Tại sao cử tri Hoa Kỳ – ít nhất là một số trong đó – lại hứng thú với ý tưởng thêm một nhân vật của kỹ nghệ giải trí lên làm tổng thống Hoa Kỳ ?
Silvio Berlusconi và Donald Trump - Ảnh minh họa
Đứng bên này bờ Đại Tây Dương, người Âu Châu chỉ nhớ đến tấm bi hài kịch của nước Ý khi ông Silvio Berlusconi, một tỷ phú truyền thông, không hiểu làm sao lên làm được đến thủ tướng Ý, mà lại còn là vị thủ tướng tại chức lâu năm nhất trong thời hậu chiến ở Ý. Nhưng Âu Châu vẫn thường coi Ý như một thứ ngoại lệ.
Ở một khía cạnh nào đó, ông Berlusconi rất giống Tổng thống Donald Trump, và cũng như tổng thống, ông từ chối bán cổ phần của mình trong Mediaset, hệ thống truyền thông mà ông làm chủ và ông đã hứa sẽ bán nếu đắc cử. Có dư luận còn bảo ông tham chánh để tránh khỏi bị đi tù, và khi hết tham chánh ông quả đã phải đi tù về tội trốn thuế.
Nhưng ở nhiều khía cạnh khác, ông không giống tổng thống. Ông gian xảo hơn và cũng hữu hiệu hơn. Vả lại ông chỉ là một nhà kinh doanh chứ chưa từng làm tài tử. Hơn thế, chính trị dân chủ Ý trẻ trung, mới thực sự hình thành từ Đệ Nhị Thế Chiến, và cũng vì vậy dễ khuynh đảo hơn.
Nhưng Hoa Kỳ, một trong những nền dân chủ cổ nhất của thời hiện đại, đã bầu lên một vị tổng thống vốn đã phá hủy một tiêu chuẩn là tất cả các vị tổng thống Hoa Kỳ đều phải có, đó là kinh nghiệm đã từng giữ những chức vụ trong quân ngũ hay trong chính trị.
Ngay cả đến Tổng thống Ronald Reagan cũng từng có kinh nghiệm làm thống đốc tiểu bang California. Một Tổng thống Trump chưa đủ hay sao mà nay một số người dân chủ đang mơ tưởng tới ứng cử viên Oprah Winfrey.
Bà Winfrey giàu có, nổi danh và được yêu mến, và hôm chủ nhật trước, bà đã đọc một bài diễn văn hùng hồn vốn đã châm ngọn lửa cho hy vọng và ước mơ trong một số cử tri Dân Chủ như là ngọn lửa cháy rừng vậy.
Một phần của việc này có thể là vì Tổng thống Trump đã phá lệ là một ứng cử viên tổng thống có thể thắng mà không có kinh nghiệm chính trị hay chỉ huy quân sự. Bà Winfrey lại là một nhân vật độc đáo với một số fan có thể nói là như một số tín đồ.
Và ý tưởng một ứng cử viên và tổng thống Winfrey nay đã mọc mầm trong đầu của nhiều người kể cả một số những nhà bình luận. Ông Bill Kristol, bình luận gia của tờ New York Times, nhận xét "Oprah : về kinh tế khá hơn Bernie Sanders, hiểu nước Mỹ trung bình hơn Elizabeth Warren, ít nhạy cảm hơn Joe Biden, dễ chịu hơn Andrew Cuomo, và có nhiều hấp lực hơn John Hickenlooper". Rồi ông kết luận với #ImWithHer.
Thực sự tôi không mấy quen thuộc với bà Winfrey. Trong những năm bà nổi tiếng, tôi hoặc là còn mắc kẹt trong nước, hoặc là còn đang bận rộn với những điều khác hơn là một người chủ trì một chương trình Talk Show ở Hoa Kỳ, nhưng tôi cũng đồng ý với ông Thomas Chatterson Williams viết trong tờ New York Times : Tổng thống Winfrey là một ý kiến dở.
Ý tưởng là chức vụ tổng thống của cường quốc đứng đầu trên thế giới có thể trở thành món phần thưởng của những nhân vật nổi tiếng không có một chút kinh nghiệm cai trị hay chính trị – mặc dầu có thể có cùng lập trương chính trị với mình – là một điều vô cùng nguy hiểm.
Nếu năm đầu tiên của Tổng thống Trump có dạy cho chúng ta điều gì thì đó là kinh nghiệm, kiến thức, giáo dục, và hiểu biết chính trị vô cùng quan trọng. Cai trị không phải là vận động tranh cử. Cai trị cũng không phải là kinh doanh giỏi. Và có lẽ, quan trọng hơn, những nhân vật này không làm một quốc trưởng tốt. Chức vụ tổng thống không phải là một chương trình reality tv hay một talk show.
Nếu bà Winfrey có ra ứng cử thì chắc chính là vì sự thành công của tổng thống. Ông đã là người đi tiên phong trong các nhân vật nổi bật, các celebrities, một người đã chứng minh được là một nhãn hiệu có thể tạo một hấp lực ngoài việc lôi cuốn khán giả.
Ông cũng chứng tỏ cho thấy rất nhiều những khuyến cáo về sự rối loạn vốn là kết quả của một tổng thống không có chuẩn bị cho chức vụ nay đã là quá đúng. Có thể và tôi thực sự hy vọng là đến năm 2020, dân chúng Hoa Kỳ đã quá chán việc cứ phải thức giấc với những tin tức nảy lửa phát xuất từ những cái tweet của một vị tổng thống không ý thức được rằng lời nói của một vị tổng thống Hoa Kỳ được cả thế giới chú ý vì đó sẽ là chính sách của đại cường Hoa Kỳ. Có thể họ muốn một ai ít kích động hơn để họ có thể quên đi chính trị và ngoại giao tweet cho vài ngày hay vài tuần hay cả vài tháng nữa.
Chức vụ tổng thống Hoa Kỳ là một trong những chức vụ khó khăn nhất trên thế giới của chúng ta ngày nay. Giáo sư Chris Edelson, một giáo sư chính trị học của Viện đại học American University, giải thích "Ngay cả những người có kinh nghiệm cũng gặp khó khăn".
Cũng thật khó có thể đoán được là thực sự bao nhiêu cử tri muốn thấy triển vọng của một Tổng thống Winfrey theo Giáo sư Edelson. Hiện nay những người thích bà rất nhiều, nhưng đó không phải là tất cả. Theo cuộc thăm dò của viện nghiên cứu dư luận Gallup, bà Hillary Clinton vẫn là người phụ nữ được ngưỡng mộ nhất Hoa Kỳ. Và khi bà Winfrey tuyên bố ra ứng cử thì con số ủng hộ có thể đi xuống.
Kể từ khi nào Hoa Kỳ đã trở thành một quốc gia nơi mà sự nổi tiếng trở thành điều kiện tiên quyết cho chức vụ cao nhất nước. Những chuyện khó xảy ra đó nay đã trở thành hiện thực. Sự pha trộn của nổi tiếng và quyền lực – như ở Ý – đã là hoàn toàn mới với Hoa Kỳ.
Có lẽ vấn đề nay là một số người Mỹ coi cơ chế đảng phái như là xấu xa, hay không hữu hiệu, hay khó tiếp cận, Giáo sư chính trị học Steven White của trường Maxwell School of Citizenship của Viện đại học Syracuse ở New York giải thích. Ông thêm : "Họ coi sự nổi tiếng như là một cái gì có thể tạo nên một khai phá".
Cũng có thể là truyền hình và truyền thông xã hội đã khiến cử tri ít chú ý hơn đến chính sách của một tổng thống và tập trung nhiều hơn vào khía cạnh trình diễn. Dưới trào của Tổng thống Trump, Tòa Bạch Ốc quả là nhiều kịch tính và có tính trình diễn hơn nhiều. Cứ nhớ đến những nghi thức mà ông bày ra khi ăn mừng thông qua được đạo luật thuế".
Tiến sĩ White bảo "Cũng có thể là một số nhiều người nay coi tổng thống như là một phát ngôn nhân cho quốc gia, và lập trường cũng như những giá trị của nó. Họ có thể coi Oprah là người có thể có một lập trường có thể kích thích họ".
Nhưng như tờ Christian Science Monitor chỉ ra là bà Winfrey có thể thực sự gặp khó khăn hơn trong việc được đảng Dân Chủ đề cử hơn là người ta dự tính. Các lãnh tụ đảng Dân Chủ có nhiều quyền kiểm soát tiến trình chọn ứng cử viên hơn bên Cộng Hòa, vì cái gọi là "siêu đại biểu", vốn thường là những viên chức dân cử. Họ có thể nghĩ là một chính trị gia thực sự, tuy "boring", nhưng sẽ là một đối thủ tốt cho ông Trump hơn là lại một nhân vật nổi tiếng và không có kinh nghiệm nữa.
Các công dân của phần còn lại của thế giới, tuy không có quyền bỏ phiếu ở Hoa Kỳ nhưng nếu được hỏi ý kiến thì chắc hẳn sẽ khuyên những người bạn Mỹ của mình : một tổng thống không có kinh nghiệm, không có khả năng, đã quá đủ rồi, xin đừng trở lại vết xe đổ nữa. Ấy là nếu từ giờ đến năm 2020 không có chuyện gì xảy ra.
Lê Phan
Nguồn : Người Việt, 13/01/2018