Vụ bộ trưởng quốc phòng "mất tích" gây lo ngại về chính sách ngoại giao quân sự của Trung Quốc
Trọng Nghĩa, RFI, 18/09/2023
Sự biến mất khỏi chính trường của bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc, vụ mới nhất trong một chuỗi biến động trong đội ngũ lãnh đạo tại Bắc Kinh đang làm dấy lên tâm lý nghi ngại về chính sách đối ngoại của Trung Quốc. Theo giới quan sát, tình hình chính trị khó lường ngày càng tăng ở thượng tâng nhà nước Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến niềm tin mà các quốc gia khác đặt vào vai trò lãnh đạo của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc (Li Shangfu) tham dự Đối thoại Shangri, Singapore, ngày 02/06/2023. Reuters – Caroline Chia
Trong một chính phủ, hai vị trí bộ trưởng ngoại giao và quốc phòng thường được xem là thuộc loại quan trọng nhất. Thế nhưng trong thời gian gần đây tại Trung Quốc, thoạt đầu là ngoại trưởng Tần Cương, và mới đây là bộ trưởng quốc phòng Lý Thượng Phúc, cả hai nhân vật then chốt này đều đột ngột "biến mất" khỏi chính trường, với hệ quả là gây xáo trộn cho một số hoạt động ngoại giao quan trọng có liên quan đến Trung Quốc.
Trong trường hợp bộ trưởng quốc phòng Lý Thượng Phúc, hãng tin Anh Reuters ngày 18/09/2023 ghi nhận là kể từ khi được bổ nhiệm vào tháng 3 vừa qua, ông đã trở thành gương mặt đại diện cho chính sách ngoại giao quân sự đang được Trung Quốc đẩy mạnh.
Ông Lý từng lớn tiếng bày tỏ quan ngại về các hoạt động quân sự của Mỹ tại diễn đàn an ninh Đối thoại Shangri-La ở Singapore vào tháng 6 vừa qua, từng công du Nga và Belarus vào tháng 8 để phô trương lập trường ủng hộ hai đồng minh đang bị phương Tây cô lập vì cuộc chiến xâm lược Ukraine. Lần xuất hiện cuối cùng của ông là vào cuối tháng 8 vừa qua khi ông đọc tham luận chính tại một diễn đàn an ninh tập hợp các quốc gia Châu Phi.
Thế nhưng việc ông đột ngột mất tích đã gây trở ngại cho nhiều hoạt động có liên quan đến Trung Quốc. Ví dụ rõ nhất từng được Reuters nêu lên là do việc ông Lý Thượng Phúc không tham dự được, hội nghị thường niên về hợp tác quốc phòng Việt-Trung, do Việt Nam tổ chức tại vùng biên giới giữa hai nước trong hai ngày 07 và 08/09 đã bị dời lại.
Cũng theo Reuters, theo dự kiến, ông Lý Thượng Phúc sẽ chủ trì một cuộc họp an ninh quốc tế tại Bắc Kinh vào tháng 10 và đại diện cho Quân đội Trung Quốc tại cuộc họp vào tháng 11 của các lãnh đạo quốc phòng khu vực ở Jakarta. Việc ông bị "mất tích" đang đặt ra câu hỏi về việc ai sẽ là người thay thế ông, và với những chủ trương ra sao.
Đối với chuyên gia khoa học chính trị Ja Ian Chong tại Đại học Quốc ga Singapore, do việc Quân đội Trung Quốc có mức độ can dự chưa từng thấy với các lực lượng Đông Nam Á trong năm nay, cho nên những biến động thất thường gần đây ở Bắc Kinh đã "làm dấy lên những suy đoán và một số lo ngại về tính liên tục về chính sách" của Trung Quốc.
Theo chuyên gia này, "Một sự thay đổi trong giới lãnh đạo quân sự vào thời điểm này chắc chắn sẽ nhận được sự chú ý đặc biệt, trong bối cảnh Quân đội Trung Quốc ngày càng hoạt động mạnh gần Đài Loan và Biển Hoa Đông, cũng như các hoạt động bán quân sự ngày càng gia tăng ở Biển Đông, những hành động vốn tạo ra nguy cơ sự cố, leo thang và khủng hoảng".
Đối mặt với tình trạng bất ổn ngày càng tăng ở Trung Quốc với các vụ "mất tích" của giới lãnh đạo một số nhà ngoại giao và nhà phân tích đang kêu gọi có cái nhìn sâu sắc hơn về bản chất thực sự của chế độ Tập Cận Bình.
Drew Thompson, cựu quan chức Lầu Năm Góc, hiện nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Singapore nhận xét : "Cần có những đánh giá rõ ràng – vấn đề không chỉ là liệu Trung Quốc là đối tác hay đối thủ mà còn là nước này là nguồn gốc của rủi ro kinh tế, chính trị và quân sự".
Đối với nhà phân tích này, do tình trạng thiếu minh bạch xung quanh những vụ như Tần Cương hay Lý Thượng Phúc, cách giải thích nào cũng hợp lý "và điều đó gây ra một cuộc khủng hoảng niềm tin vốn đang diễn ra trên khắp Trung Quốc".
Trọng Nghĩa
***********************
Trung Quốc đang điều tra về bộ trưởng quốc phòng Lý Thượng Phúc
Thanh Phương, RFI, 15/09/2023
Theo tiết lộ của nhật báo Anh Financial Times hôm nay, 15/09/2023, trích dẫn 3 quan chức Mỹ, Washington tin rằng bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc (Li Shangfu) hiện đang bị chính quyền Bắc Kinh điều tra và đã bị cách chức.
Bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc, tướng Lý Thượng Phúc họp với các đồng cấp trong khuôn khổ Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải, New Delhi, Ấn Độ, ngày 28/04/2023. AP - Manish Swarup
Thông tin nói trên được đưa ra vài giờ sau khi đại sứ Hoa Kỳ tại Nhật Bản Rahm Emanuel tuyên bố trên các mạng xã hội là từ ba tuần qua không còn nghe hay nhìn thấy bộ trưởng Trung Quốc. Ông Lý Thượng Phúc đã đi thăm Nga vào giữa tháng 8 và rồi đi Belarus. Sau đó, người ta thấy ông phát biểu tại một diễn đàn an ninh với các nước châu Phi ngày 29/08. Nhưng từ đó đến nay, bộ trưởng Trung Quốc hoàn toàn vắng mặt.
Hãng tin AFP cho biết, từ hai tháng qua, các giới chức Mỹ vẫn nghĩ là bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc đã bị cách chức sau khi Bắc Kinh bất ngờ thay thế tư lệnh Lực lượng Tên lửa của quân đội Trung Quốc vào tháng 7 mà không nêu lý do. Báo chí Trung Quốc thì có nói đến một cuộc điều tra về tham nhũng nhắm vào cựu tư lệnh của lực lượng này.
Trong khi đó, theo hãng tin Reuters, trích dẫn 3 quan chức Việt Nam, bộ trưởng quốc phòng Lý Thượng Phúc đã không dự một cuộc họp với các lãnh đạo quốc phòng Việt Nam vào tuần trước. Theo dự kiến, ông Lý Thượng Phúc dự cuộc họp thường niên về hợp tác quốc phòng Trung Quốc - Việt Nam, do Việt Nam tổ chức tại vùng biên giới giữa hai nước trong hai ngày 7 và 8/9. Nhưng cuộc họp đã bị hoãn lại vì trước đó vài ngày Bắc Kinh thông báo với Hà Nội là bộ trưởng quốc phòng “có vấn đề về sức khỏe”.
Ông Lý Thượng Phúc chỉ mới được bổ nhiệm làm bộ trưởng quốc phòng vào tháng 3 và là một trong 5 ủy viên Quốc vụ, tức là hàm cao hơn một bộ trưởng bình thường.
Một ủy viên Quốc vụ khác là ngoại trưởng Tần Cương đã bị cách chức vào tháng 7 vừa qua sau một thời gian không còn xuất hiện trước công chúng. Nhà ngoại giao kỳ cựu Vương Nghị, người tiền nhiệm của ông Tần Cương, được bổ nhiệm trở lại chức vụ này. Cho tới nay chính phủ Bắc Kinh vẫn không nêu lý do của việc thay thế người đứng đầu ngành ngoại giao Trung Quốc.
Thanh Phương
*********************
Tập Cận Bình nghi ngờ lòng trung thành của quân đội ?
Thanh Hà, RFI, 14/09/2023
Báo chí Nhật và Ấn Độ từ hai ngày qua đặt nhiều nghi vấn về việc bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc không xuất hiện trước công chúng từ cuối tháng 8/2023. Sau ngoại trưởng Tần Cương (Qin Gang), rồi tư lệnh Lực lượng Tên lửa Lý Ngọc Siêu (Li Yuchao) và cấp phó Lưu Quang Bân (Liu Guangbin), đến lượt viên tướng họ Lý bặt vô âm tín. Ông là một nhân vật hàng đầu trong guồng máy lãnh đạo tại Bắc Kinh và từng được cho là thân tín với ông Tập Cận Bình.
Bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc tuyên thệ nhậm chức. Ảnh chụp ngày 12/03/2023.. AP - Andy Wong
Báo tài chính Nhật Nikkei Asia hôm 12/09/2023 trích lời cựu đại sứ Mỹ tại Nhật Bản ví von những vụ mất tích trong hàng ngũ lãnh đạo ở Bắc Kinh tương tự như truyện trinh thám của nhà văn nữ người Anh Agatha Christie "And Then There Were None /Ten Little Nigger – Và Rồi Chẳng Còn Ai". Từ tháng 3/2023, sau khi ông Tập Cận Bình chính thức bước vào một nhiệm kỳ thứ ba trong cương vị chủ tịch nước, chủ tịch Quân ủy Trung ương và Tổng bí thư Đảng cộng sản Trung Quốc, ghế ngoại trưởng đang từ tay Tần Cương đã được trao lại cho cựu ngoại trưởng Vương Nghị. Lần chót ông Tần Cương xuất hiện là hôm 25/06/2023 sau khi tiếp các quan chức ngoại giao cao cấp của Nga, Việt Nam và Sri Lanka. Giờ đây đến lượt thượng tướng Lý Thượng Phúc, bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc, "vắng mặt" không một lời giải thích.
Bắc Kinh chưa chính thức lên tiếng về thông tin mà báo Nhật và Ấn Độ loan tải. Lần cuối cùng ông Lý Thượng Phúc xuất hiện trước công chúng là hôm 29/08/2023 nhân diễn đàn Trung Quốc-Châu Phi lần thứ ba tại Bắc Kinh. Ngày 31/07/2023 chủ tịch Tập Cận Bình bổ nhiệm tướng Vương Hậu Bân (Wang Houbin) nguyên phó tư lệnh Hải quân đứng đầu Lực Lượng Tên Lửa, thay thế ông Lý Ngọc Siêu. Tân Hoa Xã khi đó đã không giải thích hay bình luận việc thay đổi nhân sự trong Lực lượng Tên lửa trực thuộc Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc.
Nhật báo Hồng Kông South China Morning Post tiết lộ hai quan chức này bị điều tra vì tham nhũng. Còn hãng tin Mỹ Bloomberg hồi tháng 7/2023 gắn liền việc thay đổi nhân sự trong hàng ngũ quân đội Trung Quốc với một vụ "điều tra tham nhũng liên quan đến việc mua trang thiết bị điện tử". Theo một số nhà quan sát, việc ông Tập Cận Bình can thiệp vào vấn đề nhân sự kiểu này là điều "bất thường". Do vậy đặt ra câu hỏi : Phải chăng ông Tập Cận Bình bắt đầu hoài nghi về sự trung thành của quân đội ? Ông nghi ngờ luôn cả những nhân vật mà chính ông đã cất nhắc sau Đại hội Đảng hồi tháng 10/2022 ?
Trong thông cáo hôm 09/09/2023, ông Tập Cận Bình đã khẳng định mục tiêu "duy trì ở mức độ cao tính trong sạch và sự đoàn kết trong hàng ngũ quân đội để bảo đảm ổn định và an ninh" cho lực lượng này.
Báo Ấn Độ India Express nhắc lại, ngay từ khi chính thức ngồi vào ghế lãnh đạo năm 2013, ông Tập Cận Bình đã viện cớ bài trừ tham nhũng để triệt hạ các đối thủ chính trị và liên tục củng cố quyền lực "nhưng đó là một tiến trình dài hơi". Từ sau Mao Trạch Đông đến nay, kể cả dưới thời ông Đặng Tiểu Bình, cũng chưa bao giờ nhân vật số một tại Bắc Kinh lại nắm trong tay nhiều quyền lực như ông Tập Cận Bình, nhưng đương kim lãnh đạo Trung Quốc cũng gây nhiều thù oán.
Chủ tịch Tập Cận Bình đã bước vào nhiệm kỳ ba vào lúc nhiều thách thức đang đặt ra cho Đảng cộng sản Trung Quốc : Về đối nội thì phép lạ kinh tế đã "hết thiêng", sự phục hồi sau giai đoạn đóng cửa kinh tế để chống dịch Covid mang lại nhiều thất vọng, đến nỗi mà từ tháng trước Bắc Kinh chính thức ngừng công bố chỉ số thất nghiệp và đề xuất những công cụ mới để thâu thập thông tin về tăng trưởng và phát triển kinh tế.
Về đối ngoại, chưa bao giờ Trung Quốc lại chịu nhiều áp lực của phương Tây như hiện nay. Mỹ và Châu Âu đã xem cường quốc Châu Á này là một mối "đe dọa có hệ thống". Quan hệ giữa Trung Quốc với hai nước Đông Bắc Á là Hàn Quốc và Nhật Bản bị đặt trước nhiều thử thách cả về chiến lược lẫn kinh tế. Riêng với nước láng giềng phương nam là Ấn Độ, bang giao với New Delhi "đã xấu đi trong những năm gần đây". Chủ trương quá hung hăng của Bắc Kinh về chủ quyền lãnh thổ và lãnh hải gây hoang mang trong khu vực.
Vậy câu hỏi còn lại trong lúc khó khăn này, ai là những người thực sự trung thành với ông Tập ? Hay là như cựu đại sứ Mỹ tại Nhật Rahm Emanuel đã mượn tựa đề cuốn sách "Và Rồi Chẳng Còn Ai" (And Then There Were None) chung quanh chủ tịch Trung Quốc ?
Song có một chi tiết quan trọng khác không thể bỏ qua : Đương kim bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc có tên trong danh sách những cá nhân bị Hoa Kỳ trừng phạt do liên quan đến những vụ mua bán vũ khí tăng cường khả năng quốc phòng cho Bắc Kinh. Từ hơn nửa năm từ khi tướng Lý Thượng Phúc được bổ nhiệm vào chức vụ bộ trưởng quốc phòng, đối thoại quân sự Mỹ-Trung vẫn tê liệt, ông và tướng Lloyd Austin chưa từng trực tiếp đối thoại, dù là qua video hay qua điện đàm. Vậy phải chăng đây là một tín hiệu mới Bắc Kinh muốn gửi tới Lầu Năm Góc ?
Thanh Hà
Nguồn : RFA, 14/09/2023
**************************
Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc biến mất trong hơn 2 tuần
Reuters, VOA, 14/09/2023
Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc đã đột ngột rút khỏi cuộc họp với các lãnh đạo quốc phòng Việt Nam vào tuần trước, ba quan chức nắm trực tiếp về vấn đề này cho biết, trong bối cảnh có những câu hỏi về sự biến mất của ông Lý trước công chúng suốt hơn hai tuần.
Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc
Ông Lý, 65 tuổi, theo lịch trình sẽ dự cuộc họp thường niên về hợp tác quốc phòng do Việt Nam tổ chức tại biên giới với Trung Quốc vào ngày 7-8/9 nhưng cuộc họp đã bị hoãn lại sau khi Bắc Kinh nói với Hà Nội vài ngày trước cuộc gặp rằng bộ trưởng Lý có ‘vấn đề sức khỏe’, hai quan chức Việt Nam cho biết.
Việc hủy bỏ họp đột ngột của ông Lý diễn ra sau khi Trung Quốc thay thế Bộ trưởng Ngoại giao Tần Cương hồi tháng 7 sau một thời gian dài vắng mặt trước công chúng và việc cải tổ ban lãnh đạo Lực lượng Tên lửa tinh nhuệ của Giải phóng quân Nhân dân Trung Quốc trong những tháng gần đây, những động thái đã đặt ra câu hỏi về việc ra quyết định của giới lãnh đạo Trung Quốc.
Ông Lý được bổ nhiệm hồi tháng 3. Ông được các nhà ngoại giao và các nhà quan sát theo dõi chặt chẽ bởi vì, cũng như ông Tần, ông là một trong năm Ủy viên Quốc vụ viện của Trung Quốc, vốn có cấp bậc cao hơn bộ trưởng thông thường trong nội các.
Một quan chức Mỹ nói với điều kiện giấu tên rằng Washington đã biết về các cuộc họp bị hủy bỏ của ông Lý ở Việt Nam.
Sự vắng mặt kéo dài của ông Lý trước công chúng đã thu hút một số lời bình luận. Đại sứ Mỹ tại Nhật Bản Rahm Emanuel viết trên X hôm 8/9 : "Đầu tiên, Ngoại trưởng Tần Cương mất tích, sau đó đến lượt các tư lệnh Lực lượng Tên lửa mất tích, và bây giờ Bộ trưởng Quốc phòng Lý Thượng Phúc đã không xuất hiện trước công chúng trong hai tuần. Ai sẽ thắng trong cuộc đua mất việc này ? Thanh niên Trung Quốc hay nội các của ông Tập Cận Bình ?"
Khi được hỏi về bình luận này của ông Emanuel, phát ngôn nhân Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói với các phóng viên rằng bà ‘không biết có chuyện gì’.
Ông Lý được nhìn thấy lần cuối ở Bắc Kinh hôm 29/8 khi có bài phát biểu chủ đề tại một diễn đàn an ninh với các nước Châu Phi. Trước đó, ông đã có các cuộc gặp cấp cao trong chuyến công du tới Nga và Belarus.
Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc chịu trách nhiệm chính về ngoại giao quốc phòng và không chỉ huy các lực lượng chiến đấu. Ông ít nổi bật trước công chúng hơn so với bộ trưởng ngoại giao, người thường xuyên xuất hiện trên truyền thông nhà nước.
"Sự biến mất của ông Lý, ngay sau ông Tần, cho thấy nền chính trị tinh hoa của Trung Quốc bí ẩn như thế nào với thế giới bên ngoài", Alfred Wu, phó giáo sư tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu ở Singapore, nói.
"Trung Quốc dưới thời Tập Cận Bình đơn giản là không cảm thấy cần phải giải thích với thế giới".
Ông Lý đã bị Mỹ trừng phạt hồi năm 2018 vì đã mua vũ khí từ nhà xuất khẩu vũ khí lớn nhất của Nga, Rosoboronexport.
Vào năm 2016, ông Lý được bổ nhiệm làm phó tư lệnh Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược mới của quân đội – lực lượng tinh hoa có nhiệm vụ đẩy nhanh việc xây dựng năng lực chiến tranh không gian và không gian mạng. Sau đó, ông đứng đầu bộ phận mua sắm của quân đội từ năm 2017 cho đến khi trở thành Bộ trưởng Quốc phòng.
Reuters
Nguồn : VOA, 14/09/2023