Luật sư Võ An Đôn, sau sáu năm bị tước thẻ luật sư do bào chữa miễn phí người nghèo trong các vụ án nhạy cảm như "người dân chết trong đồn công an", đã đến Mỹ định cư theo diện tị nạn hồi tháng 10/2023 cùng gia đình.
Luật sư Võ An Đôn - RFA
Vào ngày 5/3/2024 ông đã dành cho RFA một cuộc trò chuyện, chia sẻ về chuyện hành nghề luật sư ở Việt Nam, chuyện ông đã bị chính quyền trả thù như thế nào đến mức phải quyết định ra đi.
Bảo vệ miễn phí cho dân nghèo
Cao Nguyên : Xin chào luật sư Võ An Đôn, trước khi sang Mỹ, ông nổi tiếng với các vụ án bảo vệ miễn phí cho người nghèo. Những cái vụ án nào mà ông cho là đáng nhớ trong khoảng thời gian mà ông còn hành nghề luật sư ở Việt Nam ?
Võ An Đôn : Trước kia, khi còn hành nghề luật sư thì mình đã tham gia rất là nhiều vụ án miễn phí cho người dân, khoảng hơn 200 vụ án hình sự, nhưng đáng nhớ nhất là những vụ liên quan tới chính quyền và rất là nhạy cảm mà công chúng quan tâm ấy.
Ví dụ như khi còn làm luật sư thì mình đã tham gia ba vụ công an đánh chết dân ở ba tỉnh khác nhau là ở Phú Yên, Khánh Hòa và Ninh Thuận. Ngoài ra còn có bào chữa những vụ án của các tù nhân lương tâm.
Cao Nguyên : Thế thì ông có thể nói rõ hơn về ba cái vụ án công an đánh chết dân trong đồn không ?
Võ An Đôn : Vụ thứ nhất là bị hại Ngô Thanh Kiều ở tỉnh Phú Yên, khi ra tòa khoảng năm 2014. Vụ thứ hai là công an xã Vạn Ninh đánh chết em bé học lớp 9 ở huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa. Vụ thứ ba là một anh ở tỉnh Ninh Thuận, thành phố Phan Rang Tháp Chàm.
Tổng cộng truy tố khoảng 13 sĩ quan công an với khoảng hơn 50 năm tù. Hiện giờ, mình đã nghỉ luật sư sáu năm rồi nhưng vẫn còn một số công an Ninh Thuận đang còn ở tù.
Vụ án anh Ngô Thanh Kiều thì bên công an nói nghi ngờ anh tham gia vụ trộm cắp, rồi bắt giữ đánh chết. Mình giúp làm đơn tố cáo gửi cho các cơ quan trung ương và địa phương ở tỉnh Phú Yên và ở Hà Nội. Sau đó thì được Chủ tịch nước chỉ đạo giải quyết cái vụ này.
Cao Nguyên : Cơ duyên nào khiến ông biết được gia đình của anh Kiều để có thể bảo vệ pháp lý cho họ ?
Võ An Đôn : Gia đình mình và gia đình anh Kiều ở gần nhau. Khi xảy ra sự việc thì người nhà có tới nhờ và sau đó mình nhận làm.
Cao Nguyên : Ông đánh giá như thế nào về tình trạng tra tấn cũng như là người dân chết trong đồn công an ?
Võ An Đôn : Trước đây, tình trạng người dân chết trong tù rất là nhiều, công an họ tra tấn khủng khiếp lắm, khi chết thì họ nói là tự tử chết nhưng mà vô đó làm sao tự tử được.
Họ đánh đập rất nhiều trong giai đoạn đầu, đặc biệt là những vụ án hình sự. Ví dụ ngay đêm đầu bị bắt thì bị đánh dã man, đa số có chết hay không là trong thời gian đó. Nhưng sau này những vụ chết trong tù bị đưa ra tòa rồi công luận nữa thì nó giảm bớt nhưng mà tình trạng đó vẫn còn.
Bị đàn áp
Cao Nguyên : Khi tham gia những vụ án như vậy thì ông phải chịu những cái áp lực gì ?
Võ An Đôn : Mình vẫn biết là khi tham gia vào những vụ này thì rất là khó khăn cho việc hành nghề và cả tính mạng của mình, nhưng nếu mình không tham gia, mình sợ thì cái lương tâm mình cắn rứt. Dù biết trước điều đó nhưng mình vẫn tham gia, mình chấp nhận tất cả.
Cao Nguyên : Theo như báo chí trong nước thì từ sau khi tham gia vụ án Nguyễn Thanh Kiều vào khoảng năm 2015, ông bị Đoàn luật sư Phú Yên đề nghị xóa tên ra khỏi đoàn luật sư tỉnh này. Sự việc đó diễn ra như thế nào ?
Võ An Đôn : Khi vụ án của anh Kiều đưa ra sơ thẩm tại tòa án thành phố Tuy Hòa thì tòa xử mức án các bị cáo là công an rất là nhẹ, trong đó bỏ lọt người phạm tội là ông Thượng tá Công an thành phố Tuy Hòa thì tôi đã đề nghị tăng hình phạt cũng như khởi tố người đứng đầu Công an Thành phố Tuy Hòa đó.
Sau đó vài ngày sau thì liên ngành công an, viện kiểm sát, tòa án cho ra văn bản đề nghị tước quyền hành nghề luật sư của tôi nhưng do dư luận trong và ngoài nước lúc đó ủng hộ tôi và lên án việc ra quyết định tước giấy phép hành nghề của tôi cho nên việc tước đó không được. Cho đến khi 2017, họ thực hiện lần thứ hai thì mới được tước vĩnh viễn việc hành nghề của tôi.
Cao Nguyên : Như vậy thì phải hiểu là những người công an đánh chết dân vẫn có thể bị truy tố nhưng, mặt khác, những luật sư bảo vệ người dân, dám lên tiếng tố cáo công an vẫn có thể bị trả thù phải không ?
Võ An Đôn : Đúng vậy, nếu mình không lên tiếng thì cái vụ án đó có thể không bị khởi tố. Người ta ghét mình bởi vì mình đi khiếu kiện, viết đơn tố cáo rồi cho dư luận biết cho nên những sĩ quan công an đó mới bị ra tòa. Nếu không có mình thì vụ việc đó sẽ im đi, không bị khởi tố.
Cao Nguyên : Cuộc sống của anh như thế nào sau khi bị tước thẻ luật sư ?
Võ An Đôn : Sau khi bị tước thẻ luật sư thì mình trở về làm nông giống như mọi người nông dân ở Việt Nam. Mình muốn ở lại Việt Nam để đỡ giúp người dân, dùng kiến thức mình để giúp người dân. Dù mình tư vấn và hoàn toàn miễn phí nhưng không ai dám tới hết.
Mình thấy ở lại Việt Nam tới nay là sáu năm nhưng cái việc mình ở lại để giúp người dân là không có đạt kết quả. Thứ hai là mình đi đâu cũng bị theo dõi nghe lén, mọi người thân, bạn bè, họ hàng không ai dám tới thăm. Con cái càng ngày càng lớn không làm gì có tiền, cho nên mình quyết định bỏ nước ra đi chứ thật sự là trong lòng không muốn.
Tới Mỹ tị nạn
Cao Nguyên : Ông có thể nói về quá trình mình đã xin tị nạn ở Hoa Kỳ như thế nào không ?
Võ An Đôn : Sau khi bị tước quyền hành nghề luật sư thì mình muốn ở lại để phục vụ người dân như mình đã trình bày, nhưng thời gian đã kéo dài 5-6 năm mà không có tác dụng gì hết.
Mình muốn hi sinh, mình muốn phục vụ người dân thì người dân không dám tới cho nên mình quyết định xin tị nạn ở Hoa Kỳ để cho gia đình qua đó sinh sống và tiếp tục hoạt động cho Việt Nam.
Riêng bản thân mình, mình làm cái đơn xin tị nạn sau đó gửi qua mail cho Lãnh sự quán Mỹ tại thành phố Sài Gòn. Sau đó vài ngày thì có anh nhân viên sứ quán gọi điện cho mình hỏi là có phải đúng mình hay không, rồi anh ấy hỏi có làm đơn xin tị nạn không thì mình nói có.
Sau đó Lãnh sự quán mời mình lên phỏng vấn, hỏi lý do sao tị nạn, rồi sau đó một lần nữa họ yêu cầu cả gia đình vô, đem giấy khai sinh với giấy kết hôn vô rồi cho đi khám sức khỏe và cho đi định cư. Khoảng thời gian đó kéo dài khoảng một năm.
Cao Nguyên : Ông đã một lần bị chặn xuất cảnh ngay tại sân bay, trong suốt một năm sau đó cho tới khi ông được đi trở lại thì cuộc sống của gia đình anh như thế nào ?
Võ An Đôn : Thật sự trước đó thì không bao giờ trong đầu mình nghĩ là mình bị cấm xuất cảnh. Khi bước chân đến sân bay và sau khi làm xong thủ tục, hành lý chuyển lên máy bay hết rồi, vợ con bước qua cổng an ninh đi trước, còn mình thì đi sau. Bất thình lình anh công an cửa khẩu sân bay Tân Sơn Nhất hỏi "anh có phải Võ An Đôn hay không", mình nói phải thì liền bị mời vô phòng an ninh sân bay làm việc, rồi sau đó họ ra quyết định là mình bị cấm xuất cảnh vì lý do an ninh quốc gia.
Hồi đó bất ngờ quá, cả gia đình mình không đi được nên phải về lại nơi cư ngụ cũ. May mắn là nhà mình ở nông thôn, không có giá trị cho lắm nên vẫn còn nguyên căn nhà, vẫn còn đất nên trở về cuộc sống bình thường, hơi khó khăn đấy nhưng mà bình thường.
Nhưng mục đích của điều luật vì lý do an ninh quốc gia này thì rất là tàn ác, nó được dùng để trả thù những người đấu tranh, gây ra sự bất ngờ, thiệt hại về vật chất và tinh thần đối với những người bị cấm xuất cảnh như mình.
Cao Nguyên : Có bao giờ ông từng hối hận vì những việc mình đã làm ? Nếu không tham gia đấu tranh bảo vệ người nghèo thì anh vẫn là một luật sư sống ổn định tại Việt Nam.
Võ An Đôn : Không. Tôi rất là vui và hạnh phúc khi làm những việcụ đó. Bởi vì, mình dùng kiến thức của mình để phục vụ người dân. Mình muốn xã hội thay đổi tốt đẹp cho người dân thì rất là ý nghĩa chứ mình không có bao giờ nói rằng cái việc đó là mình không muốn.
Cao Nguyên : Vậy thì dự định sắp tới của anh là gì ?
Võ An Đôn : Mình mong muốn nhất trong lòng mà trước khi qua Mỹ cũng như ở đây là muốn tiếp tục hành nghề luật sư để giúp người dân trong nước, đặc biệt là mình muốn thành lập Đoàn luật sư Việt Nam ở hải ngoại, quy tụ những luật sư đang tị nạn đây và tiếp tục làm công việc luật sư. Ví dụ như là tư vấn pháp luật và soạn thảo đơn thư, cũng như lên tiếng về những bất công trong xã hội Việt Nam qua hệ thống mạng mạng xã hội.
Cao Nguyên : Một lần nữa cảm ơn luật sư đã dành thời gian cho RFA. Chúc cho những dự định của ông sẽ sớm được thực hiện.
Cao Nguyên thực hiện
Nguồn : RFA, 07/03/2024