Việt Nam ngày càng chủ động hơn trong quan hệ ngoại giao với Mỹ.
Đó là quan điểm của Tiến sĩ Nguyễn Thành Trung, Trưởng Khoa Quan hệ quốc tế tại Đại học Khoa học xã hội & nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh. Quan điểm này được ông trình bày trong bài viết mới đây trên trang CSIS, Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế có trụ sở tại Mỹ. Bài viết mang tựa đề The Art of Staying Relevant, Vietnam-US Engagement at APEC 2017.
Tổng thống Mỹ Donald Trump, Chủ tịch Việt Nam Trần Đại Quang, và vợ ông, Bà Nguyễn Thị Hiền, chuẩn bị dự APEC 2017, Đà Nẵng. 10/11/2017. AFP
Sau đây là trao đổi của Tiến sĩ Nguyễn Thành Trung với Kính Hòa về quan điểm này của ông, một ngày trước khi APEC 2017 khai mạc tại Đà Nẵng.
Nguyễn Thành Trung : Việt Nam là một chủ thể quan trọng trong quan hệ quốc tế trong khu vực. Một khi đã xác định như thế, mình không phải là một nước nhỏ, thì Việt Nam nên chủ động trong các chính sách đối ngoại của mình. Cụ thể là Việt Nam phải chủ động trong những biện pháp dùng để can dự với những nước lớn. Ví dụ như với nước Mỹ thì mình chủ động can dự với Mỹ nhiều hơn trong khu vực châu Á Thái Bình Dương. Việt Nam cần thể hiện mình nhiều hơn nữa trong chính trường thế giới đang có rất nhiều biến động hiện nay.
Kính Hòa : Quan điểm đó của ông có phải là được chứng minh bằng hoạt động đối ngoại của Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc trong một năm qua ?
Nguyễn Thành Trung : Đúng như vậy. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc là Thủ tướng đầu tiên của các quốc gia Đông Nam Á thăm nước Mỹ trong năm 2017. Nhìn lại thì Việt Nam đã làm nhiều cách để mời ông Trump thăm chính thức Việt Nam trong tháng 11 này. Ông ấy cũng là Tổng thống Mỹ đầu tiên thăm Việt Nam ngay trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống.
Kính Hòa : Có thể nói gì về cách tiếp cận đó của Việt Nam với Mỹ, và cách giao hảo hiện nay của Việt Nam với Trung Quốc ?
Nguyễn Thành Trung : Nếu so mối quan hệ Việt Nam Mỹ, với quan hệ Việt Nam Trung Quốc, thì Việt Nam đã chủ động hơn rất nhiều trong quan hệ với Mỹ. Còn mối quan hệ giữa Việt Nam với Trung Quốc là một mối quan hệ truyền thống, kể từ khi bình thường hóa quan hệ ngoại giao từ năm 1991. Mối quan hệ Việt Nam Trung Quốc có rất nhiều kênh, kênh đảng, kênh chính quyền,… Việt Nam bình thường hóa quan hệ với Mỹ chậm hơn, vào năm 1995, sau đó thì quan hệ chính trị phát triển chậm, trong khi quan hệ thương mại thì phát triển nhanh. Cho đến gần đây Tổng Thống Obama dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam.
Tôi nghĩ rằng hiện nay Việt Nam đã chủ động hơn với Mỹ. Còn với Trung Quốc thì Việt Nam đã có một quan hệ truyền thống với cơ chế song phương, mà tôi cho là hết sức sâu sắc và toàn diện, mặc dù còn nhiều điểm Việt Nam và Trung Quốc cần phải đẩy mạnh hơn nữa mặc dù về mặc cơ chế thì nó đã có cơ chế rõ ràng, trong khi với Mỹ thì cơ chế này chỉ đang được đẩy mạnh vào chiều sâu hơn.
Kính Hòa : Ông có nghĩ rằng chuyến đi sắp tới của Tổng thống Donald Trump tới Hà Nội, tới Đà Nẵng, có mag đến tiến triển nào nữa không trong quan hệ Việt Mỹ ?
Nguyễn Thành Trung : Tôi nghĩ rằng một tiến triển vượt bực thì tôi không cho là có, nhưng nó mang nhiều ý nghĩa biểu tượng của ngoại giao Việt Nam.
Quan sát ông Trump ở Nhật Bản, Hàn Quốc, hay Trung Quốc thì chúng ta thấy ông ấy tập trung vào thương mại, dĩ nhiên cũng có vấn đề an ninh nhưng chỉ là thứ yếu, so với điều mà ông ấy hứa với cử tri là tạo công ăn việc làm cho người Mỹ, tạo dựng thương mại công bằng hơn, cắt giảm thâm hụt mậu dịch. Đó cũng là cơ hội của Việt Nam để chứng tỏ rằng mình muốn kết nối sâu hơn với nước Mỹ, bằng cách là Việt Nam sẽ mua nhiều hàng Mỹ hơn, tìm cách cho hàng Mỹ xuất hiện nhiều ở Việt Nam hơn.
Kính Hòa : Trong bài viết của ông có nói rằng Việt Nam đã nói cái ngôn ngữ của ông Trump, đưa cho ông ấy cái gì ông ấy muốn, nhưng mà người Trung Quốc họ dường như họ cũng làm như vậy, thành ra so với sức nặng của Trung Quốc thì Việt Nam vẫn yếu thế hơn ?
Nguyễn Thành Trung : Chúng ta không thể nào so sánh chúng ta được với Trung Quốc. Khi ông Trump tới Trung Quốc thì hai nước đã ký một khoản làm ăn trị giá đến 250 tỉ đô la. Nhìn lại khi Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tới Mỹ thì đã ký kết trị giá 8 tỉ đô la hàng hóa Việt Nam sẽ mua của Mỹ. Tôi không biết tới đây ở Hà Nội, Việt Nam sẽ ký mua bao nhiêu, nhưng không so được với Trung Quốc. Mỹ cũng hiểu điều đó, và thâm thụt mậu dịch giữa Mỹ với Trung Quốc và với Việt Nam cũng là những con số khác nhau. Trung Quốc là 300 tỉ đô la, Việt Nam chỉ có ba mươi mấy tỉ đô la. Việt Nam cũng có vị thế của mình, và ông Trump cũng sẽ hiểu vai trò của Việt Nam trong khu vực Đông Nam Á, mà nếu xét rộng hơn thì Việt Nam là quốc gia duy nhất có kinh nghiệm đối xử với Trung Quốc, không chỉ hiện nay, mà còn là cả ngàn năm nay.
Kính Hòa : Trước đây vài ngày có tin nói Trung Quốc và Việt Nam đã đạt được cách giải quyết những bất đồng trên Biển Đông. Ông đánh giá tin này như thế nào ?
Nguyễn Thành Trung : Quan điểm của tôi là chào đón những gì đạt được mang tính khung, trong quan hệ giữa hai quốc gia. Nhưng tôi cũng lo ngại rằng đó cũng chỉ là những cái khung, cái quan trọng hơn là cái cơ chế để thực hiện dựa trên những cái khung đó. Chúng ta thấy là Việt Nam đã có những hiệp định khung với Trung Quốc để giải quyết những vấn đề trên biển, và tôi nghĩ rằng từ từ nó sẽ tốt hơn.
Nhưng tôi e ngại là việc này còn tốn bao nhiêu thời gian nữa để đi sâu vào vấn đề chủ quyền trên Biển Đông. Hiện Việt Nam và Trung Quốc chỉ có những thỏa thuận về môi trường, an toàn hàng hải ở khu vực xung quanh Vịnh Bắc bộ, còn những khu vực khác chưa được tiến triển.
Kính Hòa : Xin cám ơn ông.
Kính Hòa thực hiện
Nguồn : RFA, 10/11/2017