Nhìn lại di sản của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng
Lê Hồng Hiệp & Nguyễn Khắc Giang, Nghiên cứu quốc tế, 19/07/2024
Ngày 18/7/2024, Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam thông báo Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sẽ tạm nghỉ tham gia công việc điều hành để tập trung điều trị tích cực. Chủ tịch nước Tô Lâm tạm thời đảm nhận trách nhiệm của tổng bí thư. Cùng ngày, Tổng bí thư Trọng được trao tặng Huân chương Sao vàng – vinh dự cao quý nhất của nhà nước Việt Nam – nhằm ghi nhận những đóng góp của ông cho Đảng và dân tộc. Thông báo này làm tăng thêm lo ngại về sức khỏe suy yếu và khả năng ông sắp qua đời. Đồn đoán dấy lên sau hình ảnh cho thấy ông trông có phần yếu đi trong cuộc gặp gần đây với Tổng thống Nga Vladimir Putin, cũng như việc ông vắng mặt trong các cuộc họp quan trọng. Mặc dù thông báo mới nhất của Bộ Chính trị không hoàn toàn bất ngờ, nhưng nó có ý nghĩa quan trọng đối với tương lai chính trị Việt Nam.
Nhiệm kỳ của Tổng bí thư Trọng là một trong những thời kỳ biến động nhất trong chính trị Việt Nam.
Nhiệm kỳ của Tổng bí thư Trọng là một trong những thời kỳ biến động nhất trong chính trị Việt Nam. Với kinh nghiệm làm Bí thư Thành ủy Hà Nội và Chủ tịch Quốc hội, ông được chọn làm ứng viên mang tính "thỏa hiệp" cho vị trí tổng bí thư vào năm 2011. Lúc đó, vị trí này bị suy yếu trong hai nhiệm kỳ của người tiền nhiệm, ông Nông Đức Mạnh, khi quyền lực chính trị được thâu tóm vào tay thủ tướng lúc bấy giờ là ông Nguyễn Tấn Dũng. Dù mang hình ảnh của một vị trưởng lão hiền từ, nhưng Tổng bí thư Trọng đã chứng tỏ mình là một chính trị gia đầy bản lĩnh và mưu lược. Trong cuộc cạnh tranh quyền lực căng thẳng tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 12 vào năm 2016, ông giành phần thắng trước Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và tiếp tục giữ vị trí Tổng bí thư thêm nhiệm kỳ thứ hai. Sau khi Chủ tịch nước Trần Đại Quang đột ngột qua đời năm 2018, Tổng bí thư Trọng đồng thời kiêm nhiệm chức chủ tịch nước cho đến tháng 4 năm 2021. Sau đó, dù thôi kiêm nhiệm chức chủ tịch nước, nhưng ông Trọng vẫn tiếp tục giữ chức Tổng bí thư thêm nhiệm kỳ thứ ba, điều chưa từng có trong lịch sử, khi Đảng không thể thống nhất về người kế nhiệm ông.
Thành tựu quan trọng nhất của Tổng bí thư Trọng là việc phát động một chiến dịch chống tham nhũng vô tiền khoáng hậu nhắm vào các quan chức thuộc mọi cấp bậc. Từ năm 2016 đến nay, trên 139.000 đảng viên bị kỷ luật, trong đó có 40 ủy viên Trung ương Đảng và 50 tướng lĩnh trong lực lượng quân đội, công an. Đáng chú ý, bảy Ủy viên Bộ Chính trị, trong đó có nguyên Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Võ Văn Thưởng, nguyên Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, và nguyên Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai, đều đã bị buộc phải thôi nhiệm vụ. Để so sánh, từ năm 1986 đến năm 2016, không có ủy viên Bộ Chính trị nào bị cách chức vì tham nhũng, và chỉ có 9 ủy viên Trung ương Đảng bị kỷ luật vì các vi phạm liên quan đến tham nhũng.
Với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của Đảng cộng sản Việt Nam, nhiệm vụ chính của Tổng bí thư Trọng là duy trì sự tồn tại và vai trò cầm quyền của Đảng. Vì vậy, ông thường có cách tiếp cận cứng rắn đối với các nguy cơ ảnh hưởng đến sự tồn vong của chế độ. Dưới quyền ông Trọng, các lực lượng nội chính như Bộ Công an và Ủy ban Kiểm tra Trung ương được tăng thêm sức mạnh để chống tham nhũng. Ông cũng biến việc chỉnh đốn tư tưởng thành một công cụ nhằm ngăn chặn quá trình suy thoái đạo đức, lối sống của đảng viên. Kết quả là một cuộc trấn áp tham nhũng trên diện rộng diễn ra, đi cùng đó là việc siết chặt không gian công cộng ở Việt Nam.
Tuy vậy, Tổng bí thư Trọng chủ yếu tập trung vào công tác nội chính của đảng, qua đó tách biệt tương đối chính sách kinh tế và đối ngoại khỏi những ràng buộc ý thức hệ. Trong suốt nhiệm kỳ của ông, Việt Nam tiếp tục cải cách kinh tế và duy trì thái độ cởi mở với thương mại và đầu tư. Đã có những lo ngại ban đầu rằng với tư cách là một nhà tư tưởng được đào tạo tại Liên Xô, ông Trọng sẽ đưa Việt Nam xích lại gần hơn với Trung Quốc và Nga, qua đó gây tổn hại cho quan hệ của Việt Nam với các nước phương Tây. Tuy nhiên, thực tế cho thấy dưới thời Tổng bí thư Trọng, mối quan hệ của Hà Nội với các đối tác phương Tây đã được cải thiện sâu sắc. Điều này thể hiện rõ nhất ở việc nâng cấp quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ lên tầm đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2023, cũng như chuyến thăm lịch sử của ông tới Nhà Trắng hồi năm 2015, chuyến thăm đầu tiên tới Mỹ của một tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam.
Sự cống hiến không ngừng nghỉ của ông Trọng trong công tác xây dựng đảng tạo ra những chuyển đổi thể chế đáng kể trong hệ thống chính trị. Ví dụ, ông đứng sau Quyết định 244 về thể chế hóa nguyên tắc bầu cử trong đảng, và đưa ra các quy định quan trọng về tiêu chí cũng như quy trình bỏ phiếu tín nhiệm đối với quan chức cấp cao. Dưới thời ông, Đảng đã tiến hành thử nghiệm bầu cử trực tiếp ở cấp cơ sở. Tổng bí thư Trọng mong muốn củng cố nền tảng thể chế vững chắc để duy trì tính bền vững của chế độ.
Tuy nhiên, việc ông Trọng gia cố quyền lực để phục vụ chiến dịch chống tham nhũng cũng gây ra những tác động ngoài ý muốn, làm suy yếu chính các thể chế mà ông tìm cách bảo vệ. Ảnh hưởng bao trùm của ông tạo ra việc tập trung mọi quyết định quan trọng vào tay Bộ Chính trị và bản thân ông, từ đó làm suy yếu Ban Chấp hành Trung ương và làm xói mòn nguyên tắc lãnh đạo tập thể. Vấn đề này có thể được giải quyết khi ông vẫn nắm quyền với tư cách là "lãnh đạo hạt nhân" và là trung tâm đoàn kết trong đảng. Nhưng khi ông không còn tại vị, duy trì một hệ thống như vậy sẽ là thách thức lớn đối với bất kỳ người kế nhiệm nào.
Giờ đây, Việt Nam có thể phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng kế vị tiềm tàng. Quyền uy tuyệt đối của ông Trọng, xuất phát từ danh tiếng thanh liêm, thâm niên công tác và thời gian hoạt động chính trị lâu dài, tạo ra một khoảng trống khó lấp đầy. Nếu ông qua đời trước khi kết thúc nhiệm kỳ, mọi kế hoạch kế nhiệm mà ông đề ra cho Đại hội Đảng năm 2026 có thể sẽ không thành hiện thực. Bộ Chính trị sẽ phải lựa chọn một người kế nhiệm. Theo thông báo của Đảng, Chủ tịch nước Tô Lâm sẽ tạm thời phụ trách vai trò Tổng bí thư, khi ông đứng thứ hai trong danh sách Bộ chính trị. Tuy nhiên, điều này đặt ra một số câu hỏi đầy thách thức cho tương lai của đảng.
Đầu tiên, Bộ Chính trị phải quyết định sẽ bầu tổng bí thư mới hay tiếp tục với vị trí tạm quyền cho đến đại hội Đảng tiếp theo vào năm 2026. Nếu bầu tổng bí thư mới, ba lãnh đạo quyền lực nhất đứng dưới ông Trọng – Chủ tịch nước Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính, và Thường trực Ban Bí thư Lương Cường – có thể là những ứng viên hàng đầu. Thứ hai, nếu ông Tô Lâm được bầu làm tổng bí thư mới, liệu ông có tiếp tục giữ chức chủ tịch nước và "nhất thể hóa" hai chức danh như ở Trung Quốc, hay cơ chế lãnh đạo "tứ trụ" được giữ nguyên ? Thứ ba, liệu giới tinh hoa chính trị sẽ thống nhất dưới nhà lãnh đạo mới, hay cạnh tranh nội bộ sẽ tiếp tục diễn ra gay gắt cho đến năm 2026 ?
Sự bất định về người kế nhiệm có lẽ là điểm yếu lớn nhất trong di sản nổi bật của ông Trọng. Các di sản của ông, nhất là chiến dịch chống tham nhũng, sẽ phụ thuộc rất nhiều vào cách tiếp cận của người đi sau. Tuy nhiên, dù bất kể ai kế nhiệm Tổng bí thư Trọng, dự kiến sẽ không có bất kỳ thay đổi lớn nào trong chính sách kinh tế và đối ngoại của Việt Nam. Suy cho cùng, việc duy trì sự lãnh đạo của Đảng vẫn sẽ là ưu tiên chính của nhà lãnh đạo mới, giống như đối với Tổng bí thư Trọng. Người kế nhiệm sẽ có nhiều điều để học hỏi từ chiến lược thành công của ông Trọng, vốn đã góp phần đáng kể vào sự trỗi dậy của Việt Nam cũng như tính chính danh của Đảng trong giai đoạn vừa qua.
Lê Hồng Hiệp & Nguyễn Khắc Giang
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 19/07/2024
Một phiên bản tiếng Anh của bài viết đã được xuất bản trên chuyên trang bình luận Fulcrum.sg.
*******************************
Sau Nguyễn Phú Trọng sẽ là một chương bất định ?
Trần Đông A, VOA, 19/07/2024
Trong chính trị, nhất là đối với một nền chính trị phức tạp như ở Việt Nam hiện nay, vào giai đoạn "hậu Nguyễn Phú Trọng" tới đây, thật khó mà vạch ra một ranh giới rõ ràng giữa ra đi và dừng lại, giữa kết thúc và khởi đầu.
Ông Nguyễn Phú Trọng phát biểu chỉ đạo tại Lễ kỷ niệm 75 năm Công an nhân dân học tập, thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy ; 75 năm Ngày truyền thống Xây dựng lực lượng Công an nhân dân, ngày 6/3/2023. Ảnh tư liệu : Trí Dũng/TTXVN
Một trong những câu hỏi lớn mà giới quan sát gần đây đặt ra là, dù rừng khuya đã tắt, nhưng cái lò ‘nhân văn, nhân nghĩa, nhân tình’ của ông Trọng sắp tới có còn đượm mùi củi lửa nữa hay không ? Đây là điểm bất định đầu tiên ! Chẳng ai dám đưa ra một lời dự báo chắc chắn ! Giới phân tích nói nhiều về ‘sự toàn thắng’ của Tô Đại tướng, tân Chủ tịch nước Tô Lâm, nhưng mấy ai trả lời được thật rạch ròi. Tô Lâm sẽ giảm nhiệt ‘cái lò bát quái’ của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng để lại, hay tân Chủ tịch nước sẽ tiếp tục tăng nhiệt và đốt tiếp ‘bầy sâu bự’, nhằm dẹp nốt mọi mầm mống chống đối trên con đường tiến lên ghế cửu trùng Tổng bí thư, và rất có thể ‘nhất thể hóa’ luôn hai ngôi vị Tổng bí thư và Chủ tịch nước lại làm một ? Những câu hỏi ấy đều quá sớm để đưa ra câu trả lời vào lúc này !
Điều bất định thứ hai trong tương lai là gì ? Chưa thể khẳng định một giai đoạn lịch sử mới đang ló dạng ! Các sự kiện Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam công bố đến nay – tin tức về lễ quốc tang (1), về việc ông Trọng được tặng Huân chương Sao Vàng và việc ‘Bộ Chính trị phân công ông Tô Lâm chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn quy định’ – tuy có gây xúc động, nhưng sức khỏe của ông Trọng từ lâu đã không còn là ‘bí mật quốc gia’ và cho đến nay nó cũng chỉ thu hút sự quan tâm của một bộ phận dân chúng và xã hội. Đơn giản vì, những sự kiện ấy chưa nêu bật lên được các xu hướng nổi trội nào trong dài hạn, ít nhất là cho đến Hội nghị Trung ương 10, nơi mấy trăm Ủy viên sẽ bầu ra một Tổng bí thư mới. Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng từ trần mà trước đó đã không diễn ra một nghi thức ‘từ chức công khai’ nào, chỉ có một thông báo chính thức của Bộ Chính trị (2), nguồn gốc gây ra nhiều giả thuyết.
Bất định thứ ba, là tại sao Đảng cộng sản Việt Nam không tuân thủ theo các nguyên tắc của Điều lệ, cử Thường trực Ban Bí thư (tức Phó Bí thư) thay thế Đảng trưởng để điều hành hoạt động của Ban chấp hành trung ương, ít nhất cho đến khi Trung ương họp ? Lịch sử gần đây đã có tiền lệ Ban chấp hành trung ương đã phủ quyết đề xuất của Bộ Chính trị định kỷ luật ‘đồng chí X’ và ông Trọng đã phải khóc trước Đài truyền hình quốc gia vì việc đó (3). Tương tự, các đồng chí Trung ương tại Đại hội 13 cũng đã phủ quyết ý đồ của chính Tổng bí thư Trọng trong việc ‘đôn’ Thường trực Ban bí thư Trần Quốc Vượng lên làm người thừa kế thay thế ông (4). Đấy là chưa nói, từ nay đến Trung ương 10 (hoặc sớm hơn ?), kể cả đến Đại hội 14, còn bao nhiêu nước chảy qua cầu ? Từ cánh Nghệ Tĩnh đến chân rết của thế lực Nguyễn Tấn Dũng trong Nam, liệu tất cả sẽ quy phục tân Chủ tịch nước trong một sớm một chiều ?
Bất định thứ tư, đường lối đối nội, đối ngoại tới đây của tân Tổng bí thư sẽ là gì ? Dư luận còn nhớ, sáng 10/1/2024, Tô Lâm đã tiếp Trần Tư Nguyên, Thứ trưởng Bộ Công an Trung Quốc. Trong buổi đó, Tô Lâm đề nghị tăng cường trao đổi về các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan chủ nghĩa xã hội, Đảng cầm quyền, cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý… (5). Đối với Tô Đại tướng, kịch bản ‘đả hổ diệt ruồi’ sao chép từ Tập Cận Bình có thể vẫn chưa đủ, tân Chủ tịch nước tương lai, ngay từ bấy giờ, muốn có một bản sao hoàn thiện hơn về đường hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội ? Chưa hết, ngày 17/2/2024, trên toàn cõi Việt Nam, là ngày khởi đầu cho những tuần, những tháng ‘giỗ tập thể’. Thay vì tưởng niệm hàng vạn dân thường và bộ đội bị bỏ mạng và hy sinh trong cuộc chiến tranh xâm lược từ bên kia biên giới (1979–1989), Tô Lâm đã hành động một cách khác người. Tối hôm 17/2/2024, tại Nhà hát Hồ Gươm giữa trung tâm Thủ đô Hà Nội, Đại tướng Công an Tô Lâm đã linh đình tổ chức một bữa đại tiệc âm nhạc chào xuân Giáp Thìn. Báo chí trong ngành Công an ‘bốc lên tận mây xanh’ bữa đại tiệc âm nhạc và cũng là ngày khởi đầu cho đại lễ ‘giỗ tập thể’ ấy là ‘tinh tế, sang trọng và đậm sắc xuân’ (6).
Bất định thứ năm, làn sóng phản ứng quốc tế đối với sự ‘lên ngôi’ của Tô Lâm cả về mặt đảng lẫn chính quyền sẽ ra sao, khi ai cũng biết rằng, dịp tân Chủ tịch nước nhậm chức, hầu như rất ít các nguyên thủ quốc gia thế giới gửi điện mừng. Lần này, theo một nguồn tin nội bộ không thể tiết lộ danh tính, Bộ Chính trị có kế hoạch sẽ tổ chức một đại tang hoành tráng, với sự có mặt của các quan khách quốc tế, hay ít ra có đại diện đoàn ngoại giao tham dự. Nhưng các thăm dò qua đường ngoại giao cho thấy, sự chấp nhận lời mời tới Hà Nội dự quốc tang không mấy thuận lợi. Chưa rõ quyết định sau cùng của lãnh đạo Ba Đình sẽ như thế nào. Nếu một quốc tang mà chỉ có đại diện của Trung Quốc, Nga, Bắc Triều tiên cùng với Lào và Campuchia tham dự thì ‘hẻo’ quá. Chưa hết, sau Quốc tang, cố Tổng bí thư sẽ được chôn cất ở đâu, về Đông Anh (quê hương bản quán, theo nguyện vọng của gia đình) hay lên Tam Đảo (theo yêu cầu của Tổ chức) cũng là vấn đề đại sự !
‘Chết trên ngai vàng !’ Giấc mơ ấy của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thành tựu. Tuy nhiên, các kế hoạch khác ông chuẩn bị để ngồi lại nhiệm kỳ thứ tư đành bị dang dở… (7) Di sản ông để lại còn hàng loạt các vấn đề cho hệ thống chính trị Việt Nam mà ai kế vị ông cũng phải giải quyết. Tổng kết di sản của một đế vương cần có sự khách quan của các sử quan. Điều này quả thật khó thực thi ở Việt Nam hiện nay, vì các thông tin chính thống thì đều phải viết theo ‘lề Đảng’. Mọi tư duy phản biện đều bị cấm hoặc bị buộc tội hình sự. Đời sau sẽ nhớ những gì về ông Nguyễn Phú Trọng ? Theo TSKH. Nguyễn Quang A, di sản của ông Trọng là một người tham quyền cố vị, kiên định chủ nghĩa Mác – Lênin, còn công cuộc đốt lò là hoàn toàn thất bại. Những di sản về đối ngoại thì chẳng phải của riêng ông, đó là quyết định tập thể (8).
Trần Đông A
Nguồn : VOA, 19/07/2024
Tham khảo :
(1) https://nhandan.vn/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-tu-tran-post819993.html
(3) https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c2lwp08epxgo
(4) https://www.voatiengviet.com/a/tr%C6%B0%E1%BB%9Dng-h%E1%BB%A3p
(6) https://www.voatiengviet.com/a/dai-tuong-to-lam-nen-tro-lai-vach-xuat-phat-/7517717.html
(7) https://www.facebook.com/photo.php?fbid=846367317529547&id=100064688586481&set=a.634443198721961
******************************
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và di sản chưa hoàn tất cho Đảng cộng sản Việt Nam
Nguyễn Giang, BBC, 19/07/2024
Giữ vai trò lãnh đạo cao nhất của Đảng cộng sản Việt Nam từ năm 2011, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã để lại một di sản nổi bật, nhưng còn nhiều dang dở.
Với Chủ tịch nước Tô Lâm nay tạm thời giữ quyền điều hành Đảng cộng sản Việt Nam, chúng ta thử nhìn lại một số điểm nổi bật trong di sản của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã giao cho Chủ tịch nước Tô Lâm tạm thời giữ quyền điều hành Đảng cộng sản Việt Nam - Ảnh minh họa
Bề dày công tác chưa từng có
Là ủy viên Bộ Chính trị từ năm 1997 và làm Bí thư Thành ủy Hà Nội từ cuối 2000, kinh qua các vị trí Chủ tịch Quốc hội, Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam và từng giữ cả chức Chủ tịch nước (2018-2021), Giáo sư Nguyễn Phú Trọng có bề dày công tác hơn mọi chính trị gia Việt Nam nhiều thập niên qua.
Thế nhưng, dù ông đã từng nắm các chức vụ cao nhất, và quan trọng nhất trong bộ máy chính trị Việt Nam hơn một phần tư thế kỷ, dấu ấn lớn nhất, di sản được thế giới biết đến nhiều nhất của ông là công cuộc chống tham nhũng, còn gọi là Đốt lò. Trong tiếng Anh báo chí, cứ nói tới "blazing furnace" là người ta biết ngay là công trình của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ở Việt Nam.
Đối nội, một di sản dang dở
Tuy thế, đây là một di sản còn dang dở và đang để lại khá nhiều vấn đề cho hệ thống chính trị Việt Nam mà ai kế vị ông cũng phải giải quyết.
Để hiểu được động lực cao nhất thúc đẩy ông thực hiện công cuộc làm trong sạch chính đội ngũ các đồng chí của mình mà ông theo đuổi tới giờ phút cuối cùng, có lẽ cần tìm hiểu tư duy Nguyễn Phú Trọng.
Hồi tháng 1/2021, Tiến sĩ triết học Nguyễn Hữu Liêm có viết cho Diễn đàn BBC tiếng Việt một bài nói Tổng bí thư Trọng mang hình ảnh "người cộng sản cuối cùng", hàm ý ông là "nhà lãnh đạo Việt Nam trung kiên duy nhất còn lại vốn tin tưởng cao độ vào giáo điều chủ nghĩa Mác-Lê cũng như vai trò của Đảng cho tương lai Việt Nam".
Chiến dịch đốt lò đã khiến nhiều nhân vật cấp cao, thậm chí cả thành viên "Tứ Trụ", phải mất chức, nhiều người đi tù
Giáo sư Trọng muốn Đảng thay đổi để "trường tồn cùng dân tộc Việt Nam".
Ở vị trí đó, ông mở chiến dịch Đốt lò để "cứu Đảng" vì đã nhìn thấy nạn tham nhũng mà những người Marxist tin là do kinh tế thị trường (tư bản) đem lại, tàn phá lý tưởng trong Đảng cộng sản.
Nhưng nay, vào năm 2024 thì chúng ta có thể thấy từ lý tưởng tới hành động và kết quả thì sự nghiệp của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng có thể đề cập tới ở các điểm sau :
Một là ông Trọng đã trở thành vị lãnh đạo kiêm nhà lý luận ý thức hệ (ideologue) cuối cùng của Đảng cộng sản Việt Nam. Sau ông chắc chắn chính trị Việt Nam sẽ thay đổi, rất khó có chuyện một ai đó lên vị trí cao nhất bằng con đường lý luận, bằng lý thuyết về chủ nghĩa xã hội. Đơn giản là xã hội và con người Việt Nam đã thay đổi nhanh, nhiều và vượt xa các vấn đề mà hệ lý luận này có thể kiến giải và tạo giải pháp.
Hai là sự nghiệp chống tham nhũng để làm trong sạch Đảng cộng sản Việt Nam của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng không chỉ chưa hoàn tất mà còn làm bộc lộ ra các căn bệnh trầm kha của hệ thống chính trị Việt Nam. Tham nhũng tiền triệu tính bằng đô la Mỹ không còn làm người ta ngạc nhiên vì tiền thất thoát, mất mát, chuyển ra nước ngoài phi pháp đã lên tới con số hàng tỷ đô la, như báo chính chính thống đề cập tới các đại án.
Ba là có một hệ quả khác, ông không trông đợi, là thay vì làm tăng niềm tin vào bộ máy thì Đốt lò làm giảm đi rất nhiều niềm tin trong nhân dân vào năng lực cầm quyền, vào tính liêm chính của bộ máy quan chức. Chỉ số cảm nhận tham nhũng ở Việt Nam được quốc tế ghi nhận là có tiến bộ, nhưng với người dân và doanh nghiệp thì các cách thức moi tiền tinh vi, bằng cả công nghệ cao, bằng ngân hàng, bằng các luật lệ mới có vẻ lại nảy sinh sâu rộng hơn, gây tác động xấu đến nền kinh tế. Khi nghe tin ông Trọng bệnh nặng, trên mạng xã hội Việt Nam xuất hiện nhiều câu nói đại loại như "tiếc ông, thương ông" nhưng "không thương gì bộ máy tham lam, lạm quyền, hành dân".
Bốn là vấn đề chuyển giao quyền lực và việc bố trí "Tứ Trụ". Đây cũng là lĩnh vực ông Nguyễn Phú Trọng chưa hoàn tất. Để cầm quyền liên tiếp nhằm theo đuổi lý tưởng chống tham nhũng, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã phải phá lệ về nhân sự như tuổi về hưu và một loạt quy định nội bộ khác, tạo ra khá nhiều giải pháp tình thế về nhân sự cấp cao. Đốt lò cũng hạ bệ liên tiếp nhiều nhân vật cấp cao nhất trong Bộ Chính trị, khiến "vốn nhân sự" của Đảng cộng sản hụt đi nhanh chóng chỉ trong vòng 12 tháng qua, mà thế hệ kế tục thì chưa được chuẩn bị, tạo ra lo ngại trong dân chúng và các đối tác quốc tế về sự "ổn định chính trị" vốn được ca ngợi ở Việt Nam.
Sắp tới, Việt Nam sẽ lại tiếp tục chọn các giải pháp tình thế, ra các quyết định bất thường hay không ? Mô hình "Tứ Trụ" có còn giá trị hay không ?
Các nước trong khu vực và các đối tác chiến lược của Việt Nam đều đang chăm chú chờ xem.
Đối ngoại : những bước ngoặt lớn
Về mặt đối ngoại, di sản của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng để lại tươi sáng hơn hẳn vấn đề nội trị. Có thể nói, là người thuộc thế hệ còn có tuổi trẻ thời Chiến tranh Việt Nam, dù không ra chiến trường, không phải cựu binh, ông đủ uy tín để thiết lập các quan hệ truyền thống với Trung Quốc và Nga, nhưng cũng đã mở lối để Việt Nam tạo lập và nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược và chiến lược toàn diện với phương Tây, nhất là Hoa Kỳ.
Không chỉ thuyết phục được người Mỹ công nhận tính chính danh của hệ thống chính trị do ông điều hành, ông còn được họ mời sang thăm Nhà Trắng như một nguyên thủ quốc gia, và bản thân đã đón, gặp mấy đời tổng thống Mỹ kế tiếp nhau tới Hà Nội. Các nhiệm kỳ của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng có thể nói đã hoàn toàn khép lại quá khứ tàn khốc của cuộc chiến Mỹ-Việt và đây là một thành công rất lớn, mở đường cho tương lai.
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng được Tổng thống Mỹ Barack Obama tiếp tại Phòng Bầu Dục vào ngày 7/7/2015, sự kiện được đánh giá mang tính bước ngoặt
Tổng thể về trào lưu và chính sách
Nhìn rộng ra, thì "nền chính trị Nguyễn Phú Trọng" tuy vậy vừa có tính đặc thù Việt Nam, vừa có những nét giống một trào lưu đang xảy ra trên toàn cầu, đó là cách vận động mạnh tay, hơi dân túy để bảo lưu quá khứ, đề kháng trước một số tác động mà các nhà chủ trương cho là trái chiều của Toàn cầu hóa. Xu thế này đang có ở cả Hoa Kỳ, Ấn Độ, Nga, Hungary, ở Anh (Brexit hàm ý lưu luyến thời đế chế), và ở Trung Quốc với khẩu hiệu Phục hưng dân tộc Trung Hoa.
Cụ thể ở Việt Nam thì Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chọn cách hiện đại hóa quốc gia và hội nhập qua con đường đơn tuyến làm trong sạch Đảng để dùng Đảng trị nước. Mục tiêu này tạm gọi là "make the Party great again", tạo tính chính danh mới qua tăng trưởng kinh tế, đồng thời khơi dậy truyền thống cách mạng to lớn thời kháng chiến của Đảng cộng sản Việt Nam.
Phương pháp được áp dụng pha trộn ý thức hệ Leninist thiên về kiểm soát, sử dụng truyền thông đại chúng, mạng xã hội không do chính phủ nắm để tạo phong trào quần chúng vì chính thể, đồng thời trấn áp các tiếng nói phi chính thống đang đòi các giá trị phổ quát. Cách làm này về cơ bản đã chứa đựng nhiều mâu thuẫn tự thân, vì muốn vừa hiện đại hóa, vừa bảo lưu nhiều cái cũ, nên có mặt hiệu quả và không hiệu quả.
Câu hỏi là (những) người kế vị ông sẽ tiếp tục dùng con đường Đảng để trị nước hay chọn cách khác. Đây là câu hỏi mấu chốt cho giai đoạn tới của chính trị Việt Nam.
Chọn cách nào thì cũng có hệ quả tích cực và hệ lụy tiêu cực vì thế giới ngày nay hiếm có chuyện ai đó nắm được chiếc "chìa khóa vàng" vạn năng để giải quyết vô số vấn đề chồng chéo, mâu thuẫn nhau trong một xã hội, không cứ gì ở Việt Nam. Các thách thức cho mọi cơ chế quyền lực vừa và nhỏ đều sẽ rất lớn và gia tăng độ nóng, nhất là từ tháng 11 năm nay, sau bầu cử tổng thống Hoa Kỳ.
Nguyễn Giang
Nguồn : BBC, 19/07/2024
Nguyễn Giang là nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện ISEAS-Yusof Ishak Institute (Singapore). Ông từng giữ các chức vụ trưởng biên tập vùng Đông Á và BBC tiếng Việt của BBC World Service.
**************************
Hành trình của Nguyễn Phú Trọng đã chấm dứt
Nam Việt, RFA, 19/07/2024
Khi dân Việt Nam đang ngẩn tò te, không ai biết chuyện gì đang diễn ra sau cánh màn nhung của chóp bu Ba Đình, nhưng hầu như các nhà quan sát quốc tế và các hãng tin lớn đều nhận được nguồn tin riêng từ Hà Nội, rằng ngày 18/7, một thông cáo ban hành ngày, đầy ngụ ý, cho hay nhà lãnh đạo cuộc đốt lò của đảng cộng sản, ông Nguyễn Phú Trọng, đang hấp hối. Thậm chí, nhiều nguồn tin đồn đãi bắt đầu lan nhanh từ ngày 19, cho biết chính quyền đã chuẩn bị một hậu sự, bao gồm cuộc chuyển giao quyền lực trong nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam.
Có nhiều lời bàn, thậm chí là thuyết âm mưu được dẫn giải, cho rằng Nguyễn Phú Trọng có thể bị đẩy nhanh đến cái chết hơn, tương tự như các Trần Đại Quang, Nguyễn Bá Thanh, Phạm Quý Ngọ… nhưng thực tế thì ông Trọng đã gắng gượng hết sức sống của mình trong giai đoạn cuối đời mình để chứng kiến cuộc "đốt lò vĩ đại" của mình, bao gồm cắn răng nhìn những tay chân thân tín của mình cũng bị bị cháy đỏ vì tuyên bố không thể rút lại của ông "đốt lò không có vùng cấm".
Trọng yếu dần, là điều thấy rõ về thể chất, nhưng khó ai biết được là Trọng có yếu đi vì tuyệt vọng khi thấy cơ đồ mình dựng ra, trở thành chuyện dọn ổ sẵn cho một kẻ quyền lực tàn bạo tiến vào. Mấy tháng nay, kể từ khi con cờ sắp đặt quan trọng của ông Trọng là Vương Đình Huệ bị vạch mặt sai phạm, ông gần như vắng mặt rất nhiều trong các cuộc tiếp khách nước ngoài. Trong phân tích của nhiều đài nước ngoài có được trong tay băng hình cuộc tiếp miễn cưỡng của Trọng với Putin, người ta thấy Putin phải nghiêng người nói với ông Trọng (không phải vì ông ta không nghe được, vì mọi thứ đã có thông dịch viên), vì vẻ mặt đờ đẫn không có dấu hiệu sự sống của Trọng đã khiến Putin phải tiếp xúc gần hơn trước ống kính ngoại giao.
Cũng vài lần, các tin tức lan đi trên các trang mạng cho thấy thời gian ra vào Viện quân y 108 của ông Trọng bắt đầu nhiều hơn, nhưng mọi thứ vẫn bị bưng bít như kiểu "tao vẫn khỏe chứ có chi mô", bởi sức khỏe của lãnh đạo cộng sản Việt Nam luôn là điều tối mật.
Ông Trọng đã cố giữ cho mình một hình ảnh thanh liêm và là một người cộng sản chân chính, nhưng mọi thứ vỡ toang vào những ngày cuối của ông, với hồ sơ sai phạm đến 3000 tỷ của dự án Ciputra Hà Nội, thời mà ông Trọng là bí thư Hà Nội. Thậm chí cay nghiệt hơn, khi vắng mặt ông, câu hỏi đặt ra về trách nhiệm sai phạm của Trọng trong vụ Ciputra được cất lên ở giữa Quốc Hội. Dĩ nhiên, ai cũng biết, đó là một trong những đòn quyết định của Tô Lâm khi dấy động hồ sơ cũ để chỉ ra : Kẻ đốt lò cũng tham nhũng như ai.
Cay đắng hơn, kẻ mà ông Nguyễn Phú Trọng vẫn luôn xem như hổ nuôi trong nhà, lại chính là người nhẹ nhàng chiếm lấy ghế Tổng bí thư của ông, mà theo thông cáo nhanh lẹ, bất thường chưa từng có " Bộ Chính trị đã giao Chủ tịch nước Tô Lâm quản lý Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và Ban Bí thư". Bộ Chính trị là ai ? Họp khi nào, lấy ý kiến thế nào mà nhanh gọn vậy ? Hay Bộ Chính trị chỉ là những đảng viên cấp cao mà giờ đây cũng nơm nớp nhìn Tô Lâm đang nắm hồ sơ tham nhũng của mình ?
Trọng có thể là một đảng viên cộng sản, lý tưởng với thế chế sẽ trong sạch của mình, tương tự như Gorbachev của Liên Xô cũ, nhưng hành động của Gorbachev thì đem đến sự sụp đổ của một đế chế độc tài, mở ra những cơ hội cho nhiều quốc gia bị buộc tham gia về hệ thống cộng sản của Stalin dựng nên. Còn Trọng thì trong cuộc đốt lò lý tưởng của mình, ông đã không ngờ mình làm sụp đổ hệ thống lãnh đạo tứ trụ, để cho một tên độc tài tàn bạo sẽ nắm tập quyền.
Nguyễn Phú Trọng được nhiều các nhà phân tích thời sự quốc tế nhận định là một người đáng kính trọng về chuyện thanh liêm, hành động chống tham nhũng không mệt mỏi. Nhưng thời đại của Nguyễn Phú Trọng là thời đại mà Việt Nam tương nhượng với Trung Quốc nhiều hơn, hình thành một hệ thống đa nghi và chống phương tây đến tận cùng, Và tồi tệ hơn, đàn áp một cách dã man hơn, với vô số những người bất đồng chính kiến đã vào tù theo điều 331 và 117, và phân quyền cho các hệ thống công an khắp đất nước tùy tiện hành động đàn áp với người dân.
Kẻ thù lớn của Trọng không phải là những cán bộ đã suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Mà quan trọng hơn hết, Trọng luôn căn dặn công an phải hành động mạnh mẽ đối với những thành phần đòi đa nguyên, đa đảng và chống xã hội dân sự một cách triệt để.
Các thống kê cho thấy, là có hàng chục ngàn vụ tham nhũng, lạm dụng quyền để trục lợi cá nhân đã bị xử. Thống kê của Đảng cộng sản Việt Nam cũng cho thấy là có khoảng 175.000 đảng viên đã bị kỷ luật hay bị trừng phạt. Nhưng trên thực tế đó là việc đảng+ sản đang. Xử tội những thành viên phản bội mình. Theo điều lệ. Còn với dân tộc Việt Nam và đất nước, thì Nguyễn Phú Trọng đã đẩy mọi thứ bóng tối mơ hồ và đầy đen tối của con đường giữ vững lý thuyết cộng sản, bao gồm các vụ đàn áp và gán tội không cần chứng cớ.
Có câu hỏi ra được đặt ra, là vì sao, với kinh nghiệm hoạt động quốc tế và hệ thống tư vấn đang vận hành chung quanh mình, tại sao Thủ tướng Phạm Minh Chính không nhận nhiệm vụ lãnh đạo thay ông Trọng vào lúc này, mà lại là Tô Lâm, một người vừa mới nhậm chức, cũng như đầy tai tiếng ở Châu Âu ?
Những ý kiến ẩn danh trong nội bộ cộng sản Việt Nam khẳng định một điều rằng Lâm và Chính chưa bao giờ thuận ý với nhau, bằng mặt mà không bằng lòng. Điều này không chỉ thể hiện ở trong nội bộ, mà thậm chí bộc lộ ở ngay trong những cuộc công du mà hai người có cùng chuyến đi. Và dĩ nhiên, vụ án của bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn – người tình của ông Chính theo đồn đãi - vẫn được tái đi tái lại, nhắc liên tục, cũng là cách mà Tô Lâm muốn ra mặt vỗ vai Phạm Minh Chính.
Cuộc họp mật của Bộ chính trị về chuyện sắp đặt cho Tô Lâm thay quyền lãnh đạo tạm thời, thế cho ông Nguyễn Phú Trọng, không thấy ý kiến gì của Thủ tướng Chính cho thấy, Chính cũng nhận ra kẻ thù của mình đã cầm sẳn vũ khí gì trong tay. Khi cái chết của Nguyễn Phú Trọng, cuộc chiến cuối của hai đồng chí từng cùng ngành Công an chắc chắn sẽ diễn ra, êm thắm hay gay gắt thì cũng rất khó lường.
Những bản tin của nhà nước khẳng định về chuyện chấm dứt thời kỳ cầm quyền của ông Trọng được chứng minh việc trao cho ông ta huân chương Sao Vàng, một huân chương vốn phần lớn là được truy tặng. Nhưng dù chết ở thể chất hay tinh thần, Nguyễn Phú Trọng sẽ khó nhắm mắt, vì ông ta biết tự mình đã làm sụp đổ cả một cơ đồ cộng sản lý tưởng, khi vô tình dọn mâm sẵn cho Tô Lâm bước vào ăn món bò dát vàng.
Nam Việt
Nguồn : RFA, 19/07/2024
**************************
Một đời công cốc có đòi được không ?!
Nam Gia, RFA, Thứ Sáu, 07/19/2024
Ông Nguyễn Phú Trọng - Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam - vừa được trao tặng huân chương Sao Vàng ngày 18/07/2024 vào lúc 13 giờ 43 phút - báo VnExpress cho hay [1].
Ông Nguyễn Phú Trọng - Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam - vừa được trao tặng huân chương Sao Vàng ngày 18/07/2024 tại
Sau đó 16 phút, cũng báo VnExpress đưa tin (trích) : "...ưu tiên dành thời gian để Tổng bí thư tập trung điều trị tích cực và để bảo đảm công tác điều hành chung của Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, căn cứ Quy chế làm việc của Ban chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư khóa 13, trước mắt Bộ Chính trị phân công ông Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước chủ trì công việc của Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định…"(hết trích) [2].
Bỏ qua 6 con chữ dài dòng và rối rắm "tập trung điều trị tích cực" - ông Trọng được báo giới loan tin - bởi vì Điều lệ Đảng cộng sản Việt Nam - văn bản tối cao cho hoạt động của toàn thể đảng viên và các tổ chức đảng từ cấp cơ sở đến trung ương - gồm 48 điều [3], để đi vô chi tiết điều lệ, người ta không thấy quy định vai trò - chức trách - quyền hạn của Tổng bí thư. Càng không tìm thấy, khi Tổng bí thư vắng mặt vì bất cứ lý do nào đó, Đảng cộng sản Việt Nam sẽ giải quyết ra sao. Đây là một lỗ hổng rất lớn trong điều lệ đảng, vốn mang tính pháp quy không thể thiếu được. Lỗ hổng đó đã làm bối rối Đảng cộng sản Việt Nam. Chính vì lẽ đó, nội bộ người cộng sản Việt Nam đã buộc phải chọn ngay ông Tô Lâm - xét trên nhiều phương diện, tạm hội đủ các điều kiện để thay mặt ông Trọng, vào lúc tình huống bất ngờ xảy ra.
Song song với việc đảm đương chức trách Tổng bí thư, báo Thanh Niên ra ngày 19/07/2024 cho biết : "Tối muộn 18/7, ban tổ chức ra thông báo hoãn vì lý do kỹ thuật" cho chương trình Vĩ tuyến 17 - Khát vọng hòa bình dự kiến diễn ra ngày 19/7 tại Kỳ đài bờ Bắc - Khu Di tích Đôi bờ Hiền Lương (tỉnh Quảng Trị)". Trong khi đó, đài VOA có bài "Chương trình chính luận lớn bị hoãn ở Quảng Trị sau tin Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ‘điều trị tích cực’ [5]. Một chương trình mang ý nghĩa chính trị quan trọng cỡ này, tại sao đến "tối muộn" báo giới mới đưa tin, với nguyên nhân "lý do kỹ thuật" nghe thật mơ hồ ?!
Vĩ tuyến 17 - lằn ranh phân đôi mảnh đất hình chữ S - mang đầy ý nghĩa lịch sử chánh trị, được vạch ra vào ngày 21/7/1954. Tính đến nay - tròn 70 năm - người Pháp đã rút quân từ lâu nhưng máu và nước mắt vẫn triền miên chảy dài, theo khoảng thời gian đó !
Ông Nguyễn Phú Trọng sanh ngày 14/4/1944. Ngày phân đôi Nam - Bắc, ông ta chỉ là cậu bé lên mười. Giờ đây, một ông già tuổi 80 đang phải "điều trị tích cực" bởi sự săn sóc tận tình của bác sĩ. Chỉ có điều, ông già đó là "người đứng đầu thiên hạ" trong xứ sở "thiên đàng mù lòa" mới đáng ngẫm suy ! Chính vì lẽ đó, người đời thường kiểm đếm "di sản" của những nhân vật chính trị gia trên toàn thế giới, khi họ khuất núi. Dĩ nhiên, ông Nguyễn Phú Trọng cũng xứng đáng để làm cái việc "cân - đong - đo - đếm" - chi ly như thời bao cấp - những "di sản" của ông ta để lại. Có gì nhỉ ? Nhắc đến đương kim Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, phải thành thật mà nói, có quá nhiều phát ngôn và việc làm cần mổ xẻ. Tuy vậy, có một phát ngôn và một việc làm, bàn dân thiên hạ không thể nào quên.
Phát ngôn "Tổng bí thư phải là người miền Bắc, phải là người có lý luận !" vào năm 2015 [5]. Có lẽ cho đến nay, ông ta đã thành toại.
Việc làm nổi bật nhứt mang tên "Đốt Lò" được ông ta khởi xướng vào năm 2013. Với quyết tâm cao độ và tràn đầy hứng khởi, cùng "niềm tin tất thắng" được nhồi sọ hàng chục năm qua nhưng quả đáng tiếc ! Bởi hơn 10 năm qua, lòng nhiệt thành "vì dân vì nước" của ông Trọng đã phơi bày thất bại toàn diện với hàng ngàn đảng viên, trong đó các đảng viên cấp cao và siêu cao lần lượt vô tù và rời ghế trong lặng lẽ. "Lò" càng cháy rực, người cộng sản Việt Nam càng sa lầy. Nếu không sa lầy, có lẽ quy định "bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm" đã không có lý do để chào đời hoặc mới đây, ngày 18/7/2024, trang tạp chí điện tử của hội Luật Sư Việt Nam cho biết [7] "... Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho hay, để thể chế hoá quy định 148-QĐ/TW của Bộ Chính trị về thẩm quyền của người đứng đầu trong việc tạm đình chỉ công tác đối với cán bộ cấp dưới trong trường hợp cần thiết hoặc khi có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Dự thảo Nghị định bổ sung quy định về tạm đình công tác đối với công chức trong trường hợp cần thiết (về thẩm quyền tạm đình chỉ, căn cứ tạm đình chỉ, thời hạn tạm đình chỉ, quy trình xem xét tạm đình chỉ).".. đối với cán bộ cố tình đùn đẩy, né tránh trách nhiệm. Rõ ràng, khi "Đốt Lò", ông Trọng cùng Bộ Chính trị không hề nghĩ ra những "thanh củi mục nát phẩm giá đảng viên" biết... co rút lại để tránh bị thẩy vô "lò" (!).
Một phát ngôn ngạo nghễ đã thành toại, một việc làm "vì dân vì nước" đã thất bại - Đã đủ cho ông Trọng nhẹ nhàng về với "Mác - Lê Nin thế giới người hiền" như vị "cha già dân tộc" của ông ta chưa nhỉ?
Nay có thơ rằng :
Sao Vàng tặng Tổng bí thư
Anh Nguyễn Phú Trọng hao hư sao rồi?
Sao Vàng năm cánh bồi hồi
Nhớ thời vùng vẫy đứng ngồi không yên
"Đốt Lò" anh quyết ưu tiên
Tham ô hủ bại dẹp liền gian tham
Mười năm quả thật gian nan
Công thành danh toại tưởng an thân già
Bỗng đâu tai biến đọa đày
Cuối đời bại xụi mơ màng tơ vương
Một đời phận lỡ ẩm ương
Gàn gàn dở dở thiệt thương giống nòi
Hốc hang rách nát lều chòi
Một đời công cốc có đòi được không ?!
Nam gia
Nguồn : RFA, 19/07/2024
[1] https://vnexpress.net/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-duoc-trao-tang-huan-c...
[2] https://vnexpress.net/bo-chinh-tri-thong-bao-ve-suc-khoe-cua-tong-bi-thu...
[3] https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Dieu-le-Dang-Cong-s...
[4] https://thanhnien.vn/hoan-chuong-trinh-nghe-thuat-vi-tuyen-17-khat-vong-...
[5] https://www.voatiengviet.com/a/chuong-trinh-chinh-luan-lon-hoan-quang-tr...
[6] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/ReadersOpinions/north-peo-ug...
[7] https://lsvn.vn/de-xuat-tam-dinh-chi-cong-tac-voi-can-bo-co-tinh-dun-day...
***************************
Sự ra đi của ông Trọng ảnh hưởng đến tương lai chính trị Việt Nam như thế nào ?
RFA, 18/07/2024
Thông tin Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tập trung điều trị bệnh và Chủ tịch nước Tô Lâm được Bộ Chính trị phân công thay quyền ông Trọng điều hành công việc của Đảng cộng sản Việt Nam được đưa ra cùng với đồn đoán là ông Tô Lâm sẽ kiêm nhiệm cả hai vị trí tổng bí thư và chủ tịch nước. Như vậy ngay cả khi lúc này ông Trọng vẫn còn sống, ông đã rời khỏi quyền lực thực tế. Sự "ra đi" về mặt quyền lực của ông Trọng giữa nhiệm kì của đại hội 13 sẽ ảnh hưởng thế nào đến chính trị Việt Nam trong tương lai ? Các chuyên gia, các nhà quan sát trong nước và quốc tế chia sẻ với RFA về vấn đề này.
Ông Tô Lâm (trái) và ông Nguyễn Phú Trọng (giữa) dự hội nghị Đảng ủy Công an Trung ương, ngày 7/12/2022 - Bộ Công an Việt Nam
Ảnh hưởng của di sản "trường hợp đặc biệt", không về hưu
Lãnh tụ cộng sản Cuba là Phidel Castro từng nói "cách mạng không bao giờ nghỉ hưu", và bản thân Phidel cũng không nghỉ hưu, làm tổng bí thư đến chết. Đối với Giáo sư Zachary Abuza, ông Trọng sẽ được ghi nhớ vì nhiều điều. Trong đó, điều đầu tiên ông Trọng sẽ được ghi nhớ là nhiệm kỳ Tổng bí thư thứ ba chưa từng có của ông đã phá vỡ quy tắc hai nhiệm kỳ được thiết lập từ thời kỳ Đổi mới 1986. Và theo hầu hết các nhà phân tích, quyết định không về hưu sau nhiệm kỳ 2 của ông Trọng là quyết định ảnh hưởng lớn đến chính trị Việt Nam về sau.
Trao đổi với RFA, Tiến sĩ Nguyễn Quang A, nhà quan sát chính trị Việt Nam ở Hà Nội, nhận định rằng quyết định không về hưu sau khi hết hai nhiệm kỳ của ông Trọng gắn liền với nhiều thất bại khác của ông Trọng, trong đó, thất bại lớn nhất là không tìm được người kế vị ở thời điểm đó. Ông nói :
"Đấy là một di sản rất dở của ông ấy. Ông ấy đã ngồi xổm lên Điều lệ Đảng. Đó là điểm mà tôi nói là tham quyền cố vị.
Ông ấy đã thất bại hoàn toàn trong việc chọn người kế vị, một việc quan trọng của mọi chế độ. Mọi chế độ đều cần có cơ chế chọn người kế vị giỏi, một cách minh bạch để việc kế vị diễn ra tốt đẹp. Đáng tiếc là ông ấy đã thất bại.
Đến bây giờ, ông ấy già yếu, mà sự ra đi về mặt quyền lực của ông không được chuẩn bị một cách kỹ lưỡng. Thì chắc chắn nó dẫn đến hậu quả là sự tiến triển của nền chính trị Việt Nam sắp tới.
Bây giờ chắc chắn là kỷ nguyên của ông Nguyễn Phú Trọng đã qua, kỷ nguyên của ông Tô Lâm bắt đầu. Chúng ta khó lòng mà nhìn thấy trước được là kỷ nguyên mới này sẽ đi tiếp như thế nào".
Tiến sĩ Nguyễn Quang A đặt ra hai giả thuyết. Một là nhìn về những gì ông Tô Lâm làm trong quá khứ thì sẽ thấy đáng lo ngại nhiều hơn. Vì Bộ Công an thời ông Tô Lâm làm bộ trưởng đã bắt nhiều nhà hoạt động xã hội dân sự, soạn thảo nhiều bộ luật có tính bảo thủ cho Quốc hội. Tuy nhiên, vẫn còn khả năng thứ hai, thấp hơn, là khi đã nắm quyền lực tuyệt đối trong tay, ông Tô Lâm có thể thực hiện một số cải cách. Các cải cách này có thể xảy ra với sự đấu tranh, đòi hỏi của người dân, sức ép của tình hình quốc tế, đội ngũ cố vấn thân cận của ông Tô Lâm cũng như do nhiều yếu tố khác.
Ông Tô Lâm kế thừa quyền lực
Theo Giáo sư Carlyle Thayer, quyết định hôm 18/7 của Bộ Chính trị giao nhiệm vụ chủ trì công việc của Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư cho Chủ tịch nước Tô Lâm cho đến khi sức khỏe ông Trọng bình phục là theo đúng quy định mà Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Trung ương đã cam kết. Do đó, sẽ không có sự gián đoạn lớn trong chính sách đối nội và đối ngoại.
Vị giáo sư ở Đại học UNSW Canberra nhận xét rằng quyết định giao quyền lực cho Tô Lâm làm người tạm quyền thay ông Trọng là một quyết định thận trọng vì nó mang lại khoảng thời gian gần 18 tháng để chuẩn bị cho Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV. Đây là thời gian cần thiết cho một quá trình xây dựng sự đồng thuận có trật tự về ban lãnh đạo mới, cũng như chính sách kinh tế - xã hội và đối ngoại trong nước giai đoạn 2026-2030.
Giáo sư Zachary Abuza chia sẻ với RFA rằng ông hy vọng việc ông Tô Lâm cầm quyền sẽ chấm dứt đấu đá chính trị nội bộ trong 17 tháng tới cho đến khi Đại hội Đảng lần thứ 14 được tổ chức. Ông cho rằng Chủ tịch Tô Lâm sẽ giữ chức quyền Tổng bí thư. Ông ấy đã thay thế Trọng, người đã vắng mặt các cuộc họp quan trọng và trông rất yếu đuối khi xuất hiện trước công chúng.
Mặc dù Việt Nam tự hào về khả năng lãnh đạo tập thể và đã tách biệt các chức vụ chủ tịch nước và tổng bí thư, nhưng nhiều khả năng là ông Lâm sẽ nắm giữ cả hai. Bản thân ông Trọng đã làm từ năm 2018-2021 sau cái chết của Chủ tịch nước Trần Đại Quang. Điều đó cũng hợp lý, theo nhận xét của vị chuyên gia về Việt Nam ở Đại học Chiến tranh Quốc gia Hoa Kỳ.
Hướng đến đại hội 14
Giáo sư Carlyle Thayer cho rằng Ban chấp hành Trung ương sẽ triệu tập để phê chuẩn vai trò lãnh đạo của ông Tô Lâm. Ông Tô Lâm sẽ đảm nhận vai trò Tổng bí thư trong việc lập kế hoạch cho Đại hội Đảng lần thứ XIV, trong đó có việc sửa đổi Cương lĩnh, Điều lệ của Đảng và các văn bản chính sách quan trọng khác. Ngoài ra, ông Lâm sẽ giám sát công việc của tiểu ban nhân sự, chịu trách nhiệm kiểm tra và phê duyệt các ứng cử viên tranh cử vào Ủy ban Trung ương mới và "tứ trụ" lãnh đạo. Đồng thời, trên cương vị Chủ tịch nước, Tô Lâm sẽ tiếp tục đại diện cho Việt Nam gặp gỡ các đối tác tại các diễn đàn quốc tế hoặc trong các chuyến thăm trao đổi tại Việt Nam.
Đồng quan điểm với Carlyle Thayer, Giáo sư Zachary Abuza cũng nhận xét rằng nếu ông Lâm được bổ nhiệm làm quyền Tổng bí thư trong 17 tháng tới, ông sẽ có cơ hội rất vững chắc để trở thành Tổng bí thư tại Đại hội 14, mặc dù ông sẽ cần phải yêu cầu miễn trừ tuổi tác.
Tuy vậy, theo Giáo sư Zachary, các nhà quan sát phải cân nhắc rằng Ban chấp hành Trung ương, vốn có quyền lực hơn nhiều so với Ban chấp hành Trung ương bên Trung Quốc, có thể muốn làm trong sạch lĩnh vực này và bầu ra một bộ Chính trị và tổng bí thư hoàn toàn mới. Tôi có cảm giác rằng Ban chấp hành Trung ương Đảng không hài lòng với sự bất ổn chính trị do tham vọng của ông Tô Lâm gây ra. Những cái tên như Lương Cường đã được đưa ra như một ứng cử viên dù yếu hơn.
Luật sư Đặng Đình Mạnh cho rằng lúc này chẳng có ai có thể thách thức được vị thế số một của ông Tô Lâm trước cơ hội tiếp nhận chiếc ghế tổng bí thư, đồng thời, sẽ sớm tiếp nhận hợp nhất với chức vụ chủ tịch nước mà ông ấy đang nắm giữ. Thu giang sơn về một mối dưới bàn tay của lực lượng công an, tuy vậy, theo Luật sư Đặng Đình Mạnh, người ta "khó mà cho rằng điều ấy sẽ giúp mở ra thời kỳ ổn định chính trị mới dưới họng súng. Trái lại, hệ thống quyền lực chính trị Việt Nam ở thượng tầng sẽ vẫn tiếp tục bất ổn trong tương lai gần".
Luật sư Đặng Đình Mạnh giải thích, vì lẽ, với việc ông Nguyễn Phú Trọng tự đặt ra ngoại lệ "trường hợp đặc biệt" để duy trì quyền lực cá nhân của mình trong nhiệm kỳ tổng bí thư thứ ba vào đầu năm 2021, đã chẳng khác gì việc mở chiếc hộp "Pandora" đầy tai ác khi ông ấy tùy tiện dẫm đạp lên điều lệ đảng. Điều đó gây nên hậu quả rất nghiêm trọng về sự khủng hoảng niềm tin, tôn trọng điều lệ đảng đối với các đảng viên cao cấp đầy tham vọng trước cơ hội thay đổi nhân sự theo cách không cần tuân thủ điều lệ đảng nữa. Ông Tô Lâm sẽ sớm nắm giữ chiếc ghế tổng bí thư theo cách ấy.
"Xứ sở này, còn trả giá đến mức nào nữa trước khi đến hồi thái lai… ?" - Luật sư Đặng Đình Mạnh đặt câu hỏi.
Nguồn : RFA, 19/04/2024
********************************
Đời sau sẽ nhớ gì về ông Nguyễn Phú Trọng ?
RFA, 18/07/2024
Trưa ngày 18/7/2018, Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam ra thông báo về tình hình sức khỏe của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. Thông báo cũng cho biết Bộ chính trị phân công ông Tô Lâm nắm mọi công việc của Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Cũng trong ngày này, Chủ tịch nước Tô Lâm trao Huân chương Sao vàng, huân chương cao nhất của nhà nước Việt Nam, cho ông Nguyễn Phú Trọng. Nhân dịp này, RFA trao đổi với một số chuyên gia về di sản của ông Nguyễn Phú Trọng.
Ông Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại cuộc họp báo sau khi tiếp đón Tổng thống Joe Biden tại Hà Nội ngày 10/0/2023 – Reuters
Di sản giáo điều của ông Trọng
Ông Trọng từng nổi tiếng với câu nói năm 2013 "Hiến pháp là văn kiện chính trị pháp lý quan trọng vào bậc nhất sau Cương lĩnh của Đảng". Câu nói ấy đặt cương lĩnh của Đảng cộng sản Việt Nam cao hơn Hiến pháp quốc gia.
Theo Giáo sư Zachary Abuza ở Đại học Chiến tranh Quốc gia ở Washington DC, ông Trọng là một người ôm ấp ý thức hệ cộng sản suốt đời. Ngoài khoảng thời gian 5 năm ngắn ngủi làm Chủ tịch Quốc hội, toàn bộ sự nghiệp của ông là một nhà lý luận Mác-xít, trong đó có chức vụ tổng biên tập Tạp chí Cộng sản, tạp chí của Đảng cộng sản Việt Nam. Giáo sư Zachary chia sẻ rằng ông mong rằng trong thời gian tới, Đảng cộng sản Việt Nam sẽ thực dụng để bầu ra một tổng bí thư có kinh nghiệm thực tế hơn, bởi lẽ nền kinh tế Việt Nam quá lớn và phức tạp đối với "một người mới vào nghề".
Ngoài ra, Giáo sư Zachary nhấn mạnh rằng ông Trọng giống như Tập Cận Bình ở Trung Quốc, thực sự đã cố gắng khẳng định lại quyền kiểm soát của đảng đối với mọi hoạt động ra quyết định, ngay cả khi điều đó phải trả giá bằng sự ra đi của các nhà chuyên môn kỹ trị. Ông Trọng quan tâm đến sự kiểm soát của đảng hơn là tăng trưởng kinh tế. Ông đã thanh lọc một cách có hệ thống những nhà lãnh đạo có năng lực nhất, được cộng đồng doanh nghiệp quốc tế tin tưởng. Kết quả là, Giáo sư Zachary chỉ ra, Bộ Chính trị hiện tại có rất ít kinh nghiệm kinh tế, mà chủ yếu là 5 người xuất thân từ Bộ Công an và 3 người từ Quân đội.
Luật sư Vũ Đức Khanh, giáo sư thỉnh giảng ở Đại học Ottawa, Canada, cho rằng ông Trọng là "một người cộng sản kiên định, giáo điều và mù quáng". Dù biết phần lớn các đồng chí bên cạnh đã không còn tin vào chủ nghĩa xã hội nhưng ông vẫn tiếp tục hô hào bảo vệ chủ nghĩa xã hội, "bảo vệ Đảng như bảo vệ con ngươi trong mắt mình". Chính ông từng thú nhận rằng "đến hết thế kỷ 21 này không biết đã có chủ nghĩa xã hội hoàn thiện ở Việt Nam hay chưa", nhưng ông vẫn thành tâm kiên trì xây dựng cái không bao giờ có đó, như một thứ niềm tin tôn giáo. Vì vậy, Luật sư Vũ Đức Khanh cho rằng "ông Nguyễn Phú Trọng là người cộng sản cuối cùng ở Việt Nam. Chỉ còn ông ấy là thực sự tin cái điều không tưởng đó".
Trao đổi với RFA, Giáo sư Carlyle Thayer ở Đại học UNSW Canberra, cho rằng ông Nguyễn Phú Trọng sẽ được nhớ đến như một người kiên trì các nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ nghĩa xã hội, tư tưởng Hồ Chí Minh và là người đề xướng xây dựng đảng, cai trị độc đảng của Đảng cộng sản Việt Nam. Ông cũng sẽ được coi là một người thực dụng trong chính sách đối ngoại nhưng là người phản đối nghiêm khắc diễn biến hòa bình và "cách mạng màu".
Di sản đốt lò
Theo Giáo sư Zachary Abuza, ông Trọng sẽ được nhớ đến với chiến dịch chống tham nhũng rất sôi nổi, vốn là chủ đề chính trong suốt 13 năm cầm quyền của ông. Nhưng người ta nên nhớ đến ông Trọng vì chiến dịch đốt lò của ông đã khiến đảng yếu đi về mặt thể chế.
Cùng góc nhìn với Giáo sư Zachary Abuza, Luật sư Đặng Đình Mạnh, một nhà quan sát chính trị Việt Nam, cũng cho rằng công chúng sẽ nhớ nhiều đến ông Nguyễn Phú Trọng với tư cách là "ông chủ lò". Khi phát động đốt lò, ông ấy có mục đích không thể rõ ràng hơn là củng cố đảng. Nhưng qua đó, theo Luật sư Đặng Đình Mạnh, "ông Nguyễn Phú Trọng đã giúp phơi bày trọn vẹn bản chất của chế độ, không có gì khác ngoài một tập thể lãnh đạo bất tài, ăn tàn, phá hoại… lúc nào cũng chỉ nhăm nhăm trấn lột tài sản của người dân. Đến mức độ, công chúng không thể thấy đảng cầm quyền ấy có giá trị gì để mà cần củng cố".
Theo Luật sư Vũ Đức Khanh ông Nguyễn Phú Trọng cũng đã thường xuyên và chắc chắn sẽ còn được nhắc đến như một người đã tận tụy cho việc làm trong sạch hóa hàng ngũ Đảng cộng sản Việt Nam thông qua chiến dịch chống tham nhũng mà người dân hay gọi một cách nôm na là "đốt lò". Ông chắc chắn sẽ được nhớ đến như là "người đốt lò vĩ đại nhất" của Đảng. Nhưng có lẽ sự nghiệp "đốt lò" của ông sẽ phải vĩnh viễn theo ông đi vào lịch sử, theo Luật sư Vũ Đức Khanh, bởi tham nhũng là căn bệnh ung thư của chế độ và nếu không thay đổi chế độ thì Đảng này sẽ không bao giờ trong sạch. Tham nhũng có thể tạm được xem là "ổn định" nhưng sẽ không bao giờ bị loại bỏ.
Giáo sư Zachary Abuza nhận định rằng chiến dịch "lò đốt" của ông Trọng đã khiến đảng yếu đi về mặt thể chế, do đó, hình thành một cơ quan lãnh đạo ít có tính tập thể như trước. Ông Trọng đã chứng kiến tình trạng xáo trộn chính trị chưa từng có, với 7 trong số 18 thành viên Bộ Chính trị được bầu tại Đại hội 13 vào tháng 1 năm 2021 buộc phải từ chức. Ông thực hiện chiến dịch này vì ông thực sự tin rằng tham nhũng là một mối đe dọa hiện hữu đối với đảng, nhưng cuối cùng, theo Giáo sư Zachary, ông đã làm mất tính chính danh của đảng bằng cách vạch trần mức độ tham nhũng trong giới lãnh đạo cấp cao của đảng.
Trao đổi với RFA, Luật sư Đặng Đình Mạnh nhận xét rằng nhiều người đã công khai ao ước có một Gorbachev, người làm tan rã Liên bang Xô Viết, cho Việt Nam. Thật ra, có cần Gorbachev nữa không khi đã có Nguyễn Phú Trọng, người đã làm tan rã mối quan hệ giả hiệu về "Lòng dân, ý Đảng", người đã chứng minh cho thấy rằng chẳng có một "Lòng dân, ý Đảng" nào đang song hành cả, mà chỉ có lòng dân chán ghét về ý đảng độc tài, tàn phá tan hoang đất nước mà thôi - Luật sư Đặng Đình Mạnh đặt câu hỏi. Thế nên, theo Luật sư Mạnh, không có ai nghi ngờ gì về nỗ lực của ông Nguyễn Phú Trọng muốn cứu Đảng cộng sản Việt Nam để duy trì được quyền lực chính trị độc tôn, thế nhưng, mặt khác, cũng cần thấy rằng không có cái gọi là "thế lực thù địch" nào phá hoại Đảng cộng sản Việt Nam giỏi hơn ông Nguyễn Phú Trọng, người đang đứng đầu của đảng ấy. Luật sư Đặng Đình Mạnh kết luận: Đó là di sản của ông Nguyễn Phú Trọng mà người đời sau sẽ nhớ khi nhắc về ông ấy.
Di sản ngoại giao cây tre
Giáo sư Carlyle Thayer, Đại học UNSW Canberra, trao đổi với RFA rằng một trong những di sản mà ông Nguyễn Phú Trọng sẽ được nhớ tới là làm cho thuật ngữ "ngoại giao cây tre" trở nên phổ biến. Tuy nhiên, Luật sư Vũ Đức Khanh cho rằng học thuyết "ngoại giao cây tre" không có nội hàm, cũng chẳng có học thuyết gì sâu xa mà chỉ là "chiêu trò để sinh tồn" trước khi một trật tự thế giới mới ra đời, trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt giữa các siêu cường và không có gì mới mẻ.
Trao đổi với RFA, Tiến sĩ Nguyễn Quang A, nhà quan sát chính trị Việt Nam ở Hà Nội, cho rằng đối với người dân, ít nhất trong nhiều năm nữa, sẽ có nhiều người nghĩ rằng ông ấy là người trong sạch, ông ấy đốt lò chống tham nhũng, ông ấy có chính sách "ngoại giao cây tre" uyển chuyển và thực dụng. Tuy nhiên, Tiến sĩ Nguyễn Quang A cho rằng đó là chỉ là giả định về cách nhìn của số đông người dân do bị tuyên truyền mà ra. Cá nhân ông cho rằng vấn đề không đơn giản như vậy. Ông nói tiếp :
"Theo nhận xét của tôi thì di sản của ông ấy là một người tham quyền cố vị, kiên định với chủ nghĩa Mác- Lênin, còn công cuộc đốt lò là hoàn toàn thất bại. Về chính sách ngoại giao như "mở cửa", nâng cấp quan hệ ngoại giao với Mỹ và nhiều nước khác thì chắc là ông ấy có đóng góp vào đó, nhưng chính sách đối ngoại là quyết định tập thể của cả Bộ Chính trị và đã nhất quán khoảng hơn hai mươi năm nay. Nếu đó là di sản tích cực của riêng ông Trọng thì không hẳn. Đó là quyết định tập thể chứ không phải của riêng ông ấy".
Nguồn : RFA, 18/07/2024
*****************************
Đọc thêm :
Sự thăng tiến liên tục của Nguyễn Phú Trọng
Quynh tran, VNTB, 28/02/2021
Người lãnh đạo đảng của Việt Nam đã bất chấp sự khôn ngoan thông thường và trở thành nhà lãnh đạo quyền lực nhất như thế nào.
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại lăng Hồ Chí Minh ngày 20/05/2013 - Ảnh minh họa
Khi năm 2021 bắt đầu, các nhà quan sát chính trị Việt Nam luôn tự hỏi ứng cử viên nào có thể phù hợp để kế nhiệm ông Nguyễn Phú Trọng sau khi ông hoàn thành nhiệm kỳ tổng bí thư thứ hai của Đảng cộng sản Việt Nam.
Theo quy định của Đảng, nhiệm kỳ của tổng bí thư được giới hạn trong hai nhiệm kỳ liên tiếp. Vì vậy, ít ai hình dung rằng ngày 31/1, trong Đại hội đại biểu toàn quốc 5 năm của Đảng, ông Trọng sẽ tái đắc cử nhiệm kỳ thứ ba hiếm hoi trên cương vị chính trị quyền lực nhất đất nước. Ông được ưu ái trường hợp ngoại lệ đối với điều lệ đảng là những người trên 65 tuổi nên nghỉ hưu.
Tại một cuộc họp báo sau đó, ông Trọng cho biết ông không trông mong nhận nhiệm kỳ thứ ba, ông muốn nghỉ hưu vì "tuổi già và sức yếu". Nhưng ông tuyên bố rằng đại hội muốn bầu lại ông, và là một đảng viên, không có lựa chọn nào khác ngoài việc chấp hành.
Dù người ta có tin sự khiêm tốn của ông Trọng hay không, nhưng giờ đây ông đã trở thành chính trị gia quyền lực nhất của Việt Nam kể từ thời Lê Duẩn, được củng cố với tiếng tăm là một nhà lãnh đạo tiết kiệm, trên hết là phục vụ quốc gia 98 triệu dân.
Dựa trên thông tin công khai, nghiên cứu của các học giả và các cuộc phỏng vấn cá nhân, tôi đã đúc kết câu chuyện về việc ông Trọng vươn lên trở thành nhà lãnh đạo quyền lực và được yêu thích nhất ở Việt Nam trong thời gian gần đây như thế nào.
Chặng đường dài và quanh co
Là một nhà lý luận mác-xít lỗi lạc, ông Trọng sinh năm 1944 tại Hà Nội, học đại học ngữ văn và gia nhập Đảng cộng sản Việt Nam (Đảng cộng sản Việt Nam) năm 1967. Ông am hiểu chủ nghĩa Mác – Lê-nin, hoàn thành bằng Tiến sĩ chuyên ngành xây dựng đảng khi đang học tập tại Liên Xô từ năm 1981 đến 1983.
Sau đó ông Trọng có nhiều năm làm việc tại tạp chí Tạp chí Cộng sản của đảng, và có thời gian ông đã vươn lên thành Tổng biên tập. Năm 1997, ông Trọng được đề bạt vào Bộ Chính trị và trở thành người đứng đầu quốc hội vào năm 2006 sau đó vươn lên thành của tổng bí thư năm 2011.
Trọng đã vươn lên đỉnh cao của đảng trong bối cảnh kinh tế không ổn định. Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, Việt Nam bị suy thoái kinh tế nghiêm trọng. Ngân hàng Thế giới WB lưu ý rằng ngành ngân hàng đang gặp khó khăn, với tỷ suất lợi nhuận trên tài sản bình quân của các ngân hàng giảm mạnh kể từ cuộc khủng hoảng (từ 1,8% năm 2007 xuống 0,5% năm 2012).
Ngân hàng đã chỉ ra chu kỳ lạm phát trung bình đến cao, đạt mức đỉnh 28% vào tháng 8-9 / 2008, giảm xuống mức một con số từ tháng 4 năm 2009 đến tháng 10 năm 2010, và sau đó tăng lên mức cao nhất khác là 23% vào tháng 8 năm 2011. . Điển hình cho giọng điệu bi quan trong thời kỳ này, một báo cáo của Wall Street Journal lưu ý rằng Nền kinh tế Việt Nam chỉ tăng trưởng 5,03% trong năm 2012, tốc độ chậm nhất trong 13 năm, "do nhu cầu toàn cầu và trong nước yếu và bong bóng bất động sản sụp đổ".
Bầu không khí khủng hoảng này đã tạo ra bối cảnh cho việc Trọng lên nắm quyền lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam. Đảng cảm thấy phải ứng phó với những khó khăn mà đất nước đang gặp phải trong hậu quả của cuộc Toàn cầu Khủng hoảng Tài chính, có nguy cơ làm suy giảm tính hợp pháp của nó đối với công chúng Việt Nam.
Con đường lên đỉnh cao chính trường Việt Nam của ông Trọng còn dài và quanh co. Khi được bổ nhiệm làm tổng bí thư vào năm 2011, ông Trọng buộc phải hoạt động trong hệ thống lãnh đạo tập thể truyền thống được áp dụng từ sau khi Hồ Chí Minh qua đời năm 1969. Theo hệ thống này, quá trình ra quyết định trong Đảng và chính phủ không dựa vào một cá nhân nào mà thay vào đó được giao cho cái gọi là "tứ trụ" của đảng : tổng bí thư, thủ tướng, chủ tịch nước và chủ tịch Quốc hội. Đảng cộng sản Việt Nam điều hành với sự tham vấn của Bộ Chính trị gồm 17 đến 19 thành viên. Làm việc trong hệ thống này, các nhà lãnh đạo của các phe phái khác nhau sẽ cân bằng lẫn nhau và không tập trung quyền lực vào tay một người.
Sự cạnh tranh giữa ông Trọng và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong 5 năm cầm quyền đầu tiên của ông Trọng đã được ghi nhận rõ ràng. Được chọn làm thủ tướng vào năm 2006, việc ông Dũng mở cửa đất nước để thu hút đầu tư nước ngoài nhiều hơn và theo đuổi mối quan hệ chặt chẽ hơn với Hoa Kỳ đã khiến ông được ca ngợi, mặc dù chính quyền của ông đã cố gắng bằng cách mở rộng liều lĩnh tại nhiều công ty nhà nước và một khu vực nhà nước tham .
Kể từ khi đổi mới chính sách cải cách kinh tế được thông qua vào năm 1986, kết quả hoạt động kinh tế xã hội đã trở thành nguồn hợp pháp cơ bản cho Đảng cộng sản Việt Nam. Miễn là tăng trưởng kinh tế của đất nước vẫn vững chắc và tài sản và thu nhập của người dân tiếp tục tăng lên, các vấn đề khác, như tham nhũng, không quan trọng . Tuy nhiên, do nợ xấu và tốc độ tăng trưởng chậm lại đe dọa chấm dứt một trong những câu chuyện thành công kinh tế sáng giá nhất Châu Á vào cuối thập kỷ đầu tiên của những năm 2000, nên việc ông Trọng tăng cường chống tham nhũng trở thành vấn đề cấp bách để tăng cường sự ủng hộ của quần chúng đối với Đảng.
Lời kêu gọi lớn đầu tiên của ông Trọng là thúc giục Đảng thông qua Nghị quyết số 12 vào đầu năm 2012, một chuyên luận về xây dựng đảng dẫn đến một cuộc vận động phê và tự phê bình trong đảng. Ông kêu gọi các quan chức phải làm gương và chịu trách nhiệm về hành vi tham nhũng và lãng phí. Ngay sau đó, Đảng đã loại bỏ Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng chống Tham nhũng khỏi danh mục của Chính phủ và đặt dưới sự kiểm soát trực tiếp của Bộ Chính trị. Sáng kiến này có thể được coi là một nỗ lực nhằm nâng cao hiệu quả của các nỗ lực chống tham nhũng, nhưng cũng thu hẹp quyền lực của Thủ tướng Dũng.
Vào tháng 10 năm 2012, các hãng thông tấn đưa tin rằng tương lai chính trị của thủ tướng Việt Nam đang bị đe dọa khi Ủy ban Trung ương gồm 175 đảng viên họp để thảo luận về sự bất mãn ngày càng tăng của công chúng đối với sự suy giảm tăng trưởng kinh tế và các vấn đề trong hệ thống ngân hàng. Kết thúc cuộc họp, Ban Chấp hành Trung ương quyết không chấp nhận việc Bộ Chính trị đề nghị kỷ luật thủ tướng. Trận chiến đầy cam go vừa là lời cảnh báo đối với Dũng, vừa là cơ hội để ông kiểm soát và ổn định nền kinh tế đất nước.
Sau đó, hoạt động kinh tế của Việt Nam phục hồi trong ba năm cuối trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Dũng. Tăng trưởng kinh tế năm 2013 vượt quá kỳ vọng của hầu hết các nhà phân tích. Năm 2014, lần đầu tiên sau ba năm, GDP cả nước vượt chỉ tiêu Quốc hội đề ra. Mọi thứ thậm chí còn tốt hơn vào năm 2015, khi nền kinh tế tăng trưởng 6,68%, tốc độ nhanh nhất trong vòng 5 năm. Khi năm 2015 tiến triển, và nền kinh tế trở lại tốt, ông Dũng khôi phục hình ảnh một nhà lãnh đạo năng động theo đuổi chương trình nghị sự vì doanh nghiệp – đúng vào thời điểm diễn ra Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng vào đầu năm 2016.
Một bậc thầy về các quy tắc phức tạp
Trong thời kỳ này, ông Trọng cũng làm việc để tăng cường và củng cố quyền lực của mình trong Đảng cộng sản Việt Nam. Năm 2014, ông là động lực thúc đẩy Quy định 244 thiết lập một quy trình chính thức hóa hơn về bầu cử chính trị ở Việt Nam. Quy định nổi tiếng đã hạn chế quyền của các đại biểu đảng trong việc lựa chọn các thành viên của Ban Chấp hành Trung ương mới. Như Giáo sư Carlyle Thayer của Đại học New South Wales đã lưu ý, về mặt lịch sử, các đại biểu được phép đề xuất với Đại hội Đảng các ứng cử viên khác để lựa chọn vào Ủy ban Trung ương ngoài danh sách chính thức được các lãnh đạo cấp cao của đảng phê chuẩn. Nhưng bây giờ, tất cả các ứng cử viên cho Ban Chấp hành Trung ương mới phải được sự chấp thuận của Ban Chấp hành Trung ương sắp mãn nhiệm trước khi tên của họ được đưa vào lá phiếu.
Đối với cuộc đua vào vị trí cao nhất, Quy định 244 cấm các ủy viên Bộ Chính trị đề cử các ứng cử viên khác với những người đã được Bộ Chính trị thông qua. Với những quy định này, những người không được Bộ Chính trị ủng hộ, hiện đang ngày càng nằm dưới sự kiểm soát của Trọng và các đồng minh của ông, sẽ bị loại khỏi cuộc tranh cử, ngay cả khi họ nhận được một số hỗ trợ từ Ủy ban Trung ương.
Khi nền kinh tế Việt Nam tiếp tục được cải thiện, đất nước này cũng đã thành công trong việc thiết lập và duy trì sự cân bằng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, hai bên đang trở thành những đối thủ chiến lược ngày càng tăng. Ông Trọng thường được cho là thân thiện hơn với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, ông Trọng cũng đã đến thăm Washington và gặp Tổng thống Mỹ Barack Obama năm 2015, trở thành lãnh đạo cấp cao nhất của Việt Nam thăm Mỹ kể từ khi Chiến tranh Việt Nam kết thúc.
Chính trong bối cảnh đó, câu hỏi về vai trò lãnh đạo tương lai của Việt Nam được đặt ra. Đại hội đảng tiếp theo dự kiến khai mạc vào ngày 20 tháng 1 năm 2016, nhưng không có sự thống nhất về việc ai sẽ lãnh đạo đảng. Như đã đề cập ở trên, các quy định của đảng áp đặt cả giới hạn hai nhiệm kỳ và trần tuổi tác là 65 tuổi. Do đó, cả Trọng và Dũng đều dường như không đủ điều kiện và sẽ cần sự miễn trừ đặc biệt của Đảng để tiếp tục phục vụ trong các vai trò cấp cao.
Kết quả của cuộc đua chỉ được giải quyết vào cuối năm 2015, năm tuần trước khi Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII khai mạc tại Hà Nội. Bộ Chính trị khuyến nghị trong "tứ trụ" chỉ nên xác nhận bí thư Nguyễn Phú Trọng nhiệm kỳ thứ hai. Những người còn lại, bao gồm cả ông Dũng, sẽ buộc phải nghỉ hưu. Khuyến nghị sau đó đã được Ủy ban Trung ương tán thành.
Tuy nhiên, khi Đại hội Đảng khai mạc vào tháng 1 năm 2016, trong một dấu hiệu cho thấy sự tiếp cận của mạng lưới bảo trợ của Dũng, tên của ông Dũng đã được các đại biểu đề nghị làm thành viên của Ban Chấp hành Trung ương tiếp theo. Vào thời điểm này, các quy tắc thiết lập theo Quy định 244 đã có hiệu lực. Để có cơ hội, ông Dũng buộc phải từ chối đề cử, sau đó đa số đại hội biểu quyết phản đối việc rút lui. Điều đó sẽ mở đường cho ông ta tranh quyền lãnh đạo. Cuối cùng thì ông Dũng không nhận được đủ sự ủng hộ trong số 1.500 đại biểu dự Đại hội.
Khi Đảng công bố Bộ Chính trị mới với truyền thông vào tháng 1 năm 2016, ông Trọng 71 tuổi, trong một điềm báo trước về Đại hội năm nay, đã tự mô tả mình là một nhà lãnh đạo miễn cưỡng. "Tuổi cao, sức yếu, kiến thức hạn hẹp", ông Trọng nói với các phóng viên . "Tôi đã yêu cầu từ chức, nhưng vì trách nhiệm mà đảng giao tôi phải thực hiện nghĩa vụ của mình".
"Đốt lò"
Vào giai đoạn đó, hầu hết các nhà quan sát kỳ vọng ông Trọng sẽ hỗ trợ các cải cách kinh tế và việc làm sâu sắc hơn nữa mối quan hệ với phương Tây, cả hai điều này đã được chứng minh là đúng. Điều mà ít người dự đoán là ông Trọng sẽ sớm phát động một chiến dịch chưa từng có chống lại nạn tham nhũng đang nở rộ ở đỉnh cao của chính trị và kinh doanh Việt Nam.
Trong 4 năm, từ 2017 đến 2020, Bộ Chính trị của ông Trọng đã thi hành kỷ luật đối với 110 đảng viên cao cấp, trong đó có 3 ủy viên Bộ Chính trị, một nguyên ủy viên Bộ Chính trị, 10 ủy viên Trung ương Đảng và 17 nguyên ủy viên Trung ương Đảng. Ngoài các hình thức kỷ luật nội bộ, từ khiển trách đến khai trừ khỏi Đảng, một số người này còn phải đối mặt với các tội danh.
Chiến dịch chống tham nhũng đã tập hợp lực lượng ngay sau khi ông Trọng tái đắc cử năm 2016, dẫn đến một số vụ bắt giữ và truy tố cao cấp. Vụ bắt giữ Đinh La Thăng vào tháng 12/2017, cựu bí thư thành uy thành phố Hồ Chí Minh được đánh dấu lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ rằng một ủy viên Bộ Chính trị đã bị truy tố. Ông Thăng cũng trở thành ủy viên Bộ Chính trị đầu tiên bị cách chức vì quản lý kinh tế yếu kém và sau đó bị kết án tổng cộng 30 năm tù. Ông trùm ngân hàng Trầm Bê và Phạm Công Danh bị bỏ tù, trong khi điểm mặt các quan chức cấp cao đã kết án liên quan đến bê bối tham nhũng tại tập đoàn dầu khí quốc doanh PetroVietnam.
Vì dính líu đến vụ lùm xùm mua hãng truyền hình tư nhân AVG, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn đã bị cách chức vào tháng 7/2018 và bị kết án 14 năm tù. Người tiền nhiệm của ông, Nguyễn Bắc Son, nhận án chung thân vì nhận hối lộ số tiền ước tính 3 triệu USD.
Cuộc chiến chống tham nhũng còn mở rộng sang cả quân đội và công . Khoảng 38 sĩ quan cấp cao, trong đó có 23 tướng lĩnh, đã bị kỷ luật hoặc truy tố. Điển hình nhất là việc cựu Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nguyễn Văn Hiến bị phạt 4 năm tù vì chuyển nhượng trái phép 3 lô đất tại Thành phố Hồ Chí Minh cho tư nhân.
Sau đó, vào tháng 9 năm 2018, đúng lúc chiến dịch chống tham nhũng của ông Trọng đạt được đỉnh cao, Chủ tịch nước Việt Nam Trần Đại Quang, chết vì nhiễm virus tại Hà Nội. Sau đó, thay vì đề bạt người kế nhiệm giữ chức vụ trong nhiệm kỳ còn lại của ông Quang, chức chủ tịch nước được giao cho ông Trọng, khi đó đã 74 tuổi, khiến ông trở thành người đầu tiên ở Việt Nam giữ cả hai chức danh kể từ năm 1986. Nửa nhiệm kỳ nắm quyền thứ hai của mình, quyền lực của ông Trọng đối với đảng dường như trở nên an toàn hơn bao giờ hết.
Quynh Tran
Nguyên tác : The Rise and Rise of Nguyen Phu Trong, The Diplomat, 26/02/2021
Anh Khoa dịch
Nguồn : VNTB, 28/02/2021
Quynh Tran là nhà báo của Ban Việt ngữ, BBC World Service, mục theo dõi chính trị Việt Nam.
**********************
Chiến công cuối cùng của Nguyễn Phú Trọng
Quynh Trân, Khánh An, VNTB, 08/03/2021
Làm thế nào mà Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam có được nhiệm kỳ thứ ba bất ngờ tại Đại hội toàn quốc năm nay.
Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam vừa được tái cử, rời cuộc họp báo sau lễ bế mạc sau Đại hội 13 của Đảng tại Hà Nội, ngày 1/2/2021 - AP Ảnh/Minh Hoàng
Nhậm chức Chủ tịch nước Việt Nam sau khi Chủ tịch nước Trần Đại Quang từ trần vào tháng 9/2018, ông Nguyễn Phú Trọng trở thành nhà lãnh đạo Việt Nam đầu tiên giữ hai trong bốn chức lãnh đạo cấp cao kể từ những năm 1980.
Vào lúc đó, người ta không rõ điều này có báo trước lộ trình của Việt Nam hướng tới mô hình một người cai trị đang diễn ra như ở Trung Quốc dưới thời Tập Cận Bình hay không. Ít nhất, điều đó phản ánh uy tín ngày càng tăng của ông Trọng trong Đảng. Chắc chắn nó cũng nhờ vào công cuộc chống tham nhũng, một trong những chính sách đáng chú ý nhất trong bảy năm làm tổng bí thư của ông. Trong một ẩn dụ nổi tiếng, ông Trọng đã ví công cuộc chống tham nhũng như "Lò nóng lên rồi thì củi tươi cũng phải cháy".
Đại dịch Covid-19 bất ngờ bùng phát vào đầu năm 2020 cũng không làm giảm hơi nóng của chiến dịch chống tham nhũng. Hai Ủy viên Bộ Chính trị đương nhiệm là Hoàng Trung Hải và Nguyễn Văn Bình bị kỷ luật. Nguyên Chủ tịch Tp. Hà Nội Nguyễn Đức Chung bị tuyên mức án 5 năm tù về tội ‘chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước’.
Điều thú vị là lập trường bảo thủ của ông Trọng về kiểm soát chính trị được tiến hành song song với các cải cách kinh tế sau năm 2016 của chính phủ. Trong khi sự kiểm soát của nhà nước độc đoán mở rộng, bằng chứng là các cuộc đàn áp bất đồng chính kiến và các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ ngày càng gay gắt, nhà nước lại nới lỏng quyền kiểm soát nền kinh tế Việt Nam. Tính đến cuối năm 2018, Việt Nam có 714.755 doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó hơn 99% là khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước và đầu tư nước ngoài.
Điểm số Môi trường kinh doanh của Việt Nam theo báo cáo Doing Business của Ngân hàng Thế giới tăng từ 62,6 vào năm 2016 lên 69,8 (trên 100) vào năm 2020. Trong bài phát biểu nhậm chức sau khi được bổ nhiệm vào năm 2016, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã cam kết "nỗ lực xây dựng Chính phủ kiến tạo phát triển", một chính phủ trong sạch liêm chính, vì dân và vì doanh nghiệp.
Đồng thời, Việt Nam đã có thể duy trì tăng trưởng kinh tế vĩ mô ổn định. Từ năm 2015, Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng GDP bình quân trên 6%. Tăng trưởng kinh tế đạt 7,08% năm 2018, mức cao nhất kể từ năm 2010, nhờ dòng vốn FDI mạnh và tăng trưởng trong các lĩnh vực dịch vụ và sản xuất, năng suất, tiêu dùng tư nhân và xuất khẩu.
Vấn đề kế thừa
Với chiến dịch chống tham nhũng thành công và một nền kinh tế năng động đã nâng đỡ cho nhiệm kỳ thứ hai của mình, ông Trọng dường như chiếm ưu thế trong quá trình lựa chọn chuyển đổi lãnh đạo vào tháng 1 năm 2021. Trên thực tế, trước kỳ Đại hội toàn quốc lần thứ 13 vào tháng Giêng, hầu hết các nhà phân tích dự kiến ông Trọng sẽ nghỉ do giới hạn tuổi và nhiệm kỳ của Đảng. Nhiều người cho rằng ông Trần Quốc Vượng, nguyên Chủ nhiệm Uỷ ban Kiểm tra Trung ương, đã làm việc với ông Trọng hơn 10 năm, là sự lựa chọn ưu tiên làm người kế nhiệm tổng bí thư của ông Trọng.
Trong khi để mọi người suy đoán về ý định thực của mình, ông Trọng ban hành nhiều quy định tăng cường các cơ chế kỷ luật trong đảng. Nổi bật trong số đó có Quy định 85-QĐ/TW về kiểm tra, giám sát việc kê khai tài sản của cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, ban hành năm 2017, yêu cầu 1.000 cán bộ cấp cao, ủy viên Trung ương, phải kê khai tài sản hàng năm của bản thân và tài sản của vợ hoặc chồng và con cái.
"Sự lãnh đạo của ông Nguyễn Phú Trọng đan xen hai khuynh hướng trái ngược nhau", ông Nguyễn Khắc Giang, nghiên cứu sinh tại Đại học Victoria, Wellington, nói với The Diplomat. "Mặc dù củng cố quyền lực trong tay, ông Trọng cũng đã và đang đặt nền tảng cho một nền chính trị kế nhiệm có quy tắc hơn thông qua chính thức hóa quy trình lựa chọn".
Ngoài ra, ông Trọng đã ban hành Quy định số 90-QĐ/TW ngày 4/8/2017 của Bộ Chính trị về tiêu chuẩn chức danh (sau đó được sửa đổi trong Quy định số 214-QĐ/TW, ngày 02/01/2020), nhằm chính thức hóa các tiêu chí ứng cử cho các vai trò lãnh đạo cấp cao. Để đủ điều kiện đảm nhiệm chức Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam, quy định nêu rõ, ứng viên phải tham gia Bộ Chính trị trọn một nhiệm kỳ trở lên và "tiêu biểu nhất về đạo đức, trí tuệ của toàn Đảng".
Cụ thể, người đó phải có năng lực "lãnh đạo, điều hành Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư". Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Giang, chi tiết này dẫn tới giả thiết cho rằng ứng viên đó phải từng là một trong các " tứ trụ "của đảng : tổng bí thư, thủ tướng, chủ tịch nước, chủ tịch quốc hội. Khi nhìn lại, chi tiết này dường như cho thấy rằng ông Trần Quốc Vượng, người chỉ là Thường trực Ban Bí thư, chưa bao giờ có nhiều cơ hội kế nhiệm ông Trọng.
Ông Lê Hồng Hiệp, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á Singapore – ISEAS Yusof Ishak, nói ông Trọng "được cho là ủng hộ ông Vượng làm người kế nhiệm vì ông Vượng được xem là người trong sạch, là ứng cử viên phù hợp để tiếp tục di sản quan trọng nhất của ông Trọng, đó là cuộc chiến chống tham nhũng". Tuy nhiên, ông Hiệp cũng nói rằng dù ông Trọng có tán thành, ông Vượng lại là một chính trị gia khá "mờ nhạt", không có đủ nền tảng ủng hộ bên trong Trung ương Đảng để có thể được đề cử làm Tổng bí thư.
Vào tháng 4 năm 2019, ông Trọng bất ngờ bị đột quỵ trong chuyến thăm tỉnh Kiên Giang. Sau đó ông phải nhập viện và vắng bóng trong vài tuần. Sau đó, ông trở lại làm việc và có vẻ tập trung toàn lực cho việc chuẩn bị quá trình chuyển đổi lãnh đạo. Tuy nhiên, những đồn đoán về tình trạng sức khỏe đã khiến dư luận cho rằng ông Trọng sẽ nghỉ hưu vào năm 2021.
Tuy nhiên, đã có bất ngờ lớn trong cuộc đua vị trí lãnh đạo. Khoảng hai tuần trước lễ khai mạc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13, danh sách rò rỉ về các ứng cử viên cho các vị trí "tứ trụ" đã xuất hiện trên mạng xã hội. Trái với hầu hết các dự đoán, danh sách ấy lại ghi rằng ông Trọng sẽ tiếp tục nhiệm kỳ Tổng bí thư thứ ba chưa từng có, trong khi Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sẽ được luân chuyển sang vị trí chủ tịch nước.
Carlyle Thayer, giáo sư danh dự về chính trị học tại Đại học New South Wales, nói với BBC rằng bất ngờ dường như cho thấy ông Trọng đã không thành công trong việc chuẩn bị cho người kế nhiệm, có lẽ do sự phản đối trong Ban chấp hành Trung ương. Giáo sư Thayer nói : "Hoặc là ông ấy được bầu lại cho nhiệm kỳ thứ ba đủ 5 năm hoặc ông ấy được bầu lại nhưng biết rằng ông ấy sẽ nghỉ trước khi hết nhiệm kỳ".
Tin này đã gây tranh cãi cho nhiều người Việt Nam. Các tổng bí thư mãn nhiệm trước đây luôn tôn trọng các tiêu chuẩn về giới hạn nhiệm kỳ. Một số e ngại rằng điều này có thể tạo tiền lệ cho các nhà lãnh đạo tương lai, muốn tìm những lỗ hổng cho phép họ có thời gian cầm quyền lâu nhất.
Cũng lại có nhà quan sát khác cho rằng điều đó tốt hơn cho đất nước, vì ông Trọng được nhiều người coi là lãnh đạo liêm khiết nhất ở Việt Nam. Vũ Minh Khương, chuyên gia kinh tế tại Đại học Quốc gia Singapore, nói với BBC rằng ông Trọng đã toàn tâm toàn ý để đưa đất nước tiến lên. "Nhiệm kỳ 5 năm vừa qua thể hiện ông ấy rất xuất sắc. Mặc dù sức khỏe thì có ít nhiều hạn chế nhưng rõ ràng về trí tuệ thì vẫn rất minh mẫn", ông Khương nói.
Hiểu rõ về khả năng gây tranh cãi quanh việc ông Trọng có nhiệm kỳ ba, Đảng cộng sản Việt Nam đã cố gắng đảm bảo rằng Đại hội 13 có được kịch bản cẩn thận. Khi xảy ra lỡ lời về chính trị, thì việc khắc phục thiệt hại cũng diễn ra nhanh chóng.
Khi Đại hội khai mạc, ông Hầu A Lềnh nói với báo chí nhà nước rằng ông Trọng được đề cử làm nhiệm kỳ thứ ba. Đại biểu Hầu A Lềnh nói : "Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước là một trong những người quá tuổi được đề cử và là trường hợp đặc biệt". Các phương tiện truyền thông trực tuyến của nhà nước ban đầu đăng tin lời nói của ông Lềnh nhưng sau đã xóa tất cả các chữ đề cập đến việc đề cử ông Trọng. Có vẻ như Đảng muốn tạo ấn tượng rằng việc ông Trọng tái đắc cử vẫn còn phải được đại hội thảo luận và thông qua.
Sẽ còn rất lâu nữa người ta mới biết ông Trọng đã thuyết phục các đồng chí trong Bộ Chính trị đến mức nào để có thể ngồi lại. Tuy nhiên, việc Đảng dường như thiếu ứng cử viên "hoàn hảo" để thay thế là điều thuận lợi cho ông Trọng. Như ông Nguyễn Khắc Giang đã nhận xét, hầu hết các ứng viên nổi bật đều có những điểm yếu chính, và việc lựa chọn một trong số họ sẽ đòi hỏi phải thay đổi các quy tắc kế thừa chính thức và không chính thức. Cuối cùng, việc cho ông Trọng ở lại nhiệm kỳ thứ ba dường như là lựa chọn ít gây xáo trộn nhất đối với Đảng.
Chủ trì phiên khai mạc của Đại hội 13 vào ngày 26 tháng 1, ông Trọng ca ngợi sự phát triển kinh tế và phòng chống đại dịch Covid-19 là những thành tựu đáng kể. "Đất nước ta ngày càng phát triển phồn vinh ; nhân dân ta ngày càng ấm no, hạnh phúc ; dân tộc ta ngày càng cường thịnh, trường tồn", ông nói về thành tựu của đảng từ năm 2016.
Đúng là Việt Nam đã chiến thắng trong việc ứng phó với đại dịch Covid-19. Đây cũng là một trong số ít quốc gia đạt được tốc độ tăng trưởng tích cực vào năm 2020, ước đoán 2,9% bất chấp Covid-19. Các dự báo mới nhất của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Nhật Bản (JCER), một tổ chức có trụ sở tại Tokyo, đã vẽ nên một bức tranh tươi sáng cho Việt Nam. Tổ chức này dự đoán Việt Nam sẽ là quốc gia thu nhập trung bình cao vào năm 2023, với thu nhập bình quân đầu người có thể vượt quá 11.000 đô la vào năm 2035.
Các nhà quan sát đồng ý rằng trong những năm tới, Việt Nam sẽ tiếp tục hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng hơn và đa dạng hóa các quan hệ đối ngoại. Câu hỏi còn để ngỏ là liệu sẽ có những thay đổi nào nữa về chính trị trong nước hay không. "Nếu đảng CSVN không thể thay đổi để đáp ứng các yêu cầu của một quốc gia với những nghĩa vụ toàn cầu và cấu trúc kinh tế và xã hội ngày càng phức tạp, thì đảng ngày càng có thể được coi là lực cản đối với tăng trưởng", David Brown, một nhà cựu ngoại giao Hoa Kỳ , nói với BBC.
Vào ngày 31 tháng 1, sau nhiều tin đồn và thảo luận, Đảng cộng sản long trọng thông báo ông Nguyễn Phú Trọng tái đắc cử. Tại buổi họp báo, ông Trọng đã hứa rằng sẽ tiếp tục công chống tham nhũng "không dừng, không nghỉ, không kể đó là ai, không có vùng cấm".
Một số nhà quan sát nói mặc dù sự kính trọng của người dân đối với ông Trọng là có thực, nhưng cũng có nguy cơ là nhiệm kỳ của ông có thể bắt đầu khơi mào sự sùng bái cá nhân.
Năm 2019, Đảng cho ra mắt cuốn sách tựa đề "Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng với tình cảm của nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế". Cuốn sách hơn 600 trang gồm 130 bài viết về ông Trọng. Như phương tiện truyền thông nhà nước đưa tin, các tác giả đều khẳng định ông Trọng là "là một nhà lãnh đạo có tư duy chiến lược, có tầm nhìn xa và rất công tâm khi nhìn nhận, giải quyết những việc cụ thể với sự bao dung, độ lượng, thấm đẫm tình người".
Một số nhà phân tích suy đoán rằng ông Trọng, sẽ 81 tuổi vào thời điểm diễn ra Đại hội toàn quốc lần thứ 14 vào năm 2026, có thể sẽ nghỉ sau khi đảm nhiệm một phần nhiệm kỳ thứ ba nếu xác định được một ứng cử viên phù hợp. Người lãnh đạo tiếp theo có thể được chọn giữa thủ tướng mới hoặc chủ tịch quốc hội mới. Lê Hồng Hiệp, nhà nghiên cứu ở Singapore, có cùng quan điểm, nói với tôi rằng "quyết định để ông Trọng tiếp tục nhiệm kỳ thứ ba dường như là một thỏa thuận tạm thời để giúp duy trì sự thống nhất và ổn định của đảng".
Ông Hiệp cũng nói rằng quyết định không bỏ giới hạn hai nhiệm kỳ khỏi điều lệ của đảng là có ý nghĩa. "Ông Trọng có thể chuẩn bị một người kế nhiệm và tìm thời điểm thích hợp để giao lại vị trí của mình trong vài năm tới để chứng tỏ rằng ông đồng ý ở lại để cứu đảng khỏi cuộc khủng hoảng lãnh đạo hơn là bám vào quyền lực vô thời hạn", ông Hiệp nói thêm.
Là Ủy viên Bộ Chính trị từ năm 1997, ông Nguyễn Phú Trọng đã thường vượt qua các suy nghĩ thông thường để tiếp tục trụ lại trong chính trị cấp cao của Việt Nam. Có vẻ quyền lực duy trì và uy tín của ông sẽ tiếp tục cho ông khả năng gây bất ngờ trong mấy năm tới.
Quynh Tran
Nguyên tác : The Final Victory of Nguyen Phu Trong, The Diplomat, 05/03/2021
Khánh An biên dịch
Nguồn : VNTB, 08/03/2021
Quỳnh Trần là nhà báo của Ban Việt ngữ, BBC World Service, theo dõi chính trị Việt Nam.