‘Phe cầm quân’ cần cải cách, lắng nghe, trọng dụng giới kỹ trị
Võ Đại Lược, Lê Đăng Doanh, Trần Quốc Quân, VOA, 26/10/2024
Ba nhà trí thức và một doanh nhân nói với VOA họ không lo ngại khi 9 sĩ quan cấp tướng, tá công an, quân đội nắm những chức cao nhất của Việt Nam và chiếm đa số trong Bộ Chính trị, mặc dù vậy, họ muốn thấy các nhà lãnh đạo đó cải cách, lắng nghe và trọng dụng các nhà kỹ trị.
Bốn nhà lãnh đạo hàng đầu Việt Nam chụp ảnh trước kỳ họp Quốc hội ở Hà Nội hôm 21/10/2024.
Hiện nay, Đại tướng công an Tô Lâm nắm chức Tổng bí thư Đảng cộng sản, có thực quyền lãnh đạo cao nhất ; Đại tướng quân đội Lương Cường giữ chức Chủ tịch nước ; và ông Phạm Minh Chính, từng mang hàm trung tướng công an, là Thủ tướng từ cuối tháng 7/2021.
Ba ông cùng với 6 sĩ quan cấp tướng, tá công an, quân đội chiếm thế đa số trên tổng số 15 ủy viên trong Bộ Chính trị, nhóm chóp bu của đảng có quyền quyết sách lớn nhất.
Theo quan sát của VOA, nhiều người tỏ ý lo ngại trên mạng xã hội về sự trỗi dậy nắm quyền thống lĩnh của phe các lực lượng vũ trang, còn được gọi một cách không chính thức là "phe cầm quân", có thể làm cho Việt Nam suy giảm mức độ cởi mở và các động thái trấn áp các quyền tự do sẽ gia tăng.
Nhưng từ góc nhìn riêng, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Võ Đại Lược, cựu Viện trưởng Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới, nói với VOA rằng ông không thấy lo ngại vì sự thay đổi về bộ máy lãnh đạo Việt Nam cần được đặt trong bối cảnh chưa bao giờ đất nước hội nhập quốc tế nhiều và có các điều kiện phát triển thuận lợi như hiện nay, với các đối tác chiến lược toàn diện bao gồm cả Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, một số nước Châu Âu…
Ông Lược cũng lưu ý rằng ông Tô Lâm hay ông Phạm Minh Chính đều từng thực hiện "xuất sắc" công tác điều hành trong các chức vụ cũ trước trở thành nhà lãnh đạo tầm quốc gia.
Điểm lại rằng Tổng bí thư Tô Lâm đã đăng một loạt bài viết về khuyết điểm của thể chế, cần thay đổi bộ máy, đề cao nhân dân…, và Chủ tịch nước Lương Cường cam kết thúc đẩy sự phát triển của đất nước, Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, cựu Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương, nhận xét rằng hai nhà lãnh đạo – cho dù họ vốn là tướng công an, quân đội – đang "mang lại hy vọng" về "cải cách".
Doanh nhân Trần Quốc Quân nói ông cũng mong sẽ thấy có "một bước đột phá, đổi mới trong chính sách lãnh đạo" sau khi theo dõi những phát biểu của ông Tô Lâm cả ở trong nước lẫn khi công du nước ngoài.
Nhưng vì Việt Nam vẫn trong cơ chế một đảng cầm quyền, ông Quân nói thêm là "không kỳ vọng quá nhiều", phải chờ xem các việc làm của giới lãnh đạo xuất thân từ công an, quân đội ra sao :
"Ông [Tô Lâm] đã chỉ ra điểm nghẽn lớn nhất của điểm nghẽn là thể chế thì ông cải cách đi. Nói phải đi đôi với làm thì dân mới chịu và tôi cũng mới chịu. Còn nói một đằng làm một nẻo lại như trước đây thôi".
Thể hiện cái nhìn thực dụng, doanh nhân Trần Quốc Quân dẫn ra chế độ mà ông gọi là "phản dân chủ, độc đoán, chuyên quyền" ở Hàn Quốc thời những năm 1960-1970 và ở Trung Quốc bấy lâu nay để nói rằng không phải là phương pháp cai trị như vậy không thể mang lại kết quả "dân giàu, nước mạnh".
Nhưng ông vẫn đề cao nhà nước dân chủ với sự tham chính của các nhà kỹ trị, điều mà nhiều nhà quan sát cho là đang thiếu vắng trong đội ngũ lãnh đạo cao nhất của Việt Nam hiện nay. Ông Quân nói với VOA :
"Cuối cùng đi đến xã hội văn minh phải là xã hội dân chủ, kỹ trị. Ở Việt Nam, cần nhất hiện nay là đổi mới, không chỉ là lãnh đạo về kinh tế mà về chính trị rất là cần thiết. Dưới nền tảng đảng lãnh đạo thì kỹ trị cũng thế thôi. Tôi mong có sự đột phá trong chính sách lãnh đạo. Kỹ trị là hướng tới, không phải là chìa khóa. Nền dân chủ, pháp quyền quan trọng hơn các nhà kỹ trị".
Ông Đặng Tâm Chánh, cựu Tổng Biên tập báo Sài Gòn Tiếp Thị, với bề dày hàng chục năm nắm tình hình Việt Nam, nêu ra một ví dụ về nhược điểm của việc có ít nhà kỹ trị trong bộ máy.
Đó là Quốc hội trước đây xây dựng những ‘luật ống’ chỉ gồm các quy định khung, khi thực thi, công chức, cán bộ hướng dẫn rất nhiều, dẫn đến sự lạm quyền. Vì vậy, để hạn chế ‘luật ống’, họ đưa ra các luật pháp mà giờ đây bị xem là quá chi tiết, trói buộc. Ông Tâm Chánh bình luận với VOA :
"Nó cứ gập ghềnh, chập chờn như vậy là xuất phát từ thực tế là thiếu đội ngũ kỹ trị rất là lớn. Rõ ràng Việt Nam đang thiếu bộ máy kỹ trị và nó làm cho quá trình đổi mới khi thì thế này khi thì thế kia. Có nhiều cán bộ hiện nay không dám làm gì hết".
"Việt Nam vẫn có nhà kỹ trị. Vấn đề là có dùng những người đó để đưa lên các vị trí quản lý hay không. Ông tổng bí thư đã nêu lên thể chế là điểm nghẽn rõ rệt nhất. Vậy thì biện pháp thay đổi sẽ là như thế nào ?", Tiến sĩ Lê Đăng Doanh đặt vấn đề.
Ngay cả khi giới kỹ trị chưa được giao các vị trí lãnh đạo cao cấp, họ cũng vẫn rất có giá trị trong vai trò cố vấn, ông Doanh nói và nêu dẫn chứng là các Thủ tướng Võ Văn Kiệt và Phan Văn Khải trước đây đã tham khảo, lắng nghe các chuyên gia – kể cả những vị trí thức của Việt Nam Cộng Hòa – để đưa ra những quyết định sáng suốt. Tiến sĩ Doanh đưa ra lời khuyên :
"Trước khi ban hành các quyết định về chính sách, hãy tham khảo ý kiến các doanh nghiệp, các chuyên gia trong nước và ngoài nước để biết cần thay đổi như thế nào. Hiện nay, tình hình thay đổi nhanh chóng, kinh tế số, trí tuệ nhân tạo AI, tình hình quốc tế khó dự đoán… Trước đây, các lãnh đạo đã lập ra các ban tham vấn và nghiên cứu rồi, bây giờ điều này càng cần thiết".
"Nếu các nhà lãnh đạo ra quyết định mà không tham khảo các chuyên gia, không khảo sát thực tế, điều tra một cách khoa học, có hệ thống, thì có thể có tác động hết sức nghiêm trọng", ông Doanh nói tiếp, đồng thời nêu ra trường hợp thất bại của Vinashin và một số tập đoàn nhà nước khác dưới thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, người đã giải thể ban nghiên cứu của thủ tướng vào cuối tháng 7/2006.
Về phần mình, Phó Giáo sư Tiến sĩ Võ Đại Lược kể lại rằng xa hơn về quá khứ, các nhà lãnh đạo đảng của Việt Nam gồm hai ông Trường Chinh và Đỗ Mười cũng thường lắng nghe các chuyên gia, từ đó đi đến những quyết sách lớn lao như từ bỏ cơ chế kế hoạch hóa sang nền kinh tế hàng hóa, hay giảm lạm phát thành công từ mức hàng trăm phần trăm xuống còn vài phần trăm.
"Điều quan trọng là những người làm chính trị phải nghe ý kiến các học giả, ý kiến tư vấn của các giới, quan trọng là phải có nhóm tư vấn gồm các học giả trên nhiều lĩnh vực", ông Lược nhấn mạnh.
Nguồn : VOA, 26/10/2024
**************************
Giải mã sự thống lĩnh của ‘phe cầm quân’ trong bộ máy lãnh đạo Việt Nam
Đặng Tâm Chánh, Võ Đại Lược, VOA, 25/10/2024
Các tướng lĩnh công an, quân đội hiện nắm 3 chức vụ lãnh đạo cao nhất của Việt Nam và chiếm đa số trong Bộ Chính trị có nhiều quyền ra quyết sách nhất. Sự trỗi dậy của phe các lực lượng vũ trang này được xem là chưa từng có trong chính trị Việt Nam. Hai nhà trí thức lý giải về hiện tượng này với VOA.
Ba vị tướng công an, quân đội nắm ba chức vụ lãnh đạo hàng đầu Việt Nam. (Hà Nội, 21/10/2024, AP Photo/Minh Hoang)
Như VOA đã đưa tin, sau các cuộc họp bàn và bỏ phiếu của Đảng cộng sản Việt Nam và Quốc hội của đất nước trong thời gian gần đây, Đại tướng công an Tô Lâm hiện nắm chức Tổng bí thư Đảng, có thực quyền lãnh đạo cao nhất ; Đại tướng quân đội Lương Cường được giao chức Chủ tịch nước ; và ông Phạm Minh Chính, từng là trung tướng công an, đã trở thành Thủ tướng từ cuối tháng 7/2021.
Hiện tại, có tới 9 tướng, tá công an, quân đội là ủy viên Bộ Chính trị, nhóm chóp bu của đảng có quyền quyết sách lớn nhất, đồng nghĩa là họ chiếm thế đa số trên tổng số 15 ủy viên.
Cụ thể, đó là Tổng bí thư Tô Lâm, Đại tướng công an ; Chủ tịch nước Lương Cường, Đại tướng quân đội ; Thủ tướng Phạm Minh Chính, từng là Thứ trưởng Bộ Công an mang hàm trung tướng ; Trưởng ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc, từng là Giám đốc Công an Nghệ An với hàm đại tá ; Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa, từng là Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị của quân đội mang hàm thượng tướng ; Phó Thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình, từng là Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát với hàm thiếu tướng ; Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Đại tướng Phan Văn Giang ; Bộ trưởng Bộ Công an Đại tướng Lương Tam Quang ; và Bí thư Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Nên, từng là Trưởng Công an huyện Gò Dầu.
Ông Đặng Tâm Chánh, cựu Tổng Biên tập báo Sài Gòn Tiếp Thị, với bề dày hàng chục năm nắm tình hình Việt Nam, nêu ra với VOA bức tranh khái quát là nền chính trị đất nước có 3 phe chính.
Thứ nhất là phe của các lực lượng vũ trang – tức quân đội và công an – gọi một cách không chính thức là "phe cầm quân" ; khối thứ hai là các cán bộ chính trị của Đoàn Thanh niên và Đảng, gọi là "phe cầm cờ" ; và khối của những người được xem là có chuyên môn, được đào tạo ở các nước thuộc khối xã hội chủ nghĩa trước đây và ở nước ngoài nói chung hiện nay.
Dưới thời Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, trước khi ông qua đời hồi tháng 7/2024, "phe cầm cờ" thăng tiến thuận lợi, nhưng phe này bị nhiều đảng viên và nhân dân xem là "chính trị chay", "lý thuyết suông", ông Tâm Chánh đưa ra quan sát.
Ông cho rằng trước đây, khi Việt Nam còn trong các cuộc chiến tranh, "phe cầm cờ" phải gần dân, thuyết phục dân và vượt qua các nguy hiểm, thử thách trong thực tế, nhưng sau chiến tranh, họ không còn như vậy nữa. Ông nói thêm :
"Người ta không đo lường được tài năng của họ đến đâu, độ trong sạch tới đâu, nên trong hai nhiệm kỳ [Đại hội Đảng] vừa rồi, những cán bộ Đoàn, lãnh đạo cấp tỉnh, các bộ, ngành, hay trung ương bị vô khám rất nhiều".
Trong khi đó, ông Tâm Chánh nói tiếp, trong "phe cầm quân", để thăng tiến thành chỉ huy, các sĩ quan phải thuyết phục được tập thể quanh họ nên họ thể hiện rõ phẩm chất, năng lực hơn.
Cũng như vậy, "phe có chuyên môn" được đánh giá qua việc họ có đưa ra các quyết định có phù hợp với thực tế hay không. Song "phe cầm quân" có lợi thế ở chỗ họ được tin cậy là rất trung thành với lý tưởng của đảng cộng sản.
Với góc nhìn như vậy, ông Tâm Chánh không ngạc nhiên về việc "phe cầm quân" đang thống lĩnh các vị trí nắm quyền quyết sách :
"Đây là những nhà lãnh đạo có trải qua kinh nghiệm thực tế trong quân đội, công an. Thế hệ này trưởng thành chủ yếu sau năm 1975, nên có vẻ ít lý thuyết suông nhất. Họ thuộc lực lượng sẽ bảo vệ điều họ gọi là ‘thành quả cách mạng’, rất là kiên định".
Nói riêng về quân đội, với hiểu biết của mình, cựu Tổng Biên tập Sài Gòn Tiếp Thị nhận xét rằng do áp lực hiện đại hóa để đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc, lực lượng này đã thay đổi chính sách cán bộ, bao gồm trẻ hóa, đào tạo bài bản, cộng với mở rộng hợp tác quốc phòng với các nước ngoài khối xã hội chủ nghĩa cũ.
"Khu vực nhà binh có nhiều nhân tố được chọn lựa, được tin cậy tốt hơn. Trong những năm vừa qua, công tác nhân sự trong quân đội có nhiều mới mẻ, nhiều thành tựu", ông Tâm Chánh nhấn mạnh.
Phó Giáo sư Tiến sĩ Võ Đại Lược, cựu Viện trưởng Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới, nhận định với VOA rằng các tướng lĩnh, sĩ quan cao cấp vươn lên nắm nhiều vị trí có quyền quyết sách nhất từ trước đến nay là do họ chứng minh được tài và đức của họ :
"Ông Phạm Minh Chính được đào tạo ở nước ngoài, là phó giáo sư, tiến sĩ, từng làm xuất sắc bí thư Quảng Ninh, làm thủ tướng thì tốt quá. Từ khi ông làm thủ tướng, ông góp phần duy trì mức tăng trưởng kinh tế Việt Nam vào hàng cao nhất ở Đông Nam Á. Ông Tô Lâm có thành tích xuất sắc trong ‘đốt lò’. Bây giờ ông giữ chức tổng bí thư, tôi hoàn toàn tin tưởng là ông Tô Lâm sẽ làm tốt chức trách đấy".
"Đốt lò" là cách gọi không chính thức về cuộc chiến chống tham nhũng kéo dài hơn 10 năm qua ở Việt Nam.
Theo quan sát của VOA, việc 9 tướng, tá công an, quân đội nắm 3 ghế lãnh đạo hàng đầu và nằm trong Bộ Chính trị làm dư luận lo ngại về viễn cảnh "công an trị, quân đội trị", đồng nghĩa xã hội sẽ ít các quyền tự do hơn.
Nhưng Phó Giáo sư Tiến sĩ Võ Đại Lược đưa ra quan điểm cá nhân là "không đáng lo ngại" vì cần xét đến bối cảnh chưa bao giờ Việt Nam hội nhập quốc tế nhiều và có các điều kiện phát triển thuận lợi như hiện nay, với các đối tác chiến lược toàn diện bao gồm cả Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, một số nước Châu Âu…
Cựu nhà báo Tâm Chánh cũng cho rằng không nên quá bi quan về việc các chính trị gia hàng đầu của Việt Nam có xuất thân từ những lực lượng gắn với hình ảnh "cầm súng", "nhà binh", "trấn áp". Điều mà ông nghĩ rằng đáng quan tâm hơn là sự thiếu vắng các nhà kỹ trị, nhà chuyên môn ở các vị trí lãnh đạo cấp cao trong cơ chế đảng cộng sản nắm quyền lãnh đạo tuyệt đối.
Nguồn : VOA, 25/12/2024