Ngày 8/01/2024, tại phiên xử 38 bị cáo vụ án Việt Á, cựu Bộ trưởng Chu Ngọc Anh nhận hối lộ 200.000 USD thì chỉ bị tuyên phạt 3 – 4 năm tù. Trong khi đó, vụ tập kích vào thôn Hoành đúng vào ngày 9/01/2020, với ba ngàn tay súng vũ trang, lực lượng Công an của Bộ trưởng Tô Lâm đã sát hại cụ Lê Đình Kình 82 năm tuổi đời và 55 tuổi đảng ngay tại nhà riêng.
***********************
Hai bản án trái ngược nhau
Các bị cáo tại phiên tòa xét xử vụ Việt Á ở Hà Nội hôm 3/1/2024 - AFP
Đối với vụ Việt Á, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng muốn thí điểm "các loại lò" chống tham nhũng. "Củi tươi" như Chu Ngọc Anh – bị cáo là cựu Bộ trưởng, Thị trưởng – thừa nhận đã cầm quà, cám ơn và quẳng gói quà để quên dưới sàn nhà. Sau đó, khi dọn phòng để về UBND Thành phố, bị cáo mới biết trong đó có tiền. Bị cáo biết nhận tiền là sai nên muốn trả lại, dự định bao giờ đi công tác sẽ mang theo để trả cho Phan Quốc Việt, song những tháng sau đó không có chuyến công tác nào nên quên mất… (1). Đến trẻ con cũng không tin được đó là lời khai của một quan chức đứng đầu Thủ đô. Nhưng Hội đồng xét xử chấp nhận lời khai ấy và kết quả, Tòa không ghép Chu vào tội tham nhũng. Cựu Kế toán trưởng CDC Nghệ An cũng vậy, sau khi "nhận quà" đã gọi điện thoại để trả lại tiền nhưng Việt Á không nhận. Các đối tượng "củi tươi" này được đốt trong loại "lò nhân văn". Hội đồng xét xử tuyên phạt từ 3 – 4 năm tù, và tội danh cũng được chuyển thành "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí" (2).
Liên quan đến "Củi gộc" trong vụ Việt Á, dường như Tòa lại muốn đại chúng tin rằng, Phan Quốc Việt chính là loại "củi gộc", là "trùm cuối". Tổng giám đốc Công ty Việt Á bị đề nghị tuyên phạt 30 năm tù về hai tội danh : Đưa hối lộ và Vi phạm quy định đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng, mức án cao nhất của khung hình phạt tù có thời hạn. Cùng bị truy tố hai tội danh này, thuộc cấp của Việt là Vũ Đình Hiệp, Phó tổng của Công ty Việt Á, bị đề nghị mức án hai lần, mỗi lần 8 – 9 năm, tổng hợp hình phạt là 16 – 18 năm tù. Trịnh Thanh Hùng (cựu Phó vụ trưởng Vụ Khoa học và công nghệ các ngành kinh tế - kỹ thuật, Bộ Khoa học và công nghệ) bị đề nghị mức án 14 – 15 năm tù. Trong khi "sếp nhớn" của Hùng, cựu Bộ trưởng Anh chỉ bị án rất nhẹ. Luật sư của Chu Ngọc Anh còn đề nghị Hội đồng xét xử tuyên phạt mức án bằng đúng thời hạn tạm giam và cho rằng thân chủ chưa đến mức phải xử lý bằng hình sự (!?) (3).
Ngược lại với vụ án tham nhũng Việt Á, vụ tranh chấp đất đai tại Đồng Tâm – một làng nhỏ ở ngoại thành Hà Nội, kéo dài từ 2017 đến 2019 – đã kết thúc một cách thảm khốc với nhiều bí ẩn cho đến nay vẫn chưa được sáng tỏ (4). Vào lúc 3 giờ rạng sáng ngày 9/01/2020, rất đông quân của chính quyền trong trang phục cảnh sát cơ động, cầm theo gậy gộc, dùi cui, súng, khiên, đổ về làng. "Dân chúng tuy cũng có chuẩn bị đối phó từ trước, nhưng là dân nghèo, chúng tôi chỉ có gạch đá, bom xăng, còn họ có lựu đạn cay, súng, chúng tôi không thể chống cự được", theo một một nhân chứng ẩn danh tường trình từ thực địa (5). Về sau, hai nhà hoạt động dân chủ là Phạm Đoan Trang ở Việt Nam và Will Nguyễn ở Hoa Kỳ đã cho ra mắt ấn phẩm mang tên "Báo cáo Đồng Tâm" (Dong Tam Report) nhằm lưu giữ sự thật vụ việc trong tranh chấp đất đai với nỗ lực minh bạch hóa những tù mù của nền tư pháp Việt Nam và vận động quốc tế đòi công lý cho các nạn nhân, bởi vì càng nhiều người biết về Đồng Tâm, càng có nhiều cơ hội để giải oan cho những người dân mất đất và bị dồn vào bước đường cùng.
Chiều 14/9, Tòa sơ thẩm tuyên án 29 người dân Đồng Tâm trong vụ án xảy ra tại thôn Hoành
Chính quyền Hà Nội đã hạ sát cụ Lê Đình Kình, 82 năm tuổi đời, 55 tuổi đảng, ngay tại nhà riêng vào cái buổi sáng oan nghiệt cách đây đúng bốn năm, sau đó còn tuyên án tử hình đối với hai người con trai Cụ. Tất cả diễn ra theo Mật lệnh 419A được cho là bản kế hoạch tấn công vào thôn Hoành, xã Đồng Tâm vào sáng 9/1/2020 do đích thân Bộ trưởng Công an Tô Lâm phê duyệt. Bốn năm đã trôi qua, trái với hy vọng của các tác giả "Báo cáo Đồng Tâm" (dài 128 trang với 11 chương và 6 phụ lục, trình bày song ngữ Anh – Việt), thảm cảnh của những người bị áp bức hoặc những người bị thiệt thòi do mất đất… không chỉ ở Đông Tâm mà còn ở Thủ Thiêm, vườn rau xứ đạo Lộc Hưng (Sài Gòn) và nhiều nơi khác vẫn tiếp diễn. Các tác giả từng hy vọng, cộng đồng người Việt ở trong và ngoài nước đều có thể dùng Báo cáo này như một công cụ để vận động cho người dân Đồng Tâm nói riêng và vận động cho các vấn đề đất đai hay nhân quyền Việt Nam nói chung. Nhưng trái với hy vọng này, nhà báo Phạm Thị Đoan Trang sau đó đã bị bắt và hiện đã thụ án chín năm tù, vì tội "xâm phạm đến sự vững mạnh của chính quyền nhân dân…" (6). Một sự mỉa mai là bà Phạm Đoan Trang bị bắt đúng vào ngày kết thúc cuộc đối thoại nhân quyền Việt – Mỹ kéo dài hai ngày 6 và 7/10/2020.
Đảng và chế độ có xóa được dấu vết ?
Án chống án, sau phiên tòa xử Đoan Trang, ông Phil Robertson, Phó Giám đốc Châu Á, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch), đã ra thông cáo : "Thật phẫn nộ khi Phạm Đoan Trang bị kết án chín năm tù chỉ vì chỉ bày tỏ quan điểm và bảo vệ niềm tin của mình… Việc bỏ tù một nhà cải cách tận tụy với mục đích thúc đẩy nhân quyền, quản trị tốt và công lý là một bản cáo trạng nhức nhối".
Trả lời truyền thông quốc tế, ông David Brown, một cựu nhân viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ từng ở Việt Nam đặt câu hỏi : "Liệu đường lối cứng rắn này có tồn tại lâu hơn ông Trọng ? Đó là câu hỏi lớn bây giờ. Sức khỏe của ông Trọng không tốt, và một số lãnh đạo trẻ hơn – đương kim Thủ tướng, Lãnh đạo Quốc hội và có lẽ cả Chủ tịch nước đương nhiệm – đều được cho là đang cân nhắc cơ hội kế nhiệm ông Trọng làm người đứng đầu Đảng. Tại Đại hội 14 tới đây, dù có mặt hay vắng mặt, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng vẫn sẽ nhắm đến việc đảm bảo bầu được người mà ông cho là sẽ kế nhiệm xứng đáng. Bất kể kịch bản là gì, chúng ta có thể chờ đợi sẽ chứng kiến một cuộc chiến căng thẳng khác giữa phe bảo thủ trong Đảng và phe có tư tưởng 'tiến bộ' và cởi mở hơn" (7).
Liệu Đảng cộng sản Việt Nam có dám bạch hóa sự thật xung quanh các vụ đại án tham nhũng ? Liệu Đảng cộng sản Việt Nam có giấu mãi được các "vết tích" khuất tất xung quanh vụ Đồng Tâm ? Câu trả lời là hết sức tiêu cực. Từ "Chuyến bay giải cứu" đến "Việt Á" và nay mai sẽ còn một lô một lốc các đại án sắp xử, dẫu có đến hai loại lò, thậm chí nhiều hơn nữa, nhưng tại sao các vụ vi phạm vẫn tiếp tục ? Số vụ tham nhũng, số vụ cướp đất của dân không hề thuyên giảm. Ngày 10/1/2024 vừa qua, sau khi vạch "ranh giới đỏ" để cán bộ không được bước qua, không dám tiêu cực, tham nhũng, Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai vẫn phải thừa nhận, trong năm 2023, các cơ quan chức năng ở địa phương đã khởi tố mới 763 vụ án, tăng gần hai lần so với năm 2022, tăng gấp ba lần so với năm 2021. Rồi bà Mai đặt câu hỏi : "Tại sao vẫn còn cán bộ vi phạm ? Cán bộ chưa biết sợ, hay lòng tham không đáy nên vẫn còn xảy ra nhiều vụ việc tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp, có những vụ việc liên quan nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, liên quan cả Trung ương và cán bộ địa phương ?" (8)
Xin thưa, với các mức án "giơ cao đánh khẽ", "đánh chuột sợ vỡ bình" như các vụ đại án đã và đang xử, vô hình chung, Đảng đang khuyến khích các đảng viên, nhất là ở địa vị càng cao thì càng nên tham nhũng ! Nếu nhỡ bị lộ, họ vẫn có cơ hội được xếp vào "lò nhân văn". Với cách xử án như thế, Đảng đang mất dần tính chính danh trong con mắt người dân. Đáng ra, nhân các vụ án lớn thế này, Đảng và chính quyền phải cho phép truyền thông "lề phải" phân tích tích một cách thấu đáo các nguyên nhân sâu xa, nhất là những khuyết tật, những lỗi của hệ thống để tạo áp lực dư luận xã hội, góp phần vào các nỗ lực tìm cách khắc phục. Đằng này, bị tê liệt trong đấu đá nội bộ, đảng quên mất bài học vỡ lòng Hồ Chí Minh từng dạy : "Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong". Đài báo ra rả suốt ngày "làm theo lời dạy của Bác", nhưng họ chỉ lo xây các tượng đài nguy nga để dễ bề ăn xén ăn bớt, thay vì để cho "người dân mở miệng", cho báo chí tự do khui ra các vụ tham nhũng đình đám không lọt qua được mắt đại chúng.
Con số 83 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý bị kỷ luật từ đầu nhiệm kỳ đến nay, trong đó có 59 cán bộ vi phạm ở các nhiệm kỳ trước đây, 24 cán bộ vi phạm trong nhiệm kỳ này là một thảm bại cho các loại lò của ông Trọng. Cho dù ông "chủ lò" này mới đây còn phát biểu : "Ý kiến của nhân dân là quan trọng lắm vì dân là người trực tiếp… và hiểu tất cả" (9). Tiếc rằng, ông Trọng mị dân, nói mà không làm, người dân nào mở miệng, ông cho Tô Lâm bắt nhốt ngay !
Trần Hiếu Chân
Nguồn : RFA, 14/01/2024
Tham khảo :
(1) https://baomoi.com/vu-viet-a-quan-diem-va-de-nghi-la-doi-voi-cuu-bo-truong-c48024862.epi
(5) https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-59647737