Công ty tư vấn BMI Research, trực thuộc Fitch Group, vừa ra mắt một báo cáo về căng thẳng ngoại giao gần đây giữa Việt Nam và Trung Quốc.
Báo cáo này nhận xét căng thẳng song phương đã lên cao nhất trong ba năm qua, sau một loạt va chạm trên Biển Đông tính từ tháng Sáu 2017.
BBC Tiếng Việt đặt câu hỏi cho Raphael Mok, nhà nghiên cứu cao cấp của BMI Research, đặt ở Singapore.
Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Jim Mattis chào đón Bộ trưởng Quốc phòng Ngô Xuân Lịch. Ảnh: Website Bộ Quốc phòng Mỹ
BBC : Theo nhận định của ông, hai nước có tìm cách làm giảm căng thẳng này trong bối cảnh Trung Quốc đang chuẩn bị cho Đại hội Đảng 19 tới đây hay không ?
Raphael Mok : Như đã đề cập tới trong báo cáo, chúng tôi tin rằng tranh chấp trên Biển Đông giữa Việt Nam và Trung Quốc sẽ không có hồi kết. Và ít có khả năng hai nước này sẽ rút lại các tuyên bố của mình trong tương lai gần, vì cả hai đều muốn khẳng định chủ quyền, phát triển năng lượng và triển khai điểm cắm quân sự tại vùng biển tranh chấp. Điều này đặc biệt đúng trong những tuần tới đây khi lãnh đạo Trung Quốc sẽ không muốn trông yếu thế trước Đại hội Đảng 19. Tương tự như việc Bắc Kinh đã thử các lãnh đạo mới của Việt Nam tháng 4/2016 bằng việc đặt dàn khoan dầu (dàn khoan Hải Dương 981) tại khu vực biển gây tranh cãi như thế nào, chúng tôi tin rằng Hà Nội có thể có những hành động đáp trả.
Mặc dù các tuyên bố về chủ quyền chắc sẽ vẫn còn nóng bỏng, chúng tôi dự đoán cả hai nước sẽ kiềm chế và xung đột có vũ trang ít có khả năng xảy ra.
BBC : Vào tháng Năm, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc là lãnh đạo đầu tiên của Đông Nam Á tới thăm Nhà Trắng. Ông Phúc cũng có chuyến thăm Nhật Bản. Theo quan sát của ông, ông có cho rằng những chuyến thăm này lại làm gia tăng thêm căng thẳng giữa Việt Nam và Trung Quốc ?
Raphael Mok : Chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tới Nhà Trắng vào đầu tháng Năm (là chuyến thăm đầu tiên của một lãnh đạo khối Asean dưới thời tổng thống Donald Trump) và thỏa thuận giữa hai nhà lãnh đạo về việc tăng cường hợp tác kinh tế và quốc phòng đã thúc đẩy quan hệ song phương giữa hai nước Việt Nam và Mỹ. Nó đồng thời cho thấy chính quyền của ông Trump tiếp tục coi Việt Nam là một đối tác quan trọng trong khu vực, mặc dù Việt Nam trước đó còn bất an về tương lai của mối quan hệ này sau kết quả của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ.
Tôi cho rằng chuyến thăm này không nhất thiết là nguyên nhân hay chất xúc tác cho sự căng thẳng gia tăng giữa Việt Nam và Trung Quốc vì đây là những xung đột kéo dài từ năm 1979 và nổ ra theo định kỳ trong suốt ba thập niên qua. Căng thẳng này có chiều hướng gia tăng trước các sự kiện quan trọng của quốc gia bởi nước nào cũng muốn động chạm tới vấn đề tinh thần dân tộc, đặc biệt trong bối cảnh họ đều là quốc gia độc đảng.
Chúng tôi cũng lưu ý rằng Việt Nam đã đi bước đầu tiên vào tháng Sáu, cho đặt dàn khoan thăm dò dầu khí tại vùng biển tranh chấp, tạo thêm căng thẳng mới giữa hai quốc gia láng giềng.
BBC : Một nhà bình luận cho rằng : "Các lãnh đạo Việt Nam trở nên đơn độc khi đề cập tới vấn đề tranh chấp Biển Đông thời gian gần đây. Các quốc gia Đông Nam Á khác có yêu sách chủ quyền trên Biển Đông đã trở nên dè dặt sau nhiều năm căng thẳng leo thang với Bắc Kinh, hoặc lờ đi và để Việt Nam một mình chiến đấu". Ông nghĩ sao về bình luận này ?
Raphael Mok : Việt Nam đã trở thành đối thủ chính của Trung Quốc trong vấn đề chủ quyền trên Biển Đông sau khi Phippines, dưới thời tổng thống Duterte, áp dụng giọng điệu mang tính hòa giải với Bắc Kinh.
Mặc dù hầu hết các thành viên ASEAN đều giữ quan điểm trung lập trong những năm gần đây, tôi không hoàn toàn tán thành y kiến cho rằng các lãnh đạo Việt Nam "đơn độc". Bởi lẽ tôi thấy Washington, New Delhi và Tokyo đang làm việc chặt chẽ với Hà Nội trong thời gian gần đây. Hơn nữa, Indonesia cuối cùng có vẻ đã bày tỏ phản đối tuyên bố đường 9 đoạn của Trung Quốc vì nó gây cản trở vùng đặc quyền kinh tế của nước này, thông qua việc mới đây các nhà chức trách Indonesia đặt lại tên một phần Biển Đông thành biển Bắc Natuna.
BBC : Gần đây nhất, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis nói với Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Ngô Xuân Lịch nhân chuyến thăm Mỹ của ông này, rằng tàu sân bay Mỹ sẽ có chuyến thăm Việt Nam vào năm tới. Tuy nhiên điều này có khiến Trung Quốc nổi giận ?
Raphael Mok : Tôi tin rằng việc Việt Nam sẵn sàng tiếp đón tàu sân bay của Mỹ sẽ có thể khiến Trung Quốc nổi giận, bởi lẽ tàu chiến này là phương tiện lớn nhất để phô trương lực lượng và thể hiện sức mạnh của Mỹ ở Châu Á Thái Bình Dương. Bắc Kinh từng phản đối Mỹ và các bên thứ ba trong việc can thiệp vào Biển Đông và muốn có các giải quyết song phương về tranh chấp hàng hải.
Nguồn : BBC, 21/09/2017