Trên BBC có bài ghi lại nội dung phỏng vấn Giáo sư Vuving tựa đề : 'Việc nâng cấp quan hệ cho thấy Việt Nam đã tương đối tin tưởng Mỹ'.
Những nhà đầu tư lớn nhất của Mỹ hiện nay : (hàng đầu) : taiphiet - Ảnh minh họa
Theo tôi vụ "tin tưởng" này có thể đúng một chiều. Nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam có thể đã manh nha một "niềm tin chiến lược" đối với Mỹ, rằng Mỹ đã nhìn nhận và tôn trọng nét đặc thù về chính trị (rập khuôn Trung Quốc) của Việt Nam.
Chiều ngược lại, Mỹ đối với Việt Nam, có hai "luồng" khác biệt.
Luồng thứ nhứt. Từ nhiều năm nay phía nhà nước Mỹ luôn thúc hối Việt Nam nâng tầm quan hệ giữa hai bên. Gần đây nhứt là lời đề nghị của bà phó tổng thống Mỹ năm 2021. Điều này cho thấy Mỹ luôn tin tưởng vào một Việt Nam "có lợi cho các chính sách quốc gia của Mỹ". Mỹ đã sẵn sàng bắt tay với Việt Nam, ở bất kỳ mức quan hệ nào.
Trái banh "nâng tầm quan hệ" vì vậy nằm trong chân Việt Nam. Đến khi Việt Nam quyết định "ô kê" với Mỹ, dĩ nhiên đảng Đảng cộng sản Việt Nam đã có "niềm tin chiến lược" vào Mỹ.
Luồng thứ hai là tư bản Mỹ. Chuyện tư bản Mỹ có tin tưởng vào chế độ của Việt Nam hay không, theo tôi vẫn là một ẩn số.
Từ lúc Việt Nam "đổi mới" đến nay, tính chẵn 30 năm. Tư bản các quốc gia Đông Á (Nhật, Hàn, Đài...) ồ ạt đầu tư vào Việt Nam. Tài phiệt các nước ASEAN cũng tìm cách thâu tóm thị trường Việt Nam (như tài phiệt Thái). Trong bối cảnh chen chúc đó ta thấy tư bản Mỹ hầu như vắng mặt. Vì sao ?
Tại sao Việt Nam có chế độ rập khuôn Trung Quốc nhưng tài phiệt Mỹ Âu vẫn đầu tư vào Trung Quốc mà xem nhẹ Việt Nam ?
Câu trả lời có thể là vì Trung Quốc có nhiều lợi thế hơn Việt Nam, như trình độ nhân công và hạ tầng cơ sở tốt hơn Việt Nam.
VN hiện thời đã "mở" hết mức với thị trường thế giới, với 16 FTA đã ký kết (và 3 FTA đang thương lượng). Nhưng tài phiệt thế giới vẫn không "chen lấn" để vào Việt Nam. Trong khi hàng hóa của Việt Nam phần lớn xuất qua Mỹ.
Tức là ngoài các lý do trình độ nhân công (tay nghề kém) và thiếu thốn hạ tầng cơ sở (như khả năng cung cấp năng lượng, sức chứa cảng biển...) Lý do còn lại là tài phiệt Mỹ (và ngày cả Tây Âu) vẫn còn nghi kỵ chế độ Đảng cộng sản Việt Nam.
Nghi ngờ về cái gì ?
Về yếu tố "quyền biến" trong việc giải thích và thực thi pháp luật.
VN khác với Trung Quốc ở điểm là đảng Đảng cộng sản Việt Nam không có tư cách pháp nhân. Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam không có trách nhiệm trước pháp luật nhưng vị này được (mặc nhiên đồng thuận) đứng đầu, thay mặt nhà nước và chính phủ. Còn Chủ tịch nước Trung Quốc kiêm nhiệm luôn chức Tổng bí thư đảng.
Luật lệ Việt Nam, nói là "Nhà nước Pháp quyền - Etat de Droit", nhà nước xây dựng trên các hệ thống luật lệ". Thực tế là "nhà nước Việt Nam nằm trong tay đảng".
Tài phiệt Mỹ và Châu Âu có thói quen "làm ăn sòng phẳng", cái gì cũng có "luật" của cái đó, trắng đen minh bạch, tất cả thể hiện trên giấy tờ.