THÔNG LUẬN

Published in

Diễn đàn

24/01/2024

Từ chuyện ‘bán con’ đến chuyện ‘buôn người’

Trân Văn

Phần 1

Tháng 7/2022, Bộ ngoại giao Mỹ công bố "Báo cáo Thường niên về tệ nạn buôn người 2022" (Báo cáo TIP - Trafficking in Persons – 2022) sau khi khảo sát hoạt động phòng, chống buôn người của 188 quốc gia.

Tòa tỉnh Trà Vinh phạt ông Nguyễn Vũ Hoàng Tuấn 13 năm tù và bà Thạch Thi Kim Nhung 10 năm tù vì "mua bán người dưới 16 tuổi".

Dẫu án đã được tuyên cách nay cả tuần song vẫn còn rất nhiều người bày tỏ sự xót xa, bất bình trước chuyện tòa tỉnh Trà Vinh phạt ông Nguyễn Vũ Hoàng Tuấn 13 năm tù và bà Thạch Thi Kim Nhung 10 năm tù vì "mua bán người dưới 16 tuổi".

Ông Tuấn 29 tuổi, còn bà Nhung 22 tuổi. Tuy không đăng ký kết hôn nhưng theo nhiều nguồn khác nhau, cả chính thức(1) lẫn không chính thức(2) thì trên thực tế, họ là vợ chồng suốt bảy năm vừa qua. Cả hai sống chung khi bà Nhung từ Trà Vinh tìm đến Thành phố Hồ Chí Minh làm thuê rồi gặp ông Tuấn. Lúc bà Nhung mang thai đứa con đầu tiên thì ông Tuấn phải thi hành nghĩa vụ quân sự. Hoàn thành nghĩa vụ quân sự, ông Tuấn và bà Nhung tiếp tục sống chung và họ có thêm với nhau ba đứa con nữa.

Bởi chỉ có một mình ông Tuấn đi làm để lo cho gia đình sáu người và lương phụ hồ chỉ 120.000 đồng/ngày nếu có việc nên cả hai quyết định bán đứa con thứ tư hai tuổi để lấy 18 triệu nuôi dưỡng ba đứa còn lại và cùng trở thành tội phạm...

***

Vụ án vừa kể có rất nhiều điểm đáng chú ý. Điểm đầu tiên, khiến nhiều người xót xa, bất bình là ai sẽ lo cho bốn đứa trẻ mà đứa lớn nhất mới sáu tuổi, đứa nhỏ nhất mới hai tuổi. Điểm thứ hai là tại sao hệ thống truyền thông chính thức đồng loạt đưa tin về sự kiện này nhưng tường thuật rất ngắn gọn, lờ đi tất cả những tình tiết có liên quan đến hoàn cảnh ngặt nghèo của ông Tuấn và bà Nhung – vốn là nguyên nhân chính dẫn tới việc họ phạm tội, thậm chí còn xuyên tạc bằng cách xác định họ chỉ là "vợ chồng hờ" (3) ?

Điểm thứ ba là tại sao chỉ có ông Tuấn và bà Nhung – phía bán, bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Phía mua – một thanh niên 22 tuổi, tên là Nguyễn Hữu Dương, cư trú ở huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh được miễn trách nhiệm hình sự vì "đang bị một căn bệnh dẫn đến mất khả năng nhận thức và điều khiển hành vi", nên hệ thống tư pháp (từ công an, kiểm sát đến tòa án) nhất trí "tạm đình chỉ điều tra" để"áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh". Theo thông tin chính thức, do túng thiếu, ông Tuấn và bà Nhung đã từng tìm những gia đình hiếm muộn để thương lượng về việc giao con gái út rồi xin chút tiền nuôi ba đứa còn lại nhưng không thành công. Cuối cùng, họ phải dùng mạng xã hội và ông Dương xuất hiện ! Ông Dương có phải là "chim mồi" – loại "biện pháp nghiệp vụ" mà công an Việt Nam thường xuyên sử dụng để bẫy ông Tuấn, bà Nhung hay là thành viên trong một tổ chức mua bán trẻ con chuyên nghiệp ? Phải hỏi như thế vì rõ ràng, lối loan tin của hệ thống truyền thông ch ính thức về sự kiện này hết sức bất thường !

Đem sự bất thường vừa đề cập đặt bên cạnh những chỉ trích kéo dài đã vài thập niên từ cộng đồng quốc tế về việc chính quyền Viẹt Nam dung dưỡng tệ nạn buôn người(4) ắt không thể không liên tưởng đến việc phải chăng chính quyền Việt Nam muốn dùng ông Tuấn và bà Nhung như những "phương tiện" để chứng minh thiện chí chống buôn người và sau khi nhận đủ loại trợ giúp từ cộng đồng quốc tế, năng lực chống buôn người đã được cải thiện(5) ?

***

Tháng 7 năm 2022, Bộ ngoại giao Mỹ công bố "Báo cáo Thường niên về tệ nạn buôn người 2022" (Báo cáo TIP - Trafficking in Persons – 2022) sau khi khảo sát hoạt động phòng, chống buôn người của 188 quốc gia.

Vào thời điểm đó, ngoài Malaysia, Myanmar, có thêm ba quốc gia nữa thuộc khối ASEAN bị xếp vào "loại ba" - loại thấp nhất (còn bị gọi là "danh sách đen về tệ nạn buôn người" bởi dung dưỡng cưỡng bức lao động, nô lệ tình dục), trong số này có Việt Nam (hai quốc gia còn lại là Campuchia, Brunei)(6). Một trong những nguyên nhân khiến Việt Nam bị xếp vào loại ba là cách xử lý vụ H Xuân Siu (người Gia Rai, 15 tuổi, cư trú ở buôn Tơ Yoa, xã Cư A Mung, huyện Ea H’Leo, tỉnh Đắk Lắk).

Trước nữa, cho dù có những bằng chứng rõ ràng về việc một số doanh nghiệp chuyên xuất khẩu lao động của Việt Nam đã tuyển cả những bé gái dưới 16 tuổi, làm giả giấy tờ để đưa sang Saudi Arabia làm thuê mà điển hình là H Xuân Siu (đổ bệnh vì bị hành hạ, bị bỏ đói, không được chữa trị, van xin được hồi hương nhưng không được hỗ trợ và chết trước khi có thể lên phi cơ) nhưng chỉ có các tổ chức quốc tế, sau đó là Liên Hiệp Quốc bày tỏ sự lo ngại về thảm trạng của phụ nữ và bé gái Việt Nam được đưa sang Saudi Arabia.

Cũng vì vậy, cuối năm 2021, bốn Đặc sát viên và chuyên gia về nhân quyền của Liên Hiệp Quốc cùng ký tên vào một văn bản, nhắc nhở chính quyền Việt Namvề các nghĩa vụ pháp lý đốivới cộng đồng quốc tế tronghợp tác chống tệ nạn buôn người, từ điều tra đếncung cấp các biện pháphữu hiệu nhằm khắc phục và hỗ trợ các nạn nhân, sau khi chứng kiến nhiềuphụnữ và bé gái Việt Nam donghèo đói mà bị gạt ra bên lề xã hội rồi trở thành nạn nhân buôn người và những kẻ buôn người không bị trừng phạt(7).

Tuy nhiên chỉ tóm tắt là chưa đủ. So sánh kỹ lưỡng hơn về cách xử lý vụ H Xuân Siu, bất chấp phản ứng của cộng đồng quốc tế với việc xử lý hình sự ông Tuấn, bà Nhung sẽ thấy, không xây dựng chủ nghĩa xã hội sẽ không có những chuyện như đã biết.

*************************

Phần 2

Thiên hạ phẫn nộ khi chính quyền Việt Nam nhắm mắt làm ngơ trước những bằng chứng rõ ràng về tình trạng phụ nữ và các bé gái Việt Nam được... "xuất khẩu" sang Saudi Arabia để làm thuê bị...

H Xuân Siu, 15 tuổi, sắc tộc Gia Rai, ngụ ở buôn Tơ Yoa, xã Cư A Mung, huyện Ea H’Leo, tỉnh Đắk Lắk, bị bán sang Saudi Arabia làm việc như một nô lệ, bị hành hạ, bị bỏ rơi rồi thảm tử.

Sở dĩ các Đặc sát viên và chuyên gia nhân quyền của Liên Hiệp Quốc bất bình vì có rất nhiều bằng chứng cho thấy H Xuân Siu là nạn nhân buôn người và hoạt động này có sự tiếp tay của viên chức hữu trách nhiều cấp, nhiều ngành nhưng chính quyền Việt Nam không làm gì cả(8), đó là chưa kể trong vòng hai tháng (từ 3/9/2021 đến 28/10/2021), chính quyền Saudi Arabia và các tổ chức quốc tế phát giác thêm 205 phụ nữ Việt Nam nữa là nạn nhân buôn người và đã hỗ trợ những phụ nữ này hồi hương.

Thiên hạ phẫn nộ khi chính quyền Việt Nam nhắm mắt làm ngơ trước những bằng chứng rõ ràng về tình trạng phụ nữ và các bé gái Việt Nam được... "xuất khẩu" sang Saudi Arabia để làm thuê bị lạm dụng tình dục, bịchủ hành hạ, tra tấn dã man, bị bỏ đói, không được chăm sóc y tế, phải nhận mức lương thấp hơn mức đã thỏa thuận trong hợp đồng, thậm chí không được trả lương trở thành phổ biếnvà chỉ có chính quyền Saudi Arabia hành động trước yêu cầu "phải có biện pháp" của thiên hạ(9) !

Đâu phải tự nhiên mà trong "Báo cáo Thường niên về tệ nạn buôn người 2022" (Báo cáo TIP - Trafficking in Persons – 2022), Bộ Ngoại giao Mỹ bày tỏ sự lo ngại đáng kể về "sự đồng lõa của viên chức" (10), trong đó có các trường hợp được cho là do hai thành viên của cơ quan ngoại giao Việt Nam thực hiện.Theo đó : Một viên chức Bộ Ngoại giao Việt Nam được cho là đã quấy rối, đe dọa và hạn chế liên lạc với một số nạn nhân của vụ cưỡng bức lao động xảy ra tại SaudiArabia sau khi họ cố gắng yêu cầu hỗ trợ. Một số nạn nhân đã trốn thoát và cố gắng tìm kiếm sự trợ giúp tại Đại sứ quán Việt Nam nhưng bị chính viên chức đó cưỡng chế trao trả cho những kẻ buôn người. Trong những trường hợp khác, sau khi những người sống sót tìm nơi trú ẩn với một tổ chức địa phương, chính quan chức này được cho là đã lừa dối họ bằng hứa hẹn về việc hồi hương để dụ họ ra ngoài và sau đó "bán" họ cho những người chủ mới ở địa phương, những người này tiếp tục bóc lột nạn nhân bằng cưỡng bức lao động.

Ngoài việc ghi nhận :Các tổ chức phi chính phủ và cảnh sát Saudi Arabia đã tiến hành gom và hồi hương hầu hết nạn nhân - được cho là không có bất kỳ sự trợ giúp nào từ chính phủ Việt Nam - bất chấp luật pháp Việt Nam quy định cung cấp chi phí hồi hương cho tất cả người Việt là nạn nhân của nạn buôn người ra nước ngoài-Báo cáo TIP 2022 lưu ý về các báo cáo :Chính phủ ViệtNam đã kiểm tra, thanh tra và xử phạt hành chính 10/20 doanh nghiệp đưa lao động sang Saudi Arabia nhưng các cơ quan hữu trách không truy cứu trách nhiệm hình sự về việc tạo điều kiện cho tội phạm buôn người. Giới hữu trách cũng phạt một công ty xuất khẩu lao động vì không giải quyết được tranh chấp về tiền lương, điều mà đại diện các tổ chức phi chính phủ giải thích là hành động trả đũa của chính phủ đối với những nỗ lực ban đầu của họ nhằm đáp ứng các cáo buộc của nạn nhân bằng các dịch vụ hỗ trợ. Tại Việt Nam, thay vì hỗ trợ, công an đã sách nhiễu và theo dõi các thành viên trong gia đình một số nạn nhân như nỗ l ực dập tắt các cáo buộc.

***

Đến giờ, thắc mắc những ai phải chịu trách nhiệm về việc H Xuân Siu (15 tuổi, sắc tộc Gia Rai, ngụ ở buôn Tơ Yoa, xã Cư A Mung, huyện Ea H’Leo, tỉnh Đắk Lắk) bị bán sang Saudi Arabia làm việc như một nô lệ, bị hành hạ, bị bỏ rơi rồi thảm tử, dẫu đã được phân tích hết sức cặn kẽ, rõ ràng về trách nhiệm nhưng vẫn chưa có câu trả lời chính thức ! Nên hiểu như thế nào khi chính quyền Việt Nam lại hành xử hết sức khắc nghiệt với ông Nguyễn Vũ Hoàng Tuấn và bà Thạch Thi Kim Nhung (11) ?

Điểm thứ tư và cũng là điểm cuối cùng : Sắp tròn 50 năm kể từ ngày được xem là "Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước" nhưng nhiều công dân Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam như Nguyễn Vũ Hoàng Tuấn và bà Thạch Thi Kim Nhung không có lựa chọn nào khác để nuôi dưỡng con cái ngoài việc bán đi một đứa. Rất nhiều người sử dụng mạng xã hội đã đem hoàn cảnh của cặp vợ chồng trẻ này so với nhân vật "chị Dậu" trong tác phẩm "Tắt đèn" của Ngô Tất Tố !

"Tắt đèn" được giới thiệu trên báo chí năm 1937, được xuất bản lần đầu năm 1939. Sau này được hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam khai thác tận tình để tố cáo chế độ thực dân đày đọa người Việt trong nghèo khổ. Tuy xứ sở bị đô hộ nhưng Ngô Tất Tố vẫn có thể giới thiệu "Tắt đèn" trên Việt Nữ báo rồi in "Tắt đèn" thành sách. Vì sao sau gần năm thập niên "độc lập, tự do, hạnh phúc", trừ mạng xã hội(12) không tờ báo nào dám đề cập đến H Xuân Siu hay hoàn cảnh thê thảm của gia đình ông Tuấn, bà Nhung ?

Cuối tháng trước, tại Hội nghị lần thứ 8 của Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam khóa 13, ông Nguyễn Phú Trọng – Tổng bí thư – khẳng định : "Việc đảm bảo an sinh xã hội khác căn bản với giai đoạn trước là chuyển nhận thức từ hỗ trợ nhân đạo sang đảm bảo quyền an sinh của công dân" (13). Nếu có "hỗ trợ nhân đạo" căn bản về cơm ăn, áo mặc cũng như y tế, giáo dục giống như thiên hạ thì ông Tuấn và bà Nhung có bán đứa con này để nuôi ba đứa con kia chăng ?

Nếu Nguyễn Vũ Hoàng Tuấn 13 năm tù, Thạch Thị Kim Nhung 10 năm tù vì "mua bán người dưới 16 tuổi", bất kể hoàn cảnh, bất chấp gia cảnh thì nên phạt những kẻ có nghĩa vụ bảo đảm an sinh cho hàng trăm triệu người Việt bao nhiêu năm tù bởi ngoài chuyện chỉ ti toe, không tạo ra được bất kỳ loại phúc lợi căn bản nào, đặc biệt là những phúc lợi thiết yếu nhằm nâng đỡ các đối tượng yếu thế, cũng vì vậy mà họ bị đẩy vào tuyệt lộ, buộc họ phải tính đến chuyện bán một đứa nuôi ba đứa ?