Từ ngàn xưa, trong lời ru điệu hò ông bà ta đã dạy những câu ca dao tục ngữ về lòng tin.
"Một lần bất tín, vạn sự bất tin"
"Treo đầu dê, bán thịt chó"
"Nói lời phải giữ lấy lời
Đừng như con bướm đậu rồi lại bay"
"Nói chín thì phải làm mười
Nói mười làm chín, kẻ cười người chê"
Lòng tin là tiền đề căn bản để có sự hợp tác giữa con người với con người.
Không phải tự dưng chủ đề lòng tin là điều được nhắc nhở nhiều lần trong mọi hình thức văn hoá dân gian đến như vậy. Lòng tin là tiền đề căn bản để có sự hợp tác giữa con người với con người. Con người từ thủa hồng hoang, từ một sinh vật nhỏ yếu hơn nhiều loài khác, nhưng có sự phối hợp chặt chẽ, có phân công lao động, có một tổ chức xã hội ngày càng phát triển... đã trở thành bá chủ tất cả thế giới muôn loài. Không có lòng tin, không thể có xã hội loài người hiện đại như ngày hôm nay.
Hôm nay tôi muốn viết về điều này bởi có một chủ đề cực nóng đang lan toả trên mạng xã hội mấy ngày qua, một mạng xã hội gần như vô danh trên thế giới là Minds đón nhận một lượng khách hàng khổng lồ từ Việt Nam vào đăng ký. Số lượng này thật là vĩ đại so với tầm vóc của Minds tới mức độ, các status của user Việt Nam nhảy lên top những chủ đề hot nhất Minds, các user kỳ cựu người nước ngoài của Minds phải thốt lên ngạc nhiên vì sao lại có đông người Việt Nam vào sử dụng Minds đến như vậy. Rất nhanh chóng, người ta phát hiện ra vấn đề này do luật an ninh mạng bóp nghẹt tự do ngôn luận đầy tranh cãi của Việt Nam vừa được ký ban hành, đồng thời Facebook - mạng xã hội được sử dụng nhiều nhất ở Việt Nam đang bị cáo buộc là tiếp tay cho nhà nước ngăn chặn, xoá bỏ các trang Fanpage, các hot Facebooker chuyên cổ suý cho tự do ngôn luận và đấu tranh dân chủ. Và rồi cũng rất nhanh chóng, các chuyên gia bảo mật, chuyên gia phần mềm mạng xã hội đưa ra những điểm yếu, điểm nghi ngờ về mạng xã hội Minds. Bất luận là chuyện có ai chuyển nhà sang Minds hay chưa, nhưng sự kiện này đánh dấu việc đổ vỡ niềm tin của một cộng đồng rất lớn người dùng Facebook cũ. Minds có thực sự là nơi ta có thể đặt lòng tin vào đó, để lưu trữ suy nghĩ cảm xúc, để kết nối tương tác, để tìm người đồng chí hướng và để bảo vệ quyền tự do ngôn luận cũng như để đấu tranh cho một xã hội dân chủ trong tương lai hay không ? Cho đến giờ này không một ai có thể khẳng định chắc chắn điều đó.
Đó chính là lý do tại sao tôi muốn bàn về lòng tin trong bài viết này. Có rất nhiều người tin vào Chúa, nhưng chưa ai nhìn thấy Chúa. Cũng có rất nhiều người tin vào Phật, chưa ai nghe thấy Phật. Tại sao chưa nhìn thấy, chưa nghe thấy, thậm chí chưa cầm nắm lấy, con người chúng ta lại có thể tin vào các giá trị này ? Rồi tại sao, có những người có nói gì lâm ly bi đát đi nữa bạn cũng không cho vay tiền. Nhưng cũng có những người chỉ cần một status, một tin nhắn của họ thôi là bạn lập tức chuyển tiền ngay cho họ. Lòng tin được hình thành như thế nào ? Lòng tin đáng giá như thế nào ? Và làm thế nào để giữ được nó ? Đi sâu để bàn về lòng tin thì có rất nhiều khía cạnh, nhưng ở đây tôi chỉ muốn bàn về lòng tin khi quyết định sử dụng các mạng xã hội, bởi đó là công cụ quan trọng bậc nhất để giao tiếp trong xã hội hiện đại.
Hệ mặt trời có tuổi khoảng 4,6 tỷ năm. Trong 4,6 tỷ năm qua ở trên trái đất mặt trời luôn mọc đằng đông. Lòng tin vào việc ngày mai mặt trời sẽ mọc ở đằng đông là rất lớn. Những người tin vào điều đó không cần biết kiến thức gì về vũ trụ, về hệ mặt trời. Họ có được lòng tin đó bởi cả cuộc đời họ, họ đã chứng kiến, đã nghe thấy, đã nhìn thấy điều đó mà chưa bao giờ thấy điều ngược lại. Nhưng nếu giả sử chỉ cần một ngày thôi, mặt trời không còn mọc đằng đông thì toàn bộ hệ thống giá trị lòng tin này sẽ đổ vỡ. Lòng tin giữa con người với con người cũng như vậy. Bạn có thể tử tế với ai đó suốt cuộc đời, nhưng chỉ cần một lần thôi, bạn cư xử tệ bạc với họ thì sau đó dù nói gì đi nữa, chắc chắn họ sẽ không còn hoàn toàn tin bạn là người luôn tử tế. Thế còn lòng tin vào một mạng xã hội thì thế nào ? Bạn sẽ chỉ tin nó khi bạn viết bất cứ cái gì chê trách cơ quan công quyền mà không bị xoá. Những nội dung riêng tư mà bạn nhắn cho bạn bè không bị tiết lộ cho ai. Tài khoản của bạn được bảo vệ trước bất cứ số đông nào dựa trên quyền tự do ngôn luận. Chỉ cần một khía cạnh nào đó vừa nhắc ở đây bị vi phạm, bạn sẽ mong muốn thay đổi ngay.
Minds đang là một mạng xã hội còn rất thô sơ, giao diện rất kém, load tin tức và tin nhắn rất chậm, không có livestream, không cho đăng nhiều ảnh trong cùng một status. Nhưng rất nhiều người Việt Nam, trong đó có tôi đang thử đặt lòng tin vào mạng xã hội này. Trong vòng vài ngày qua số lượng người Việt Nam bắt đầu đăng ký Minds lên tới trên 100 ngàn. Minds sẽ vẫn còn phải thử thách nhiều. Nhưng chắc chắn cho đến giờ này bạn đăng bất cứ cái gì lên đó cũng không bị xoá, bị khoá tài khoản như Facebook, miễn là nó không xúc phạm cá nhân ai.
Theo ông Bill Ottman, giám đốc điều hành Minds trả lời BBC ngày 2/7/2018 thì :
BBC : Xin ông cho biết vài nét khái quát về chủ trương và chính sách của hệ thống mạng xã hội Minds.com ?
Bill Ottman : Minds có chủ trương ủng hộ tự do ngôn luận, chống kiểm duyệt, bảo vệ quyền riêng tư của người dùng. Minds mở cửa cho tất cả mọi nội dung, miễn là những nội dung đó hợp pháp theo luật Hoa Kỳ, vì chúng tôi là một công ty hoạt động ở Mỹ.
Về việc bảo vệ quyền riêng tư, ứng dụng messenger của chúng tôi hoàn toàn được mã hoá, và ngay chính Minds cũng không có nội dung những câu chuyện của người dùng. Chúng tôi cố ý thiết kế Minds cách này để Minds hay bất cứ ai cũng không thể theo dõi người dùng, và đương nhiên Minds không thể đưa nộp những thông tin mà họ không có cho bất cứ chính quyền nào...
Ngoài Minds ra, nhiều người như tôi vẫn đang duy trì song song việc sử dụng Facebook, Twitter hay các mạng xã hội khác. Tôi đã một thời tin vào Facebook. Tôi cũng một thời từng tin vào đảng cộng sản Việt Nam. Nhưng giờ này lòng tin của tôi vào những giá trị đó như thế nào có lẽ không cần phải nói ra các bạn cũng hiểu. Bây giờ tôi chỉ tin rằng, nếu mình luôn luôn thực sự mở mắt, lắng nghe, quan sát, so sánh, suy nghĩ và trao đổi với nhiều người khác nữa, chắc chắn tôi sẽ không là người còn bị những niềm tin mù quáng buộc lấy cuộc đời mình, để mình có thể lựa chọn, để mình là một con người tự do trong tư tưởng và hạnh phúc trong cuộc đời này.
Nguyễn Lân Thắng
Nguồn : RFA, 02/07/2018 (nguyenlanthang's blog)