sáng giải thích với BBC rằng thực sự người Việt Nam nghiêng về phía Mỹ nhiều hơn do quan hệ song phương phát triển mạnh mẽ và "sức mạnh mềm" mà Mỹ thể hiện thông qua giáo dục ở Việt Nam.

Ông nói rằng hầu hết người dân Việt Nam không có ấn tượng tốt về Bắc Kinh, nhưng họ tôn trọng nền văn minh và sự phát triển kinh tế của Trung Quốc.

Lữ Gia Hồng

Nguồn : BBC, 08/07/2023

Quay lại trang chủ

Additional Info

  • Author: Lê Quốc Quân, Minh Anh, Hiền Vương, VOA tiếng Việt, Lữ Gia Hồng
Read 449 times

Viết bình luận

Phải xác tín nội dung bài viết đáp ứng tất cả những yêu cầu của thông tin được đánh dấu bằng ký hiệu (*)